Morgunblaðið - 03.05.1980, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. MAÍ1980
15
sem loðnan gengur í áttina að
Grænlandi og þá einmitt á því
svæði, sem Danir og Norðmenn
munu deila um yfirráð á, þegar til
útfærslui kemur. Ráði sjónarmið
Dana um 200 mílna lögsögu út frá
grænlensku ströndinni munu
bestu loðnumiðin á þessum slóðum
lenda inn á því svæði, en ráði
sjónarmið Norðmanna um miðlínu
milli Grænlands og Jan Mayen
verða miðin innan norskrar lög-
sögu. Þetta hafa Norðmenn talið
tromp á sinni hendi. Þeir telja það
að sjálfsögðu sér einnig til hags-
bóta að hafa loðnumiðin í eigin
lögsögu, því að þar með batni
samningsaðstaða þeirra gagnvart
okkur, þegar rætt er um skiptingu
aflamagns. Þess vegna segja þeir
við okkur: Ef þið semjið ekki og
haldið fast við ítrustu kröfur,
verðum við í verri aðstöðu til að
brjóta Dani á bak aftur, en takist
okkur það ekki missum við báðir
af loðnunni inn í grænlenska
lögsögu og til Efnahagsbandalags-
ins.
Menn hljóta að velta því fyrir
sér, hvort þessi röksemdafærsla
standist. í fljótu bragði er aug-
Ijóst, að hún er ekki skotheld. Til
dæmis er mikið umhugsunarefni
fyrir okkur, hvort ekki sé skyn-
samlegra að snúa sér alfarið að
Efnahagsbandalaginu og styðja
sjónarmið Dana í þessu máli
heldur en að hafa Norðmenn sem
milligöngumenn að einhverju eða
öllu leyti. Hvort okkur sé ekki
betra, að loðnan sé innan græn-
lenskrar lögsögu en norskrar. Eð-
lilegt yrði, að við færum þess á leit
við stjórnarnefnd Efnahags-
bandalagsins, að hún viðurkenndi
endanlegt ákvörðunarvald okkar
varðandi leyfilegan heildarafla á
loðnunni, sem vex upp hér við land
og gengur síðan til Grænlands um
stuttan sumartíma. Síðan yrðu
ákvæði um það í slíku samkomu-
lagi, að samið yrði um það við þær
þjóðir, sem loðnuveiðar stunda á
þessum slóðum, hver hlutdeild
þeirra verði í þessum heildarafla
og hvar þær megi ná sínu magni
úr sjó.
En hverjar eru þær þjóðir, sem
hér um ræðir? Jú, Norðmenn og
Færeyingar fyrir utan okkur
sjálfa. Hvorki Grænlendingar né
önnur Efnahagsbandalagsþjóð
stundar þessar veiðar og því er
stjórnarnefndin í Brussel ekki í
spennitreyju fiskveiðihagsmuna í
þessu máli. Henni er hins vegar í
mun að loka engum framtíðar-
möguleikum og þess vegna mundi
samkomulag í þessum dúr geta
orðið stjórnarnefndinni að skapi.
Færeyingar hafa sérstök tengsl
við Efnahagsbandalagið og skip
frá ríkjum þess veiða í færeyskri
lögsögu. Með áframhaldandi sam-
komulagi við Færeyinga um
loðnuveiðar þeirra hér við land
fáum við því röksemd í viðræðum
okkar við Efnahagsbandalagið
auk þess sem eðlilegt er að halda
því á loft, að belgískir togarar
hafa veitt innan íslenskrar lög-
sögu án samskonar réttinda fyrir
íslensk skip í bandalagslögsög-
unni.
í viðræðum okkar og Norð-
manna hefur aldrei komið til
mála, að þeir fengju að veiða sína
hlutdeild í heildarloðnuaflanum
innan okkar lögsögu. Án sérstakra
samninga við Efnahagsbandalagið
yrðu Norðmenn því að láta sér
nægja svæðið umhverfis Jan
Mayen til loðnuveiða og það væri
þeim lítils virði, ef loðnan héldi
sig að mestu á íslensku eða
grænlensku yfirráðasvæði.
Með hliðsjón af þessu ætti engin
sérstök hætta að felast í því að
semja við Norðmenn á þann veg,
sem grundvöllur virðist vera fyrir
eftir viðræðurnar hér í Reykjavík,
svo framarlega sem þeir viður-
kenna framtíðarrétt okkar á land-
grunninu utan 200 mílna efna-
hagslögsögu íslands. Hins vegar
er óþarfi, að Norðmenn hafi
nokkra milligöngu fyrir okkar
hönd gagnvart Dönum og Efna-
hagsbandalaginu.
