Morgunblaðið - 18.11.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. NÓVEMBER 1979
„Sjálfstæðisflokkurinn hefur lært af reynslunni,"
sagði Geir Hallgrímsson formaður flokksins, þegar
hann kynnti blaðamönnum kosningastefnu Sjálfstæð-
ismanna í efnahagsmálum. í hópi góðra vina Geirs
var haft á orði, þegar þessi merka yfirlýsing var
rædd; „Hann hefði átt að segja, ég hef lært af
reynslunni." „Já,“ sagði annar „því að úrslit kosn-
inganna ráðast af því, að Geir endurvinni sér það
traust meðal kjósenda, sem þeir hafa sýnt nonum nær
allan stjórnmálaferil hans.“
Skapgerð stjórnmálamannsins Geirs Hallgrímsson-
ar er hins vegar þannig, að hann setur sjálfan sig
ógjarnan í þá stöðu, að sigrar eða ósigar brotni á
honum sjálfum. Því var haldið fram fyrr á árum, að
helsti ókostur Geirs Hallgrímssonar í stjórnmálum
væri sá, að hann hefði aldrei lent í neinni
persónulegri „pólitískri eldraun". Þessi fullyrðing
byggðist þá á því, að stjórnmálaframi hans hefði
verið sléttur og felldur. Þar hefði allt gerst svo að
segja að sjálfu sér. Síðan er mikið vatn runnið til
sjávar og Geir Hallgrímsson hefur marga pólitíska
hildi háð, en vegna skapgerðar hans hefur aldrei
skorist þannig í odda, að hugmóður og ofsi hafi náð
yfirhöndinni yfir skapfestu og sáttfýsi.
Formannsár Geirs Hallgrímssonar í Sjálfstæðis-
flokknum hafa verið tímar stórsigra og mikilla áfalla.
Geir Hallgrímsson hefur ekki tapað jafnaðargeði sínu
við það fremur en í „þorskastríðinu" við Breta
1975—76, þegar hann ítrekaði í tíma og ótíma
nauðsyn þess að menn töpuðu ekki ró sinni, væru ekki
taugaveiklaðir og héldu jafnaðargeði. Stuðnings-
mönnum Geirs Hallgrímssonar innan Sjálfstæðis-
flokksins finnst, að hann hafi of oft látið alls kyns
sundrungaröfl ná of langt með frekju og hótunum.
Jafnvel þeir menn, sem teljast almennt til foystu-
sveitar flokksins hafa lagt á ráðin um nart í garð
formannsins, sem þjónar engum öðrum tilgangi en
draga úr baráttuþrekinu innan flokksins, því að þeir,
sem stjórna þessari starfsemi bæði leynt og ljóst ættu
enga möguleika á því að feta í fótspor Geirs
Hallgrímssonar tækist þeim það ætlunarverk sitt að
gera honum ókleift að gegna formennsku í flokknum.
Það kom glöggt fram á síðasta landsfundi flokksins.
Dæmigerð um þær eitruðu aðferðir, sem beitt hefur
verið gegn Geir Hallgrímssyni innan raða Sjálfstæð-
ismanna eru ítrekuð leiðaraskrif Jónasar Kristjáns-
sonar ritstjóra Dagblaðsins. Þau ganga í stuttu máli
út á það, að í formannstíð sinni hafi Geir Ha-
llgrímsson leitast við að koma vildarmönnum sínum
til allra áhrifa í Sjálfstæðisflokknum og hefur
ST JÓRNMÁL AM AÐURINN
GEIR
HALLGRÍMSSON
kýs hann greinilega að ræður sínar séu
sléttar og felldar.
En nú segir Geir Hallgrímsson: „Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur lært af reynsl-
unni.“ í því felst að ekki verður með
hægfara aðgerðum ráðist gegn verðbólg-
unni, heldur verður hafin „leiftursókn"
gegn henni, fái flokkurinn umboð kjós-
enda. Látið verður skeika að sköpuðu.
Sem forsætisráðherra í stjórn með fram-
sókn lærði Geir, að ekki verður snúið af
ógæfuleiðinni með smáskammtalækn-
ingum. Kýlið verður að fjarlægja allt,
þótt aðgerðin kunni að vera sársaukafull,
á meðan á henni stendur. En vonin um
skjótan og fullan bata leyfir að áhættan
sé tekin.
