Morgunblaðið - 30.12.1978, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1978
21
Matthías Á. Mathiesen:
Hér fer á eftir meginefni ræðu, sem Matthías Á. Mathiesen,
fyrrverandi fjármálaráðherra, flutti við lokaumræðu fjárlaga á
Alþingi skömmu fyrir jól.
Þau vandamál, sem íslenzka
þjóðin stendur nú frammi fyrir,
eru nokkuð af öðrum toga spunnin
en þau, sem þurft hefur að glíma
við á undanförnum þremur ára-
tugum.
Baráttunni um yfirráðarétt
okkar yfir auðlindum hafsins í
kringum landið er að mestu lokið,
og þar varð sigurinn okkar. I því
máli þurftum við fyrst og fremst
að kunna fótum okkar forráð. Þá
er og ljóst, að mikill meirihluti
þjóðarinnar er nú einhuga í
samstarfi og samvinnu við vest-
ræna lýðræðisþjóðir.
Hvernig hafa þeir stað-
ið við stóru loforðin?
Það er ekki óeðlilegt nú 6'
mánuðum eftir kosningar, 4
mánuðum eftir að Alþýðubanda-
lag og Alþýðuflokkur tóku sæti í
ríkisstjórn undir forsæti fram-
sóknar og þeir standa að sínum
fyrstu fjárlögum, að spurt sé:
Hvernig hefur nú sigurvegurun-
um tekizt að standa við stóru
loforðin?
Tvisvar á tæpum fjögurra
mánaða starfsferli sínum hefur
Skattheimta ríkisins
1979 mun slá öll met
jafnvel met fyrri vinstri stjórna
Það viðfangsefni sem erfiðast
hefur gengið að leysa og nú er
komið á það stig, að ekki verður
undan vikizt, er sú verðbólga sem
herjað hefur allt þjóðlíf á þessum
áratug.
Orsakanna að leita
hjá okkur sjálfum
Orsakanna er fyrst og fremst að
leita hjá okkur sjálfum, þar sem
við höfum ekki komið okkur
saman um innbyrðis skiptingu
afraksturs þjóðarbúsins og miða
kröfur okkar einungis við það sem
til skipta er. Þessar óhóflegu
kröfur hafa leitt til skuldasöfn-
unar erlendis og stór hluti fjár-
festingarinnar í landinu hefur
stjórnazt af þessu ástandi. Kröfur
um arðsemi sem gera verður hafa
mjög oft verið að litlu hafðar.
Samskipti manna hafa að
mörgu leyti einkennzt af þessum
ytri skilyrðum og er nú svo komið,
að menn haga gjörðum sínum
eftir því, hvernig kaupin gerast á
eyrinni.
Naumast verður hægt að halda
áfram á þessari braut öllu lengur
og því er það eitt meginverkefni
þeirra aðila, sem með stjórnvöld
fara í landinu að leiða þjóðina af
þessari óheillabraut.
Spyrja má, hvort þjóðin geti nú
vænzt forystu frá þeim öflum, sem
fara með stjórn landsmála, því
getu- og ráðaleysi núverandi
hæstvirtrar ríkisstjórnar og þess
liðs, sem stendur að baki henni,
ríður ekki við einteyming eins og
síðustu dagar hér á hinu háa
Alþingi sýna og því ekki að vænta
neinnar forystu frá þessum
aðilum.
Ef litið er til baka og athugað
inntak þeirra pólitísku umræðna,
sem fram hafa farið í landinu á
þessu ári, kemur í ljós að sá
áróður, sem átti upptök sín í
herbúðum Alþýðubandalagsins og
Alþýðuflokksins fyrr á árinu, um
að þáverandi ríkisstjórn væri með
feb./maí efnahagslögunum að
svipta launafólk hlut þess í
afrakstri þjóðarbúsins, náði til-
ætluðum árangri. Þá er og ljóst,
að liðsmenn þessara stjórnmála-
flokka innan verkalýðsforystunn-
ar voru notaðir til þess að beita
verkalýðshreyfingunni í heild
gegn þeim ráðstöfunum, sem
fyrrverandi ríkisstjórn gekkst
fyrir með lögum í febrúar/maí sl.