Björn Bjarnason
Guðmundur H. Garðarsson:
Hér fer á eftir ávarp, sem
Guðmundur H. Garðars-
son flutti á 1. maí sam-
komu í Sjálfstæðishúsinu í
fyrradag:
1. maí baráttudagur verkalýðs-
ins. Hvað felst í þessum orðum?
Fávíslega spurt kunna ýmsir að
hugsa. Það vita jú allir, að 1. mái
er hátíðis og baráttudagur
launafólks. Þá setur verkalýður-
inn fram kröfur sínar, efnt er til
kröfugangna, ræður fluttar og
greinar birtar. Þannig hefur
jafnrétti og bræðralagi. Það þyk-
ir kannske svo sjálfsagt, að það
ríki á íslandi í dag.
En hvernig er það, er 1. maí
ekki alþjóðadagur verkalýðsins?
Snýst hann bara um eigin hag og
þrengstu þjóðarhagsmuni? Var
það ekki tilgangurinn á sínum
tíma með 1. maí, að hann væri
sameiginlegur kröfudagur verka-
lýðsins um allan heim? Var ekki
krafan um frelsið og bræðralagið
alþjóðleg krafa um almenn
mannréttindi?
Hér kem ég að atriði sem er
yfirleitt aldrei talað um af sósí-
ranglæti. Ég hefi nefnt hér eitt
dæmi. En skyldi þetta ranglæti
koma fram víðar í störfum
verkalýðshreyfingarinnar?
Skyldu neikvæð áhrif sósíalista
standa í vegi fyrir því, að íslenzk
verkalýðshreyfing geti í reynd
staðið við kjörorðið frelsi, jafn-
rétti og bræðralag þannig, að
allir launþegar, hvar í stétt sem
þeir eru staddir og hvaða póli-
tízkar skoðanir sem þeir kunna
að hafa, njóti fullra og óskertra
mannréttinda?
Ég tel, að þetta sé ekki tryggt
sem skyldi vegna ofstækisfuílrar
afstöðu þeirra sósíalista, sem
koma í veg fyrir, að verkalýðs-
Islenzk verkalýðshreyf-
ing verður að vera
sjálfri sér samkvæm
þetta verið á íslandi allar götur
frá árinu 1923, þegar fyrsta — 1.
maí kröfugangan fór fram í
Reykjavík. Kröfugangan 1. mái
og fundarhöld að henni lokinni
var farin að undirlagi jafnað-
armanna og fram kemur í sam-
tíðaheimildum, að hún hafi farið
vel fram. Talið er að 3—4000
manns hafi "safnazt saman á
fundinum, sem fór fram þar sem
Alþýðuhúsið nú er neðst við
Hverfisgötuna. Var það mikill
mannfjöldi miðað við stærð
Reykjavíkur á þeim tíma og
hlutfallslega margfalt meiri
þátttaka í 1. maí hátíðarhöldun-
um heldur en nú á sér stað.
Við vitum hvernig 1. maí fer
fram ár hvert á Islandi. Við
könnumst við kröfurnar um
hærra kaup, styttri vinnutíma,
lengra orlof, meiri tryggingar
o.s.frv.
.Við könnumst einnig við til-
hneigingu kommúnista hérlendis
sem erlendis til að reyna að
tileinka sér þennan dag. — Það
hefur þeim vissulega tekizt í
Austur-Evrópu og Sovétríkjun-
um, kommúnistaríkjunum, þar
sem alræði öreiganna á að ríkja.
— Þar eru árlega haldnar mestu
skraut- og hersýningar heimsins
undir blaktandi rauðum fánum
og risamyndum af Marx og Lenin
og áður fyrr einnig Stalín.— Þar
er ekki gengið undir kröfuborð-
um um frelsi, jafnrétti og
bræðralag.
Og vel á minnst. Ég efast um
að einn einasti borði í kröfugöng-
unni hér í dag, hafi verið helg-
aður þessum slagorðum. Frelsi,
aiistum í verkalýðshreyfingunni.
Upphaf og tilgang dagsins í þágu
frelsisins í raunverulegri
merkingu þess orðs.