Sjálfstæðisflokkurinn er þannig sam-
ansettur, að innan hans togast á ólíkir
hagsmunir. Flokkurinn spannar í raun
allar stéttir og landshluta. Það er mikið
vandaverk að sameina þessa ólíku krafta
þannig að þeir verði að einu átaki.
Flokkurinn hefur frá upphafi lotið for-
ystu þeirra, sem með persónuleika sínum
hafa getað laðað fram þá sáttfýsi meðal
manna, að flokkurinn hefur málefnalega
talað einni röddu. Hver þessara forystu-
manna hefur beitt þeirri aðferð, sem
honum hefur verið að skapi til að ná
þessu markmiði. Líklega hefur Geir
Hallgrímsson valið erfiðustu leiðina, því
að sjaldan hafa jafn margir verið
kallaðir til stefnumótunar og í hans
formannstíð. Enginn íslenskur stjórn-
málaflokkur sameinar jafn ólíka hags-
muni og Sjálfstæðisflokkurinn. Engir
aðrir flokksforystumenn hafa hlotið jafn
víðtæka þjálfun í að riá sameiginlegri
niðurstöðu með sáttum og leiðtogar
Sjálfstæðisflokksins. Það liggur því jafn-
framt í hlutarins eðli, að þeim sem hlotið
hafa traust til formennsku í Sjálfstæðis-
flokknum er best treystandi til að fara
með forystu í landsstjórninni. Þeir hafa
á bak við sig þann breiða stuðning, sem
er forsenda velfarnaðar sé rétt á málum
haldið. Geir Hallgrímssyni hefur tekist
að veita Sjálfstæðisflokknum þessa mál-
efnalegu forystu. Nú gerist það í
þessum kosningum, að flokksmenn hætta
að láta málefnin ráða í tvéimur kjör-
dæmum og þar ganga Sjálfstæðismenn
sundraðir til kosninganna. Engum getur
verið þetta sárara en sáttamanninum
Geir Hallgrímssyni. Þetta hlýtur að vera
eins og fleinn í holdi þess manns, sem
gerir þá kröfu fyrst og síðast til manna,
að þeir starfi að settum leikreglum og
sætti sig við úrslitin, þegar upp er staðið.
Sú krafa hefur verið gerð til hans, að
hann sætti sundrungarmennina og fái þá
til að fallast á ákvarðanir réttra aðila í
flokkskerfinu. En aðstæður allar eru
þannig, að sáttum varð ekki við komið.
Þröngsýni og þvermóðska annars vegar
og persónuleg virðing hins vegar ráða
ferðinni. Þær kenndir verða ekki brotnar
á bak aftur nema beitt sé valdi og jafnvel
kúgun, en til slíkra hluta er Geir
Hallgrímsson ófáanlegur.
Dagblaðið í þeim tilgangi notað orðið „flokkseigend-
afélag" svo oft að það er orðið að gamalli lummu, sem
misst hefur allt bragð. Félagsskapurinn „flokkseig-
endafélag" er ekki til nema í hugarheimi ritstjóra
Dagblaðsins og þar var hann að öðrum þræði búinn til
í því skyni að skapa meðaumkun með Dagblaðinu. En
eins og menn muna reyndu aðstandendur blaðsins að
gera sjálfa sig að einskonar píslarvottum, þegar þeir
voru að stíga fyrstu skrefin í útgáfumálum — þá var
nauðsynlegt að glíma við „verðugan" andstæðing og
þess vegna bjó ritstjórinn „flokkseigendafélagið“ til.
Áróður Dagblaðsins um ofríki Geirs Hallgrímsson-
ar innan Sjálfstæðisflokksins á alls ekki við rök að
styðjast, hitt er miklu nær sanni, að þeir sem næst
Geir Hallgrímssyni standa innan flokksins finnist
hann bregðast af of miklu langlundargeði og jafnvel
linkind við þeim vélabrögðum, sem beitt er.
Geir Hallgrímsson er stjórnmálamaður af þeirri
gerð, sem telur sjálfsagt og eðlilegt, að aðrir komi
fram við sig með sama heiðarleika og hann sýnir þeim.
Hann er gegnum færður „séntilmaður" til orðs og
æðis. Hann er maður sátta og tillitssemi. Honum er
ekki einu sinni um það gefið í ræðum sínum að vega
að pólitískum andstæðingum af mikilli hörku. Hann
vill með sanngirni reyna að finna þann flöt á málum,
sem flestir geta sætt sig við. Þessi viðleitni hans
nýtur sín ekki, þegar hann á við óverðuga andstæð-
inga að etja, menn, sem sýna undirferli, ganga ávallt
á lagið og láta sér ekki segjast fyrr en í fulla hnefana.