Þessi blekkingaráróður náði til
fjölda fólks og í kosningunum á sl.
vori unnu þessir flokkar umtals-
verðan kosningasigur, sem
byggðist fyrst og fremst á slagorð-
inu „samningana í gildi" til þess
að brjóta niður þær ráðstafanir,
sem Alþingi og fyrrverandi ríkis-
stjórn höfðu ákvarðað til þess að
vinna gegn verðbólgunni.
Úrslit kosninganna fólu í sér, að
þeir sem unnu kosningarnar,
rækju við stjórnartaumum og
fengju tækifæri til að efna þau
kosningaloforð, sem sigur þeirra
byggðist á.
hæstvirt ríkisstjórn þurft að
svíkja stóru kosningaloforðin um
„samningana í gildi“ með þeim
efnahagsaðgerðum, sem hún hefur
beitt sér fyrir í sept. og nóv. sl. og
ekki er séð annað en áfram verði
haldið á sömu braut á árinu 1979.
Það hefur ekki staðið á
stjórnarflokkunum að samþykkja
auknar skattaálögur undanfarna
daga. Þegar að er gáð, mun aukin
skattheimta ríkisins á næsta ári
nema 25 milljörðum króna miðað
við skattlagningu þá, sem gilti í
tíð fráfarandi ríkisstjórnar.
Skattheimta ríkisins 1979 mun
slá öll met, jafnvel met fyrri
vinstri stjórnar.
Að auki er svo aukin skatt-
heimta vinstri meirihlutans í
Reykjavik, sem mun nema tæpum
2 milljörðum króna, miðað við
álagningarreglur meirihluta sjálf-
stæðismana í borgarstjórn
Reykjavíkur.
Þá fer ekki fram hjá neinum,
sem fylgist með störfum
núverandi ríkisstjórnar, að öll
stefnumörkun og ákvarðanataka
er með slíkum hætti, að fátt
jafnast á við þá ringlureið, sem
m.a. hefur birzt í því, að allt starf
Alþingis nú að undanförnu hefur
meira og minna verið lamað vegna
þessa stjórnleysis og skoðana-
ágreinings, sem ríkir hjá stjórnar-
liðum. Hæstvirtur forsætisráð-
herra gaf þá yfirlýsingu á Alþingi
í dag, að eftir áramót, fyrir 1. feb.
nk., yrði reynt að móta samræmda
stefnu ríkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálum. Það sem þeim hefur
ekki tekizt á 4 mánuðum á nú að
takast á 1 mánuði.
Sjónarspil
Alþýðuflokksins
Ef vikið er að þeim aðgerðum,
sem ríkisstjórnin hefur reynt að
koma í framkvæmd til að standa
við stóru kosningaloforðin frá því
í kosningunum á sl. vori, einkenn-
ast þau fyrst og fremst af
stefnumiðum Alþýðubandalagsins
með tilstuðlan Framsóknarflokks-
ins. Hins vegar hafa sjónarmið
Alþýðuflokksins orðið algjörlega
útundan þrátt fyrir mikinn hama-
gang þingliðs flokksins, sem birt-
ast hér á hinu háa Alþingi í
ýmsum formum og fyrirvörum. Og
þeir settu á svið eitt heljarmikið
sjónarspil til þess að villa fyrir
þeim, sem enn trúa því að þeir
ætli að standá við kosningalof-
orðin.
Meginefni ráðstafana núverandi
ríkisstjórnar felast í því að gerðar
eru stórfelldar millifærslur hjá
aðilum í þjóðfélaginu. Gerð er
markviss tilraun til að ganga að
öllum sjálfstæðum atvinnurekstri
í landinu dauðum, brjóta niður
alla viðleitni einstaklinga til
sjálfsbjargar, skerða sjálfstæði
sveitarfélaganna og skapa algjört
öngþveiti í fjármálum ríkisins.
