Morgunblaðið - 10.10.1978, Qupperneq 18

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTOBER 1978
18
Hörður Einarsson, stjómarformaður Reykjaprents hf.:
„Hækkunin undir því sem raun-
verulegar þarfir krefjast”
VERÐLAGSDÓMUR Reykjavíkur tók í na'rmornun fyrir kæru verðlagsstjóra á hendur útgáfufélögum Vísis
og Daghiaðsins, Reykjaprents hf og Dagblaðsins hf, fyrir að hækka verð blaðanna um 20% eftir aö
verðlagsyfirvöld höfðu heimilað 10% hækkun. f gær komu fyrir dóminn af hálfu Dagblaðsins Björn
Þórhallsson stjórnarformaður og Jónas Kristjánsson stjórnarmaður og ritstjóri. Tveir stjórnarmenn eru
erlendis, Ilaukur Ilelgason og Axel Kristjánsson, og einn á sjúkrahúsi, Svcinn R. Eyjólfsson. Af hálfu Yísis
komu fyrir dóminn Hörður Einarsson stjórnarformaður, Davíð Guðmundsson framkvæmdastjóri og
stjórnarmennirnir Guðmundur Guðmundsson, Þórir Jónsson og Sigfús Sigfússon. Einn stjórnarmanna er
erlendis, Ingimundur Sigfússon. í verðlagsdómi eiga sæti Sverrir Einarsson sakadómari og Egill
Sigurgeirsson hrl. Lögmaður Dagblaðsins hf er Skúli Pálsson hrl., lögmaður Reykjaprents er Sveinn
Snorrason hrl. og lögmaður verðlagsstjóra er Gísli ísleifsson hrl. Samkvæmt lögum um verðlagsmái eru
viðuriög viö brotum á lögunum sekt allt að 500 þúsund krónum og ef sakir eru miklar og brot ítrekuð má
dæma sökunaut f varðhald cða fangelsi allt að 4 árum og svipta má hann atvinnurétti um stundarsakir eða
fyrir fullt og allt. Upptaka eigna samkvæmt 61. grein aimennra hegningariaga er og heimil.
Blaðamaður Mbl. fylgdist með yfirheyrslum f verðlagsdómi í gærmorgun og fer hér á eftir endursögn af
því sem þar fór fram>
Framburður
Björns Þórhallssonar
Fyrstur kom fyrir dóminn
Björn Þórhallsson viðskipta-
fræðingur, stjórnarformaður Dag-
blaðsins, Brúnaiandi 17, Reykja-
vík, fæddur að Efri-Hólmi, Prest-
hólahreppi, Norður-Þingeyjar-
sýslu, 7. október 1930. Með honum
var Skúli Pálsson lögfræðingijr
Dagblaðsins. Björn kom fyrir
dóminn kl. 9.15.
Björn staðfesti, að hann væri
stjórnarformaður Dagblaðsins og
hefði verið það frá upphafi eða frá
1975. Hann staðfesti að lausasölu-
verð og áskriftarverð Dagblaðsins
hefði hækkað jafnfmikið og
staðhæft væri í kæru verðlags-
stjóra. Björn var næst að því
spurður hvaða þátt hann hefði átt
í því að ákveða umrætt verð. Sagði
Björn að þegar kom til að ákveða
nýtt verð á blaðinu eftir að
verðlagsnefnd hafði samþykkt
10% hækkun hafi 'framkvæmda-
stjóri Dagblaðsins hf verið kom-
inn í sjúkrahús, en hann annast
alla jafna þau mál er lúta að
verðlagningu blaðsins. I fjarveru
framkvæmdastjórans Sveins R.
Eyjólfssonar hefi Jónas Kristjáns-
son ritstjóri afgreitt málið. Sagði
Björn að Jónas hefði haft sam-
band við sig og hefðu þeir orðið
ásáttir um að halda sinu striki,
þ.e. hækka jafnmikið og segir í
tilkynningu blaðanna til verðlags-
nefndar, jafnvel þótt nefndin vildi
ekki fallast á jafnmikla hækkun.
Sagði Björn að venjan væri sú, að
framkvæmdastjórinn annaðist
þessi mál, þetta væri rútínumál,
blöðin tilkynntu hækkun sem þau
teldu nauðsynlega og síðan tæki
það verð gildi. Taldi hann víst að
Jónas hefði haft samband við
Svein framkvæmdastjóra í sjúkra-
húsinu og borið málið undir hann.