Hver skyldi vera ástæðan fyrir
þessu? Hún er, að minni hyggju
tvíþætt. í fyrsta lagi hafa komm-
únistar, sósíalistar, reynt að slá
eign sinni á daginn allt frá því að
byltingin varð í Rússlandi 1917. í
skjóli þessa og valda sinna í
ýmsum verkalýðsfélögum hafa
þeir síðan reynt að misnota
daginn í þágu kommúnismans,
kúgunar og einræðis þessarar
stefnu, þar sem því hefur verið
viðkomið.
I öðru lagi vilja þessir menn
ekki, að því sé haldið á lofti, að
alþjóðaráðstefna verkamanna,
sem haldin var í París árið 1889,
ákvað að gera 1. maí að sameig-
inlegum kröfudegi verkalýðsins
um allan heim, vegna atburða,
sem voru að eiga sér stað í
Bandaríkjunum.
Verkalýðssamband Ameríku
(American Federation of Lab-
our) hafði ákveðið að stofna til
allsherjarvinnustöðvunar 1. maí
1890 til að fylgja eftir áratuga
baráttu um að 8 stunda vinnu-
dagur yrði lögskipaður hjá
verkamönnum.
Það var þetta skref, sem olli
því fyrst og fremst, að ákvörðun-
in var tekin á alþjóðaráðstefn-
unni í París. Þar með var þetta
orðið að alþjóðlegu baráttumáli:
Að frelsa hinn almenna erfiðis-
vinnumann undan oki hins langa
vinnudags, sem þá tíðkaðist.
Það voru hinir frljálsu verka-
lýðssinnar í Bandaríkjunum, en
— hver sem ríkis-
stjórnin er og
hvar sem mann-
réttindabrot
eru framin
ekki sósíalistarnir í Evrópu, sem
voru kveikjan að 1. maí.
Ég rifja þetta hér nokkuð upp
vegna þess, að í 1. maí ávarpi
Fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna
í Reykjavík í ár, er hvergi minnst
á ofbeldisverk Sovétmanna í
Afganistan, né tekið undir þau
orð á ávarpi Alþjóðasambands
frjálsrar verkalýðshreyfingar,
þar sem það er fordæmt, að
milljónir verkamanna í A-Ev-
rópu eru ekki frjálsir að því að
vinna að málefnum núna á þann
hátt, sem þeir kysu að gera.
Muna menn ekki lengur for-
dæmingu sósíalista vegna þátt-
töku Bandaríkjamannaí styrjöld-
inni í Víet-Nam. Kommúnistar
nefndu það þjóðfrelsisstríð og
fordæmdu íhlutun Bandaríkja-
manna í því. Nú þegja þeir þunnu
hljóði yfir innrás Sovétmanna í
Afganistan og afskiptum þeirra
af málefnum Afríkuríkjanna.
Varðandi frelsi einstaklingsins
og mannréttindi gildir engin
málamiðlun, hjá frjálsum
mönnum.
Ósamræmið í afstöðu verka-
lýðshreyfingarinnar til mann-
reftinda eftir því hverjir eiga í
hlut, felur í sér himinhrópandi
hreyfingin geti verið sjálfri sér
samkvæm í hagsmuna- og bar-
áttumálum hennar.
Islenzk verkalýðshreyfing
verður að vera sjálfri sér sam-
kvæm, hvort sem um er að ræða
vinstri eða hægri stjórnir á
Islandi og hvort sem afstöðu þarf
að taka til og fordæma mann-
réttindabrot af hálfu valdhaf-
anna í Sovétríkjunum, Suður-
Ameríku, Afríku eða annars
staðar.
Þetta hefur hún ekki gert
vegna þess, að áhrifamáttur
sósíalista er of mikill innan
verkalýðshreyfingarinnar. Hún
er enn um of njörfuð niður í
fjötra úreltra skoðana kreppu-
kommúnista og menntaðra hug-
myndafræðinga, sem taka félags-
hyggjuna fram yfir einstakling-
inn.
Það er verkefni framtíðarinn-
ar að losa um þessar viðjar
þannig að unnt sé að skapa það
umhverfi sem leyfir mannsand-
anum að þroskast á frjálsan hátt
og veitir frelsi til óhindraðrar
tjáningar og athafna. Lýðræði og
félagafrelsi á að snuast um það,
fyrst og fremst að tryggja frelsi
og sjálfstæði, stöðu og afkomu
einstaklingsins. Þetta eru þau
grundvallarmannréttindi, sem
verkalýðshreyfingunni ber að
berjast fyrir.