Það hljómar einkennilega þegar
þeir sem talið hafa þjóðinni trú
um, að atvinnulífið berðist í
bökkum vegna aðgerða fyrrver-
andi ríkisstjórnar, ganga nú
ótrauðir fram fyrir skjöldu með
auknar álögur á atvinnuvegina svo
tugum milljarða skiptir.
Þetta kemur að vísu ekki á óvart
þeim, sem til þekkja því þar sem
Alþýðubandalagið fær að ráða
ferðinni, eru meginmarkmiðin þau
að skapa algjöra upplausn og
ringlureið.
Þar ber vissulega að harma það,
að þeir tveir lýðræðisflokkar sem
mynda núverandi ríkisstjórn
ásamt Alþýðubandalaginu skuli
ekki sjá hvert stefnir og hafa þor
til að rísa gegn stefnu ríkis-
stjórnarinnar eins og hún nú
hefur svo glögglega birzt.
Þær miklu skattaálögur, sem
nú er verið að samþykkja hér á
Alþingi munu leiða af sér
tvennt: Sú aukna skattbyrði
sem atvinnurekstur á að taka á
sig mun leiða til þess, að
fjölmörg fyrirtæki verða að
draga úr eða hætta rekstri, en
samfara því mun hér myndast
atvinnuleysi. Ef það á ekki að
gerast, mun atvinnureksturinn
þurfa að velta þessum auknu
álögum út í verðlagið og þar
með viðhalda og auka á verð-
bólguna.
Sú aukna skattheimta á þorra
einstaklinga verður til þess að
draga úr allri sjálfsbjargarvið-
leitni manna, sem leiðir ekki til
neins annars en lakari lífskjara,
ekki bara þeirra sem í hlut eiga,
heldur allrar þjóðarinnar.
Súkkulaðimolar
fyrir þinglið
Alþýðuflokksins
Fjárlögin fyrir árið 1979 munu,
ef fram fer sem horfir, markast af
því ófremdarástandi sem ríkir hjá
stjórnarflokkunum og bera að
sjálfsögðu einkenni þeirrar röngu
efnahagsstefnu, sem núverandi
ríkisstjórn viðhefur. Hæstvirtur
fjármálaráðherra virðist ekki
ætla að láta af þeim fullyrðingum,
að ríkissjóður verði rekinn með
greiðsluafgangi á næsta ári,
þ.e.a.s. á 16 mánuðum.
Við sjálfstæðismenn höfum
bent á fjölmörg atriði, sem ‘við
teljum með öllu óraunhæf í
fjárlagafrv. Ennfremur er við-
hafður ýmis talnaleikur til að ná
fram nægilega mörgum súkkulaði-
molum til að stinga upp í þinglið
Alþýðuflokksins. Það er vissulega
athyglisvert að forsendur
fjárl.frv. samrýmast ekki
forsendum þjóðhagsspár fyrir árið
1979, og í útgjaldalið frv. skortir
4—5 milljarða. Er það auðvitað
gert til þess að ná endum saman,
en á fölskum forsendum svipað og
var við fjárlög 1974.
Ég vil ítreka það sem ég hef
áður lagt áherzlu á við umræðu
fjárlagafrumvarpsins, að Alþingi
hverfi ekki frá því að afgreiða
fjárlög raunhæft og taki afstöðu
til þessa þýðingarmikla máls,
þannig að raunhæft sé. Ef al-
þingismenn hafa ekki styrk til að
ákveða útgjöld ríkissjóðs innan
þeirra marka, sem tekjur ríkisins
leyfa, er Alþingi á rangri braut og
í reynd að færa mikilvæga
ákvörðunartöku til framkvæmda-
valdsins. Það mikla starf, sem
unnið hefur verið á undanförnum
árum í þá veru að gera fjárlög að
raunhæfu stjórnunartæki og auka
allt eftirlit með útgjöldum ríkis-
stofnana hefur verið unnið fyrir
gíg-
Frekari skuldastöínun
Eins og ég gat um hér að
framan er meginefni þessa frum-
varps til fjárlaga fyrir árið 1979 í
beinu samhengi við þá efnahags-
ringlureið, sem viðgengst hjá
hæstvirtri ríkisstjórn.