„Ef við hefðum ekki hækkað
blaðið um 20% hefðum við ekki
getað haldið því úti nema skamm-
an tíma,“ sagði Björn. Björn sagði
aðspurður að ekkert samráð hefði
verið milli Dagblaðsins og Vísis
um hækkunina en taldi að báðir
aðilar hefðu vitað afstöðu hvors
annars í málinu.
Nú var Björn að þvi spurður
hvort hann væri tilbúinn að lækka
verðið á blaðinu nú þegar kæra
lægi fyrir. Þessu svaraði Björn:
„Ég vil ekki leggja fram né styðja
þá tillögu. Ég gæti alveg eins flutt
tillögu um að leggja niður blaðið."
Aðspurður kvaðst Björn ekki
hafa handbærar tölur um lausa-
sölu Dagblaðsins né fjölda áskrif-
enda.
Loks óskaði Björn eftir þvi, að
dómarinn bókaði það, að álíta
mætti að bak við ákvörðun verð-
lagsnefndar sé sá tilgangur að
hætt verði að gefa Dagblaðið út.
Þegar yfirheyrslunni yfir Birni
var lokið óskaði Skúli Pálsson,
dómarinn bókaði að hann óskaði
eftir að Björgvin Guðmundsson
formaður verðlagsnefndar yrði
kallaður til yfirheyrslu svo spyrja
mætti hann um þessa tilteknu
verðákvörðun og almennt um
verðákvörðun á lesefni í landinu.
Framburður
Harðar Eínarssonar
Klukkan 9,48 kom fyrir dóminn
Hörður Einarsson lögfræðíngur,
stjórnarformaður Reykjaprents
hf, Seljugerði 9, Reykjavík, fædd-
ur 23. marz 1938 í Reykjavík. Með
honum var Sveinn Snorrason hrl.,
lögmaður Reykjaprents hf.
Hörður staðfesti að hann væri
stjórnarformaður Reykjaprents hf
og hefði verið það síðan í júní
1977. Hann staðfesti að Vísir hefði
hækkað í verði eins og getið væri í
kæru verðlagsstjóra. Þvínæst út-
skýrði hann hver háttur væri
venjulega hafður á þegar dagblöð-
in hækkuðu. Væri þá verðlagsyfir-
völdum ritað bréf frá öllum
blöðunum um það verð, sem þau
teldu sig þurfa til þess að
reksturinn stæði undir sér. Venj-
an væri sú að verðlagsyfirvöld
afgreiddu erindi blaðanna athuga-
semdalaust og heimiluðu þeim
þær hækkanir, sem þau teldu
nauðsynlegar. Dómsforsetinn
Sverrir Einarsson benti Herði þá
á að í bréfi blaðanna til verðlags-
stjóra frá í ágúst 8.1. stæði m.a., að
miklar kostnaðarhækkanir hefðu
orðið síðan blöðin sóttu um
hækkanir síðast. Kvað Hörður
þetta vera pennaglöp, þarna hefði
átt að standa tilkynntu hækkanir
síðast.
Hörður var nú að því spurður
hvort hann hefði átt í því að
ákveða verðið á Vísi. Sagði Hörður
að hann hefði tekið þessa ákvörð-
un ásamt Davíð Guðmundssyni
framkvæmdastjóra án þess að
bera málið undir stjórnina. Hefði
hann síðan gert stjórnarmönnum
grein fyrir ákvörðuninni og jafn-
framt skýrt þeim frá aðdraganda
málsins og þeim kostnaðarhækk-
unum, sem orðið hefðu frá því
verðið var síðast ákveðið. Hörður
kvaðst hafa minnt þá á að blöðin
hefðu ævinlega talið sér heimilt,
með stoð í 72. grein stjórnarskrár-
innar, að ákveöa verð sitt. Verð-
lagsyfirvöld hefðu ætíð látið
verðl^igningu blaðanna afskipta-
lausa og ótækt væri annað en láta
reyna á þetta mál til þrautar.