Geir Hallgrímssyni verða ekki á pólitísk mistök í
þeim skilningi að hann taki í fljótræði rangar
ákvarðanir. Hann veltir öllum kostum vel fyrir sér og
er ekki skjótur til ákvarðana. En þegar þær eru
teknar, eru þær undantekningarlaust réttar og vel
rökstuddar og hann leggur sig fram um að þær nái
fram að ganga. Geir er ekki maður, sem tekur
pólitíska áhættu, sjái hann annan möguleika. Þess
vegna var það til dæmis borin von, að búast við því, að
sem forsætisráðherra myndi Geir sumarið 1977
biðjast lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt og efna til
kosninga eftir að kjarasamningarnir í júni það ár
höfðu gert árangur ríkisstjórnar hans í efnahagsmál-
um að engu.
ímynd Geirs Hallgrímssonar meðal almennings er
sú, að hann sé stirðmáll og alvörugefinn og segi aldrei
meira en nauðsyn krefst. Þetta álit myndast af
framkomu í útvarpi og sjónvarpi, þar sem Geir er
ávallt málefnalegur og hefur ekki fallið í þá freistni
nú á tímum auglýsingaskrums að fljóta ofan á eins og
korktappi í ölduróti almenningsálitsins. Menn eru
fljótir að gleyma í stjórnmálum, en hver man ekki
hvernig Geir Hallgrímsson sló í gegn í sjónvarpi eftir
prófkjör Sjálfstæðismanna fyrir kosningarnar til
Alþingis 1978, þegar hann svaraði spurningum
Baldurs Óskarssonar, Alþýðubandalagsmanns. Þeir,
sem þá viðureign sáu, kynntust þeim skapþunga, sem
Geir Hallgrímsson býr yfir, en hann hemur og lætur
ekki í ljós nema hann telji að sér vegið persónulega.
Hann kemst sjaldan í baráttuham, þegar hann flytur
almennar ræður um stjórnmál eða efnahagsmál, enda
Geir Hallgrímsson hafði aðeins setið
fjögur ár samfellt á Alþingi, þegar hann
tók við embætti forsætisráðherra. Hann
hafði þá aldrei gegnt ráðherraembætti
né þurft að vinna málum brautargengi
í samvinnu við menn úr öðrum stjórnmálaflokki.
Stjórnmálareynsla hans úr borgarstjórn, þar sem
hann studdist jafnan við meirihluta samflokks-
manna, kom honum því ekki að fullum notum í
samsteypustjórninni með Framsóknarflokknum. Auk
þess hafði hann ekki öðlast þá þingreynslu, sem
samráðherrar hans bjuggu yfir.
Taki Geir Hallgrímsson við forsætisráðherraemb-
ætti eftir næstu kosningar gerir hann það reynslunni
ríkari í mörgum skilningi. Þekking hans á efna-
hagsmálum þjóðarinnar er feikileg og óumdeild.
Hann hefur nú við fastmótaða og einbeitta efna-
hagsstefnu að styðjast. Hann veit, að sú krafa er til
hans gerð, að hann ráðist gegn verðbólgudraugnum
með raunhæfum hætti. Það væri í andstöðu við allan
stjórnmálaferil hans, ef hann brygðist því trausti,
sem honum er með því sýnt.
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn gekk til kosninga 1974
hafði hann í tveimur málaflokkum jafnskýra stefnu
og í efnahagsmálunum nú: Fiskveiðilögsagan skyldi
færð í 200 sjómílur, og sjálfstæði landsins skyldi
tryggt með því að eyða óvissu þeirri í varnarmálun-
um, sem vinstri stjórnin hafði skapað. Að báðum
þessum málum stóð flokkurinn þannig í ríkisstjórn
undir forystu Geirs Hallgrímssonar, að á betra verður
ekki kosið. Nú skal ráðist á efnahagsvandann með
markvissri leiftursókn. Geir Hallgrímsson er heil-
steyptur stjórnmálamaður og hreinlyndur, sem stend-
ur og fellur með sannfæringu sinni og stefnu flokks
síns.
í næstu viku mun Morgunblaðiö birta svipmyndir um stjórnmálamennina Ólaf Jóhannesson (þriöjudag) og Benedikt Gröndal (fimmtudag).