Morgunblaðið - 03.05.1980, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. MAÍ1980
23
ar-verkefni, og þarf víst engan
að undra. Tökum til dæmis
klyfjahrossið í Sogamýrinni.
Fyrir snjallan myndlistarmann
hlýtur íslenzki vinnuhesturinn
að vera mergjað viðfangsefni.
Hefði snillingurinn Sigurjón Ól-
afsson fengið að vera með öllu
sjálfráður um verk sitt, má
nættir geta, hvort árangurinn
hefði ekki orðið annar en það
allslausa ekkert, sem þarna hef-
ur verið tildrað upp á stall.
Einhverjir framtaksmenn
agurt!
fundu upp á því að skreyta
húsvegg einn mikinn við
Tryggvagötu og fengu til liðs við
sig þá ágætu listakonu Gerði
Helgadóttur. Þar er skemmst af
að segja, að flísamynd Gerðar er
ótæk á þessum vegg. Hún verður
eins og hluti af enn stærri mynd,
sem gerð er úr bílum og öðru
götudrasli; og verður sú heild
hin óhrjálegasta. Varla dygði
minna en að brjóta niður þrjá
fjóra steinkumbalda við
Tryggvagötu og Hafnarstræti, ef
mynd þessi ætti að njóta sín; og
þyrfti þó að girða fyrir bílaum-
ferð, sökum þess hve lágt hún
stendur. Það var semsé ekki
listrænt sjónarmið, heldur ann-
að, sem réð því hvar hún hlaut
samastað.
Hlálegt dæmi þess, hvað
menningar-daður getur verið
menningarsnautt, er Ásmund-
arjárnið á lóð gamla mennta-
skólans. Nú er ég ekki að full-
yrða, að skultið að tarna sé
afskaplega slæmt listaverk; en
hvernig getur nokkrum dulizt,
að á þessum stað má það ekki
standa, í svo nöpru ósamræmi
við timburhúsið gamla og virðu-
lega? Þar fer hins vegar hin
forna mynd Pallasar Aþenu svo
vel sem verða má, með íþöku á
aðra hönd; og þegar hún hvarf af
stalli sínum hér um árið, sællar
minningar, gæti ég trúað að
fleiri en ég hafi bölvað þjófunum
fyrir að álpast ekki fremur á
Ásmundinn í túninu. En það er
ekki einu sinni von til þess að
honum verði stolið. Og jafnvel
hann Hrólfur minn Sveinsson
með sinn snúningalipra smekk
er þarna með öllu ráðþrota.
Þetta er þeim mun hastar-
legra, að hér á hlut að máli svo
frábær listamaður sem Ásmund-
ur Sveinsson. En það er til
marks um seinheppni Reykvík-
inga í skiptum við Ásmund, að
þeir skyldu dæma Vatnsberann
til útlegðar í afskekktu holti, þar
sem enginn sér hann nema
hrafnarnir. Og er þó þar að
líkindum eitthvert hreinasta
snilldarverk sem til er í íslenzkri
myndlist. Vel hefði farið á að
setja þá mynd í stað Sæmundar
á selnum framan við háskólann.
Þessi Sæmundarmynd er æsku-
verk, að vísu í ætt við góðan
skáldskap sem staðnum hæfir,
en sem myndverk óttalega við-
vaningslegur tætingur, þar sem
sundurleitum stíltegundum ægir
saman. Vatnsberinn, hið full-
komna meistaraverk, nyti þessa
staðar sérlega vel; nágrennið
vísaði á margrætt tákngildi
myndarinnar, sem bezt fer að
ekki sé oftúlkað á einstaka vegu.
Slysið í Hljómskálagarðinum
verður víst ekki aftur tekið. En
góðu heilli hafa varðveitzt í
Reykjavík nokkur falleg útivist-
arsvæði, sem hafa ekki enn orðið
„þéttingu byggðar" né hégóma-
dýrð að bráð. Eitthvert hið
ágætasta þeirra er spildan með-
fram Elliðaánum, milli Árbæj-
arhverfis og Breiðholts. Þarna
hefur Árbæjarsafn hlotið tilval-
inn griðastað. Þetta er sá vist-
vangur, sem Reykvíkingum ger-
ist æ meiri þörf að sækja;
annars vegar Árbæjartún, þar
sem gömul smáhús úr timbri,
hlöðnu grjóti og torfi kúra sig í
grasinu kurteis og fríð, í tíma
og rúmi handan við háværan
þeytings-eril vélaaldar; hins veg-
ar áin, kliðmjúk og bakkafögur í
fangi óspilltrar náttúru, tært
vatn í frjálsum straumi um
klöpp og hyl, ótamin iðuköst á
flúðum, kjarr og lyng í hrauni,
skóf og mosi á litríku holta-
grjóti, smávaxinn gróður um
mýradrög og hreiðurmóa, í sælli
andstæðu við þóttafullt yfir-
bragð verðandi borgar, þar sem
malbik og reglustrika ráða lög-
um og lofum.