Voru allir stjórnarmenn sammála
þessu að sögn Harðar, þ.e. Guð-
mundur Guðmundsson, Sigfús
Sigfússon og Ingimundur Sigfús-
son en Þórir Jónsson var erlendis
þegar þetta var.
Hörður var þvínæst að því
spurður hvers vegna hann og
Davíð Guðmundsson hefðu talið
rétt að halda fast við tilkynnt verð
til verðlagsstjóra í ágúst en hlíta
ekki ákvöðun verðlagsnefndar.
Þessu svaraði Hörður í alllöngu
máli og var svar hans í sex liðum.
BaÓ dómsformaður Hörð í nokkur
skipti að reyna að stytta mál sitt,
þar sem þetta væri ekki málflutn-
ingur. Hörður svaraði á þessa leið:
1. Aðalástæðan var fjárþörf
blaðanna vegna gífurlegrar hækk-
unar á tilkostnaði þeirra á því
timabili, er síðustu verðákvarðan-
ir þeirra voru miðaðar við. Þessar
kostnaðarhækkanir eru veruleg-
um mun meiri heldur en þær
hækkanir, sem blöðin ákváðu. I
heild má segja, að kostnaðar-
hækkanirnar séu á bilinu
25—30%. Blaðahækkunin var hins
vegar ákveðin aðeins 20%. Er því
ljóst, að hækkunin nú var ákveðin
undir því, sem raunverulegar
þarfir kröfðust, en þar réði tillitið
til markaðsaðstæðna. Meiri hækk-
un í einum áfanga var vart talin
framkvæmanleg, heldur yrði að
jafna metin í fleiri áföngum.
2. Við teljum — og það hefur til
þessa verið samdóma álit allra
blaðanna —, að slík afskipti
ríkisváldsins af málefnum blað-
anna séu brot á prentfrelsis-
ákvæði stjórnarskrárinnar, sem
hefur þann tilgang að vernda
tjáningarfrelsi í landinu. Alveg
sérstaklega hlýtur stjórnarskrár-
ákvæðið að veita ríka vernd, þegar
slík afskipti stjórnvalda leiða
fyrirsjáanlega til tapreksturs
blaðanna og stefna tilveru þeirra
beinlínis í hættu.
3. Ríkisvaldið hefur ekki áður
skert frelsi dagblaðanna með
þessum hætti, og það er komin
löng hefð fyrir því, að stjórnvöld
láti verðlag blaðanna afskipta-
laust. Við töldum, að með því að
blöðin beygðu sig nú undir fyrir-
mæli stjórnvalda, sem fælu í sér
tálmanir á prentfrelsi, væri skap-
að háskalegt fordæmi, sem ekki
væri verjandi að hætta á.
4. Allt annað ritað mál en
dagblöðin hefur nú verið látið í
friði af stjórnvöldum, hvort sem
það eru erlend blöð eða innlend
vikublöð, tímarit eða bækur.
Yfirvöld hafa með réttu látið
verðlag þeirra með öllu afskipta-
laust, þó að þar sé um að ræða
miklu meiri verðhækkanir heldur
en þær, sem dagblöðin tilkynntu, í
mörgum tilvikum meira en tvöfalt
hærri. Við teijum það óviðunandi í
lýðræðisþjóðfélagi, að dagblöðin,
helzti vettvangur frjálsra skoð-
anaskipta, séu þannig lögð í
einelti. í því felst ólögmæt mis-
munun, sem ekki einungis brýtur
gegn prentfrelsisákvæði stjórnar-
skrárinnar, heldur einnig gegn
grundvallarreglum íslenzkrar
stjórnskipunar og annarra lýð-
ræðisríkja um jafnrétti.
Við getum ekki sætt okkur við,
að það verði gert að forréttindum
útlendinga eða annarra að miðla
piæntuðu máli á Islandi, en
frjálsum dagblöðum verði gert
ólíft í landinu með fjárhagslegum
þvingunum. Gegn því ákváðum við
að berjast af öllu okkar afli.