Frumvarp þetta boðar aukna
hlutdeild ríkisins í þjóðarfram-
leiðslunni frá því sem verið hefur
á undanförnum árum eða frá
27—28% á árinu 1977 í um
30—31% á næsta ári og skatt-
tekjuhlutfall hækkar úr 27% á
árinu 1977 í 31—32% á árinu 1979.
Með þessu er enn frekar verið að
seilast til aukinna ríkisafskipta á
öllum sviðum þjóðlífsins og þar
með að draga úr frjálsræði fólks
til ákvörðunartöku um eigin hag
og gera allt eftirlit með stjórnun
ríkisfjármálanna erfiðara.
Annað veigamikið atriði er
varðar afgreiðslu þessa frumvarps
(er sú staðreynd, að það mun ekki
iverða til þess að draga úr
' verðbólgunni eins og hæstvirtur
fjármálaráðherra hefur viljað
halda fram opinberlega, þar sem
ljóst er að sá greiðsluafgangur
sem sagður er munu verða, er ekki
raunhæfur og því ljóst, að ríkis-
sjóður stefnir í frekari skulda-
söfnun við Seðlabankann á næsta
ári, í stað þess að greiða umsamd-
ar afborganir við Seðlabankann
1978 og ‘79, sem þýðir auknar
erlendar skuldir og áframhald-
andi verðbólgu.
Þær miklu tilfærslur, sem ráð-
gerðar eru á næsta ári til
niðurfærslu verðlags, valda því, að
hið opinbera er nú farið að stjórna
bæði framleiðslu og neyzlu manna
á mörgum þýðingarmiklum vör-
um, sem fólk neytir dags daglega
og öll verðskynjun hverfur, og við
erum horfin 20 ár aftur í tímann
hvað viðskiptahætti snertir. Þetta
gerir ekkert annað en að viðhalda
óarðbærri framleiðslu, sem ekki
þrífst, ef fólk þyrfti að greiða
raunverulegt verð og því einn
þáttur til viðbótar í að færa
lífskjör alls almennings til hins
verra.
Ef vikið er að tekjuhlið frum-
varpsins kemur í ljós, að nú skal
taka til baka að fullu og öllu
fyrirheit um „samningana í gildi“.
Þær stórauknu skattaálögur á
einstaklinga, sem felast í þessu
frumvarpi og valda því að fjöl-
margir einstaklingar munu greiða
allt að 70% af tekjum sínum í
beina skattheimtu til opinberra
aðila, verður til þess að draga úr
almennri viðleitni manna til
vinnu, en það hefur verið ein
aðalundirstaða þess, að við höfum
getað starfrækt sjálfstætt þjóðfé-
lag, að hver þjóðfélagsþegn hefur
lagt fram mikla vinnu til þess að
mega lifa frjáls maður í okkar
fjarlæga landi.
Við sjálfstæðismenn höfum
gagnrýnt harðlega þetta fjárlaga-
frumvarp og alla málsmeðferðina,
sem hefur verið með endemum.
Þar kom á fundum Alþingis í
morgun, að hæstv. forsætisráð-
herra sá sig tilknúinn að biðjast
afsökunar á framferði stjórnar-
liðsins.
Það væri út af fyrir sig að líða
málsmeðferðina, ef fjárlagaaf-
greiðslan vekti einhverjar vonir
um árangur í hinni alvarlegu
viðureígn við verðbólguna, en svo
er því miður ekki. Þvert á móti er
hætta á, að flestar veigameiri
ákvarðanir ríkisstjórnarinnar frá
upphafi hafi verri en engin áhrif,
enda lýsti einn stjórnarþing-
manna því yfir í dag, „að ríkis-
stjórnin hefði enn enga heildar-
stefnu mótað í efnahagsmálum“,
og annar sagði — að ekkert hefði
verið gert af viti hingað til.
Frekari lýsingar á stjórnarat-
höfnum eru raunar óþarfar.
Hæstv. ríkisstjórn dæmir sig sjálf
af verkum sínum og hefur á
ótrúlega skömmum tíma-tekizt að
sýna getu- og úrræðaleysi sitt.
