Morgunblaðið - 22.12.1979, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 1979
25
Geir Hallgrímsson formaður Sjálfstæðisflokksins:
Urslitin staðfesta ganginn
í vinstri stiórnar samstarfi
„ÚRSLIT þessara vinstri við-
ræðna hafa staðfest ganginn,
sem verið hefur allt vinstri
stjórnar samstarfið," sagði Geir
Hallgrímsson formaður Sjálf-
stæðisflokksins i samtali við
Mbl. i gær. „Nú er búið að
reyna þennan möguleika og þá
er ekki um annað að ræða en
kanna aðra möguleika til mynd-
unar ríkisstjórnar, sem styðst
við meirihluta á Alþingi. Ég
treysti því að allir þingflokkar
og þingmenn skilji sinn vitjun-
artima og að sem víðtækust
samstaða er nauðsvnleg.“
Mbl. spurði Geir um afstöðu
Sjálfstæðisflokksins til stjórn-
armyndunar nú að loknum
vinstri viðræðunum. „Við Sjálf-
stæðismenn höfum ekki gert
bandalag við Alþýðuflokkinn um
annað en þingrof og nýjar kosn-
ingar og við settum það skilyrði
að þing yrði kallað saman innan
tíu daga frá kosningum og að
minnihlutastjórn Alþýðuflokks-
ins segði af sér, þegar úrslit
kosninganna lægju fyrir.
í ljósi kosningaúrslitanna get-
ur enginn flokkur krafizt þess að
fá öll sín stefnumál fram í
stjórnarsamstafinu. Sjálfstæðis-
flokkurinn mun vega og meta
málefnagrundvöllinn og miða af-
stöðu sína til hugsanlegrar ríkis-
stjórnarsamvinnu fyrst og
fremst við það, hvort viðunandi
málefnasamningur næst eða
ekki.“
Þá spurði Mbl. Geir, hvað hann
vildi gera, ef hann stæði með
stjórnarmyndunarumboð í hönd-
unum. „í raun og veru er ekki
tímabært að ræða slíka hluti fyrr
en ákvörðun forseta Islands þar
um liggur fyrir. Komi til þess að
mér verði falin stjórnarmyndun
og ég að athuguðu máli takist
það á hendur að gera tilraun til
stjórnarmyndunar, þá er ekkert
Benedikt Gröndal forsætisráðherra:
Enginn vonar heitar, að stjórn-
arkreppan leysist en við
hlutastjórn og nú. Hingað til
hefur minnihlutastjórn á Islandi
aðeins verið notuð til þess að
fylla millibilsástand, en fyrir-
myndir frá nágrannaþjóðunum
sýna að þetta er alls ekki
fjarstætt. En minnihlutastjórn,
sem á að verða meira en bráða-
birgðastjórn, verður að fá sam-
þykki þings fyrir löggjöf og er í
raun sáttasemjari í landinu. Við
sjáum einnig að slíkt hlutverk
getur verið erfitt eins og dæmin
sanna frá Danmörku og Noregi."
En hafa þessar stjórnarmynd-
unarviðræður ekki leitt til sam-
stöðu Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks í efnahagsmálum?
„Tillögur flokkanna um efna-
hagsmál leiddu í ljós greinilegan
skyldleika, þótt við göngum að
vissu leyti lengra. Flestir telja
þó, að unnt sé að samræma þær.
Alþýðubandalagið hafnaði hins
vegar tillögum Framsóknar-
flokksins og hefði vafalaust
hafnað okkar tillögum einnig.
Tillögur Alþýðubandalagsins eru
hins vegar stuttar og fjalla
nánast aðeins um markmið. Þær
eru að okkar mati óraunhæfar.“
Eru þá miklar líkur á sam-
stöðu ykkar og framsóknar-
manna?
„Hér er um að ræða vanga-
veltur á fyrsta stigi og er allt of
snemmt að spá nokkru um það.
En þar sem efnahagsmálin eru
þungamiðja og báðir flokkar
hafa lagt fram ítarlegar tillögur,
þá má vænta þess að unnt væri
að ná samstöðu um flest atriði
þeirra. Þó tel ég, að þar yrði
verulegur vandi á höndum að því
er varðar landbúnaðarmálin.
Alþýðubandalagið gerði mikið
úr ástandinu í þinginu, nú er upp
úr slitnar. Þetta þing er vissu-
lega óvenjulegt, vetrarkosn-
ingar, og þegar koma á þinginu á
laggirnar, er enginn starfhæfur
meirihluti til. Ég sá þetta fyrir
og gerði tillögu, þar sem ég lagði
til að allir stæðu að friðsamlegri
samstöðu um skipan stjórnar
þingsins, sem síðar yrði unnt að
Lúðvík Jósepsson, formaður Alþýðubandalagsins:
Höfuðatriðið að mynduð verði
ríkisstjórn sem ræður við vandann
„MÉR finnst, að við höfum í
raun og veru rekið okkur á sömu
ágreiningsefnin og viðhorfin í
þessum viðræðum, sem ollu því,
að vinstri stjórnin gafst upp,“
sagði Benedikt Gröndal, formað-
ur Alþýðuflokksins í samtali við
Morgunblaðið. „Steingrímur
Hermannsson lagði það mat á
viðræðurnar, að ekki mætti tak-
ast að brúa það bil núna. Við
brutumst út vegna þessa ágrein-
ings og förum ekki inn aftur,
nema hann verði brúaður."