5. Þá teljum við samþykkt
verðlagsyfirvalda ólögmæta einn-
ig af þeirri ástæðu, að hún var
gerð án nokkurrar málefnalegrar
athugunar á þörf blaðanna, sem
blöðin sjálf höfðu gert sér skýra
grein fyrir. Venju samkvæmt
sendu blöðin engin gögn með
tilkynningu sinni til verðlagsyfir-
valda, og verðlagsyfirvöld báðu
blöðin ekki um nein gögn áður en
þau gerðu samþykkt sína. Við
töldum því samþykkt verðlags-
yfirvalda hreina geðþóttaákvörð-
un. ^
6. Okkur var mjög vel um það
kunnugt, að á meðan núverandi
verðlagsmálaráðherra starfaði
sjálfur við blaðaútgáfu var það
eindregin skoðun hans, að afskipti
ríkisvaldsins af verðlagi blaðanna
væru óþörf og andstæð stjórnar-
skrá. Þess vegna töldum við það
sjálfgefið mál, að hann færi ekki
úr ráðherrastóli að blanda sér með
þessum hætti í málefni blaðanna,
hvað þá með því að láta kæra til
refsingar verðlagsbreytingar, sem
hann vissi, að voru mjög í hófi og
minni en kostnaðarhækkanir gáfu
tilefni til.
Að lestrinum loknum þakkaði
Hörður dóminum auðsýnda þolin-
mæði og svaraði þá Sverrir
dómsformaður að full þörf væri á
að þakka þolinmæðina!
Hörður var spurður að því að
lokum hvort Dagblaðið og Vísir
hefðu haft samráð um að hækka
blöðin. Sagði hann að svo hefði
ekki verið en blöðin hefðu vitað
um afstöðu hvors um sig til þessa
máls.
Framburður
Guðmundar Guðmundssonar
Klukkan 10.55 kom fyrir dóminn
Guðmundur Guðmundsson for-
stjóri (Trésmiðjan Víðir), Víði-
völlum við Elliðavatn í Reykjavík,
fæddur 4. iúní 1910 að Önundar-
holti, Villingaholtshreppi, Arnes-
sýslu.
Guðmundur staðfesti að hann
væri í stjórn Reykjaprents hf.
Hann sagði að hið nýja verð hefði
ekki verið ákveðið á stjórnarfundi
heldur hefði Hörður Einarsson
tilkynnt honum hvað til stæði og
hefði hann jafnframt skýrt honum
frá því hvaða kostnaðarhækkanir
hefðu orðið í rekstri blaðsins.
Kvaðst Guðmundur hafa verið
samþykkur hækkuninni, þetta
hefði verið lágmarkshækkun.
Framburður Jóhannesar
Þóris Jónssonar
Klukkan 11.05 kom fyrir dóminn
Jóhannes Þórir Jónsson fram-
kvæmdastjóri (Sveinn Egilsson
hf), Blikanesi 23, Garðabæ, fædd-
ur 22. ágúst 1926 í Reykjavík.
Þórir Jónsson staðfesti að hann
ætti sæti í stjórn Reykjaprents.
Hann sagði aðspurður að hann
hefði verið erlendis þegar hið nýja
verð var ákveðið og hefði hann
fyrst vitað af málinu þegar hann
las um það í blöðunum við
heimkomuna. Hefði hann því ekki
staðið að þessari ákvörðun á neinn
hátt.
Framburður
Sigfúsar Sigfússonar
Klukkan 11.10 kom fyrir dóminn
Sigíús Sigfússon viðskipta-
fræðingur (P. Stefánsson hf),
Starhaga 6, Reykjavík, fæddur 7.
október 1944 í Reykjavík.
Sigfús staðfesti að hann væri í
stjórn Reykjaprents h.f. Sigfús
sagði að Hörður Einarsson hefði
tilkynnt honum um verðákvörðun-
ina. Hörður hefði jafnframt sagt
honum hvernig staðan væri og
hefði hann verið hækkuninni
samþykkur, enda hefði rekstrar-
hallinn á blaðinu orðið meiri en
hann er í dag. Sagði Sigfús að
Hörður hefði talið þörf á meiri
hækkun en þessari.
Framburður Davíös
Péturs Guðmundssonar
Klukkan 11.17 kom fyrir dóminn
Davíð Pétur Guðmundsson
framkvæmdastjóri Reykjaprents,
Engjaseli 84, Reykjavík, fæddur
11. marz 1943 í Reykjavík.