Geri hún það ekki, hefur hún
brugðizt hlutverki sínu og hug-
sjónum. Það erí ljósi þessara
atriða, sem við eigum að vega og
meta afstöðu okkar til stöðu og
krafna verkalýðshreyfingarinnar
í framtíðinni.
Ráðstefna um ræktun
og dreifingu matjurta
Náttairulækningafélag tslands og
timaritið Heilsuvernd héldu ráð-
stefnu um ræktun og dreifingu
matjurta laugardaginn 26. april og
voru þrjár framsöguræður fluttar.
Sigurður Þráinsson, kennari við
Garðyrkjuskóla ríkisins ræddi um
grænmetisframleiðslu á íslandi og
kom m.a. fram í ræðu hans að
garðyrkja er mjög ung búgrein á
Islandi og hefur heldur farið halloka
miðað við hefðbundnar búgreinar svo
sem kjöt- og mjólkurframleiðslu
síðustu tvo áratugina. Megin þorri
garðyrkjubænda byggir afkomu sína
á ræktun í gróðurhúsum en útirækt
er mjög lítið stunduð sem aðalbú-
grein. Einnig fjallaði Sigurður um
markaðsmál og þann vanda sem
óhjákvæmilegir framleiðslutoppar
skapa á markaðnum.
Halldór Sverrisson, plöntusjúk-
dómafræðingur ræddi um plöntu-
sjúkdóma og varnir gegn þeim. Rakti
hann stuttlega helstu flokka sjúk-
dóma í íslenskri ræktun og nefndi
algengustu leiðir í baráttunni gegn
þeim. Einnig kom hann inn á líf-
fræðilegar varnir og skýrði frá, að nú
væri farið að nota suðræna tegund af
svokölluðum ránmaur til þess að
verjast roðamaur en hannn er mikill
skaðvaldur í íslenskum gróðurhús-
um.
Guðfinnur Jakobsson, garðyrkju-
stjóri talaði um lífræna ræktun á
íslandi og þá reynslu sem fengist
hefur í þeim efnum síðustu árin.
Hann sagði að í lífrænni ræktun
forðuðust menn að nota verksmiðju-
framleidd áburðarefni en legðu mikið
upp úr alhliða lífrænum áburði með
safnhaugagerð. Markmiðið væri að
framleiða heilbrigðar matjurtir i
háum gæðaflokki hvað bragð og
næringargildi snertir, sem væru ó-
mengaðar af skordýraeitri og öðrum
óæskilegum framandi efnum.
Að framsöguerindunum loknum
voru hringborðsumræður, en auk
framsögumanna tóku þátt í þeim,
Eðvald B. Malmqvist, yfirmatsmaður
Grænmetisverslunar landbúnaðar-
ins, Hjalti Jakobsson, formaður
Sölufélags garðyrkjumanna, Sigur-
geir Arnarson neytamdi, Jónas
Bjarnason, varaformaður Neytenda-
samtakanna og Þórunn Pálsdóttir,
matreiðslukennari.
Umræðurnar spunnust að miklu
leyti um markaðs- og verðlagsmál,
gæði og ræktunaraðferðir. Jónas
Bjarnason lagði áherslu á að mikilla
breytinga væri þöff á neysluvenjum
Islendinga og því væri óskiljanlegt
hversu þungar verðlagsálögur væru
lagðar á grænmetisafurðir á íslensk-
um markaði, miðað við kjöt og
mjólkurafurðir. Taldi hann meðal
annars til, háa tolla á innfluttu
grænmeti og háa smásöluálagningu.
Fram kom sú almenna skoðun þátt-
takenda að ofnotkun tilbúins áburð-
ar, þó sér í lagi köfnunarefnis-
aburðar væri ekki óalgeng í íslenskri
grænmetisrækt og kæmi það gjarna
niður á gæðum afurðanna, t.d. óæski-
lega háu nítratmagni og skertu
geymsluþoli.
Ráðstefnuna sóttu um það vil 45
manns og vakti það athygli hve
margt ungt fólk mætti til leiks.
Náttúrulækningafélag íslands
mun halda áfram að vekja athygli á
ýmsum þáttum í grænmetisfram-
leiðslu og þá sér í lagi lífrænum
ræktunaraðferðum og gæðaeftirliti.
í framhaldi af þessari ráðstefnu
mun félagið standa fyrir sýnikennslu
í safnhaugagerð, laugardaginn 10.
eða sunnudaginn 11. maí.