„Forseti íslands hefur nú rætt
við alla formenn flokkanna og ég
vil ekki spá neinu, fyrr en hann
hefur tekið ákvörðun sína,“ sagði
Benedikt, er Morgunblaðið
spurði, hvað nú tæki við. Við
spurningu um minnihlutastjórn
Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks, sem rætt hefur verið um,
sagði Benedikt:
„Að sjálfsögðu ber fyrst
skylda til að reyna meirihluta-
stjórn, en ég man ekki eftir
jafnmiklu alvörutali um minni-
„HÖFUÐATRIÐIÐ er, að mynd-
uð verði ríkisstjórn í landinu,
sem ræður við þau vandamál,
sem við er að glíma," sagði
Lúðvík Jósepsson, formaður Al-
þýðubandalagsins í samtali við
Morgunblaðið. „Það getur ekki
verið takmark að mynda stjórn,
sem ræður ekki við málin —
sama hvaða nafni hún er nefnd."
Lúðvík tók fram, að það yrði ekki
auðhlaupið eins og ástatt væri í
íslenzkum stjórnmálum í dag að
mynda stjórn, sem gæti tekizt á
við vandamálin.
„Ég tel tvær meginástæður til
þess,“ sagði Lúðvík, „að upp úr
stjórnarmyndunarviðræðum
slitnaði nú:
I fyrsta lagi skorti Alþýðu-
flokk viljann til að ganga til
vinstri stjórnarmyndunar. Þessi
afstaða flokksins kom skýrast
fram í ieiðurum Alþýðublaðsins,
sem allan tímann meðan á
stjórnarmyndunarviðræðunum
stóð, og í viðrbrögðum Alþýðu-
flokks í sambandi við stjórn
Alþingis, við forsetakjör og skip-
an í nefndir og loks í meirihluta-
myndunum í þýðingarmiklum
nefndum.
I öðru lagi má ekki draga dul á,
að það er mjög djúpstæður
ágreiningur milli Alþýðubanda-
lags og Framsóknarflokks varð-
andi ráðstafanir í efnahagsmál-
um. Alþýðubandalagið segir í
sinni stefnu, að gera eigi ráð
fyrir að lægstu laun geti hækkað.
Framsóknarflokkurinn leggur til
algjört launastopp. Alþýðu-
bandalagið segir, að miða eigi
efnahagsstefnuna við að almenn
laun verði verðtryggð. Fram-
sóknarflokkurinn leggur til að
lögbinda verðlagsbætur og kaup-
gjaldsvísitölu, þannig að hún
verði bundin við 8% hinn 1.
marz, síðan 7%, þá 6% og loks
5% hinn 1. desember 1980. Sé
þetta athugað, er hér um 28%
hækkun að ræða, en augljóst er,
að verðbólgan verður 40 til 45%.
Hér er um tillögugerð að ræða,
sem miðar að kaupskerðingu.
Þetta hefur í för með sér 10 til
12% kaupmáttarskerðingu á ár-
inu 1980 og 5' til 7% skerðingu á
árinu 1981. Alþýðuflokkurinn er
þessu sammála, en vill ganga
lengra — vill að vísitölubætur
séu felldar niður, telur þær
ófærar með öllu.“
En hvar viljið þið alþýðu-
bandalagsmenn setja mörkin,
þar sem láglaun eru tryggð?
„Ýmsar markatölur hafa verið
nefndar. I síðustu vinstri stjórn
var markið 233 þúsund króna
mánaðarlaun og sú tala er nú
miðað við verðbólguna um 390
þúsund krónur fyrir dagvinnu.
Við teljum þetta eðlilegt mark,
en þessu svarar Framsóknar-
flokkur með lögbindingu kaup-
gjaldsvísitölunnar. Við segjum,
að þennan ágreining þurfi að
jafna, því að á þessum grundvelli
byggjast allar aðrar efnahags-
ráðstafanir og tillögur. Þetta er
sami ágreiningurinn og var í
vinstri stjórninni og á honum
sprakk og aftur nú.“
En nú telur Framsóknarflokk-
urinn, að þessar tillögur hans
leiði til þess að verðbólgan verði
37 til 38% í árslok 1980 og 20%
1981. Hefur þú trú á því?
„Nei, þessar tillögur standast
engan veginn verðbólguútreikn-
ing. Fyrst er það til að nefna, að
um er að ræða framreikning á
afleiðingum tiltekinnar kaup-
lækkunar, en sé t.d. tekið tillit til
þeirra verðhækkana, sem myndu
fylgja gengislækkun, sem Þjóð-
hagsstofnun segir að verði að
eiga sér stað, þá verður verð-
bólgustigið hærra. Sé einnig gert
ráð fyrir verðhækkunum erlendis
eftir því sem spár liggja fyrir
um, verður verðbólgustigið enn
hærra. Allir óvissuþættir verð-
bólgunnar eru þarna ótaldir. Það
eru því allar líkur á því, að þótt
kaúplækkunin yrði framkvæmd,
yrði verðbólgustígandin engu að
síður 45% í árslok 1980.“
En hvað tekur nú við?