Dagvistun-
arstofnanir
sem seinkað
var koma
á nœsta ári
I fjárhagsáætlun Reykjavíkur-
borgar fyrir árið 1979 kemur fram
að gert er ráð fyrir þvi að ljúka á
árinu dagheimilunum við Suður-
hóla og við Hagamel, sem teiknað
var á sl. ári. Áætlað hafði verið að
dagheimilið við Suðurhóla kæmi í
not fyrr í haust en nú er allt kapp
iagt á að það komi í gagnið sem
fyrst á þessu ári. En þar verður
rými fyrir 68 börn. Dagheimilið
Vesturborg, sem átti að taka í
notkun nú fyrir áramótin, verður
væntanlega tekið í notkun i byrjun
apríl í vor. Þar verður rými fyrir
34 börn í tveimur deildum. Sinnig
hefur skóladagheimilið við Völvu-
fell, sem koma átti í gagnið fyrir
áramót, seinkað, en á áætlun er nú
að ljúka því á næsta ári. Það er
ætlað 20 börnum og liggur lóð þess
að lóð dagheimilisins við Völvufell
og nýtist eldhúsið báðum
heimilunum.
Þá er á áætlun að bjóða á
næstunni út smíði tveggja barna-
heimila með blandaða starfsemi
við Iðufell og Fálkabakka, sem
búið var að velja lóð fyrir,
samþykkja teikningar og áætla fé í
byrjunarframkvæmd á fjárhags-
áætlun ársins 1978. Standa vonir
til að heimilin verði þá tekin í
notkun snemma árs 1980, að því er
fram kom í ræðu borgarstjóra er
fjárhagsáætlunin var lögð fram. Í
hvoru heimili er dagvistarrými
fyrir 17 börn og tveggja deilda
leikskóli með rými fyrir 40 börn.
Geta því 97 börn sótt hvort heimili
dag hvern. Þá er fyrirhugað að
hefja smíði tveggja sams konar
heimila til viðbótar á næsta ári,
við Ægissíðu og Hálsasel, en þau
verða varla tekin í notkun fyrr en
síðla árs 1980 eða snemma á árinu
1981. Á næsta ári verður sennilega
byrjað á smíði skóladagheimilis
fyrir 20 börn við Blöndubakka, að
því er borgarstjóri sagði.
927,4 millj. í rekstur
Rekstur barnaheimila Reykja-
víkurborgar kosta borgarsjóð á
næsta ári 856,4 millj. kr. skv.
áætlun, en auk þess nema styrkir
til dagvistunarstofnana í annarra
eign og til dagvistunar á einka-
heimilum 71 millj. Á áætlun 1978
var rekstur barnaheimila Reykja-
víkurborgar 604,6 millj. kr. Á
árinu 1979 bætast við í rekstur
dagheimilin Vesturborg og Suður-
borg og aukning verður á starf-
semi Völvuborgar, er skóladag-
heimilið þar tekur til starfa, sem
fyrr er sagt.
Á árinu 1979 verða þá á
dagheimilum borgarinnar rúm
fyrir 896 börn og á skóladag-
heimilum rúm fyrir 132 börn.
Samtals er þar um að ræða rúm
fyrir 1028 börn. Reiknað er með að
rúm verði á árinu fyrir 1710 börn.
Nýr fræðslustjóri
ELLERT Borgar Þorvaldsson
kennari við Öldutúnsskóla hefur
verið ráðinn fræðslustjóri Hafnar-
fjarðar. Ellert hefur verið kennari
við Öldutúnsskóla síðan 1971, en
áður var hann skólastjóri á
Eskifirði. Hann er formaður
Félags grunnskólakennara í
Reykjanesumdæmi. Ellert Borgar
er kvæntur Ernu Björnsdóttur
kennara.
Nýr félagsráðgjafi
BÆJARSTJÓRN Hafnarfjarðar
hefur ráðið nýjan félagsráðgjafa
hjá Félagsmálastofnun Hafnar-
fjarðar, Ingibjörgu Guðmunds-
dóttur, félagsfræðing frá ísafirði.