Davíð sagði aðspurður að hann
og Hörður Einarsson hefðu tekið
ákvörðunina um hækkun lausa-
söluverðs og áskriftar Vísis. Sagði
Davíð að 20% hækkunin hefði
verið lágmarskhækkun vegna
þeirra gífurlegu kostnaðarhækk-
ana, sem orðið hafa í blaðarekstri.
Davíð ítrekaði að orðalagið „sótt
um“ í bréfi útgefenda hefðu verið
pennaglöp, þar hefði átt að standa
„tilkynnt um“. Sagði Davíð að-
spurður að bréf þetta hefði verið
skrifað á skrifstofu Morgunblaðs-
ins. Davíð tók fram að sér virtist
að verðlagsnefnd hafði tekið
ákvörðun um verð blaðanna án
þess að hafa nokkur gögn í
höndum um rekstrarafkomu
þeirra.
Davíð vildi að lokum láta það
koma fram, að hann hefði rætt við
Svavar Gestsson viðskiptaráð-
herra daginn sem hann tók við
ráðherrastörfum, um hækkunar-
þörf dagblaðanna. Sagði Davíð að
ráðherrann hefði þá talið 20%
hækkun sjálfafgreidda. Hins veg-
ar vildi hann hafa samráð við
meðráðherra sína áður en hann
tæki ákvörðun.
Sveinn Snorrason hrl., sem var
viðstaddur yfirheyrslurnar yfir
forráðamönnum Reykjaprents,
óskaði bókað að hann óskaði eftir
því að formaður verðlagsnefndar
yrði kallaður fyrir dóminn til þess
að bera vitni í málinu.
Framburður
Jónasar Kristjánssonar
Klukkan 11.54 kom fyrir dóminn
Jónas Kristjánsson ritstjóri Dag-
blaðsins, Fornuströnd 2, Sel-
tjarnarnesi, fæddur 5. febrúar
1940 i Reykjavík. Hann kom
siðastur til yfirheyrslu og var
Skúli Pálsson hrl. í fylgd með
honum.
Jónas staðfesti að hann væri í
stjórn Dagblaðsins h.f. Hann
staðfesti að verð Dagblaðsins
hefði hækkað svo sem segir í kæru
verðlagsstjóra. Kvaðst Jónas hafa
haft frumkvæði að því í fjarveru
framkvæmdastjórans og haft
samráð við þá stjórnarmenn sem
voru á landinu, Björn Þórhallsson
og Svein R. Eyjólfsson, og hefði
þetta verið sameiginleg ákvörðun
þeirra. Hann sagði að Vísir og
Dagblaðið hefðu ekki haft samráð
um hækkunina, heldur hefðu
blöðin vitað hvað til stóð hjá hinu
blaðinu. Jónas kvaðst telja að
sagan sýndi að verðlagsyfirvöld
hefðu ekki áður haft afskipti af
verðlagi dagblaða fremur en
annars prentaðs máls, innlends og
aðflutts. Þá sagði hann ennfremur
að blöðin hefðu í ágúst látið
reikna út áhrif verðbólgunnar á
tilkostnað og tilkynnt hækkun,
sem náði ekki alveg þeim tilkostn-
aði, sem verðbólgan hafði valdið
síðasta verðtímabil. Jónas sagði
að eitt atriði hefði vegið þungt á
metaskálunum þegar verðákvörð-
unin var tekin, nefnilega það að
lægra verð myndi fyrr eða síðar
hafa leitt til þess að Dagblaðið
hefði orðið að stöðva útkomu sína
vegna tapreksturs, þar sem blaðið
nyti engra styrkja af hálfu þess
opinbera. „Ég óttast að afskipti
stjórnvalda af málinu hafi einmitt
m.a. þann tilgang að hnekkja veldi
Dagblaðsins og rýra á þann hátt
prentfrelsi í landinu á meðan ríkið
styrkir önnur dagblöð beint og
óbeint," sagði Jónas að lokum.
- SS.
Bjöm Þórhallsson, stjómarformaður Dagblaðsins hf.:
„Hefðum aðeins getað haldið út í
skamman tíma með minni hækkun”
Ljósmynd Mbl. Émilía.
Stjórnarformenn Rcykjaprents hf, Hörður Einarsson (t.v.), og
Dagblaðsins hí, Björn Þórhallsson. bíða þess að yfirheyrslur
hcfjist í verðlagsdómi Reykjavíkur í gærmorgun.