„Ég tel augljóst," sagði Lúðvík
breyta, þegar meirihluti hefði
myndazt. Það væri friðsamlegra
hér og betra andrúmsloft, ef
gengið hefði verið að þessari
tillögu minni. Alþýðubandalag
og Framsóknarflokkur vildu
neyða okkur í bandalag, áður en
málefnalegar umræður hófust.
Við neituðum og kusum menn úr
öllum flokkum í forsetastöður."
Og áfram situr minnihluta-
stjórn ykkar.
„Það má búast við því, en
þetta er ekki skemmtilegt hlut-
verk, sem við erum í. Við höfum
sagt af okkur, erum starfsstjórn
og höfum afar takmarkaða
möguleika. Það er áreiðanlegt,
að enginn vonar heitar en við, að
stjórnarkreppan leysist svo
fljótt sem auðið er og það er
sama, hver sú lausn verður."
Samt hefur því heyrzt fleygt,
að þið séuð hinir ánægðustu,
viljið framlengja líf stjórnarinn-
ar.
„Það er algjör misskilningur.
Engum flokki er gert verra, en
Jósepsson, „að fljótlega muni
formanni Sjálfstæðisflokksins
gefinn kostur á að mynda meiri-
hlutastjórn. Miðað við yfirlýs-
ingar manna og stenumótun
flokkanna er ótrúlegt, að slík
stjórnarmyndun takist, a.m.k. í
þessari umferð. Möguleikar okk-
ar og Alþýðuflokksins til meiri-
hlutamyndunar eru augljóslega
sáralitlir, hvors flokksins um
sig.“
Hvað gerist þá? Tekst myndun
minnihlutastjórnar?
„Ja, þá gerist það, að einhverj-
ir tveir flokkanna reyna að
mynda minnihlutastjórn, en
hvort slík stjórn verður það afl,
sem nauðsynlegt er, get ég ekki
sagt um á þessari stundu. Menn
hafa rætt hátt um samstöðu
Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks, en það á eftir að koma í
ljós, hvort slík stjórn verður
einhvers megnug. Hitt er svo
annað mál, að það er ekki
höfuðatriði, að mynduð sé ein-
hver ríkisstjórn, sem ræður ekki
við málin. Höfuðatriðið er, að
mynduð sé ríkisstjórn í landinu,
sem ræður við þau vandamál,
sem við er að glíma. Ef flokkar
eru ósammála í grundvallaratr-
iðum eins og launamálum er það
augljós þröskuldur."
Getur þá samstjórn Alþýðu-
að sitja í stjórn án þess að geta
framfylgt stefnu sinni. Þetta
hefur einu sinni komið fyrir
áður, haustið 1949, en þá var
mynduð minnihlutastjórn Sjálf-
stæðisflokksins undir forsæti
Ólafs Thors, er ríkisstjórn Stef-
áns Jóhanns Stefánssonar féll.
Þessi ríkisstjórn sat fram í
marzmánuð, er ríkisstjórn
Steingríms Steinþórssonar tók
við. Þessi stjórn kemst næst í því
að vera samlíking við okkur, þótt
hún sé það ekki algjörlega,"
sagði Benedikt Gröndal, forsæt-
isráðherra.
flokks og Framsóknarflokks gert
eitthvað?
„Það á að mynda stjórn, sem
getur tekizt á við verkefnið. En
það er ekki auðhlaupið að því.“
Hvað vilt þú segja um þær
raddir sem heyrzt hafa m.a. frá
sjálfstæðismönnum um „sögu-
legar sættir“ og að þessir flokkar
eigi að starfa saman að lausn
málanna?
„Um það hef ég ekki annað að
segja, en _að ég geri mér ekki
fyllilega grein fyrir hvað býr að
baki. Þessir flokkar eru á marg-
an hátt sterkustu flokkar
íslenzkra þjóðmála, en hitt er
líka ljóst, að stefnumörkun hvors
um sig er algjörlega andstæð. Af
þeim ástæðum hefi ég ekki talið
ómaks vert að ræða um þann
möguleika. Ég hefi ekki trú á
slíku samstarfi við þær aðstæð-
ur, sem eru í dag,“ sagði Lúðvík
Jósepsson.
um það að segja á þessu stigi. Ég
er hvorki bjartsýnn né svart-
sýnn.“