En í tápmiklum athafnabæ er
á margt að líta. Brýnasta nauð-
syn Reykvíkinga um þessar
mundir er að auka hraðann á
öllum sviðum; umfram allt þarf
ökuhraðinn að stóraukast. Þetta
er forráðamönnum bæjarins vel
Ijóst, og því hafa þeir afráðið að
gera þak yfir nokkuð af Elliðaár-
dal og eftir því ferfalda hrað-
braut. Menn gera sér vonir um
að þessi framkvæmd ein geti
aukið svo umferðarhraðann,
bæði í þessum bæjarhluta og
annarsstaðar, að verulega muni
draga úr slysatíðni á öllu höfuð-
borgarsvæðinu. En þó er sú
lofsverða nærgætni við höfð að
leggja akbraut þessa meðfram
túngarði Árbæjar, en ekki yfir
túnið sjálft, eins og beinast lá þó
við. Enn fremur hefur því verið
fastlega heitið og mjög á loft
haldið, að ekki komi til mála að
láta mannvirki þetta á nokkurn
hátt spilla sjálfum Kermóafossi,
enda sé hann höfuðprýði alls
þessa svæðis.
Þarna sést, að með siðuðum
mönnum hljóta menningarminj-
ar og náttúruvernd að hrósa
sigri. En með leyfi að spyrja:
Hvar er þessi margverndaði
dýrgripur, Kermóafoss? Hann
kvað hafa horfið af stalli sínum
eina nóttina í fyrra og ekki
ijomið í leitirnar síðan. Honum
skyldi þó aldrei hafa verið stol-
ið? Og ætli þá sé til nokkurs að
bölva þjófum hans fyrir að hafa
ekki fremur álpazt á vélmiguna í
Hljómskálagarði? Einhvern veg-
inn virðist þessi þjófnaður hafa
farið framhjá forráðamönnum
bæjarins. En kannski borgar-
stjórn taki rögg á sig með
vorinu, auglýsi eftir fossinum,
og bjóði Einar skáld Benedikts-
son á Klambratúni í fundar-
laun?
s Blöndals
lagi hversu oft tiltekinn höfundur
lagði fram umsókn. Án umsóknar
hlýtur enginn þessi laun. Ógerlegt
er að meta „hvernig hvor stjórn
Launasjóðs um sig hefur hagað
úthlutun sinni" án slíkrar vitn-
eskju. Hún liggur auðvitað á
lausu, allar umsóknir eru geymd-
ar, sendar menntamálaráðuneyti
sem tók á móti þeim fyrir hönd
sjóðsstjórnar.
I áðurnefndri skrá getur að lesa,
að fyrri sjóðsstjórn hafi veitt mér
starfslaun í 9 mánuði, sú síðar-
nefnda í 12. Hér vegur syndabagg-
inn 3 mánuði, fljótt á litið. En
gáum nánar að. Fyrri stjórn sat
þrjú ár. Ég sótti ekki um starfs-
laun til hennar fyrr en síðasta
árið og til 9 mánaða, sem var
hámark. Þá var ég kominn af stað
með bók um skáldskap eftir Jónas
Hallgrímsson, hafði jafnframt
fleira í smíðum og taldi mig þurfa
mikinn tíma til ritstarfa. Umsókn
minni var sinnt. Og svo kom ný
sjóðsstjórn. Þá átti ég enn nokkuð
langt í land með áðurnefnda bók,
lagði fram umsókn um 6 mánaða
starfslaun (sem er næstefsta þrep)
og hlaut þau. Nú nýverið hlaut ég
aftur starfslaun jafnlangan tíma,
í samræmi við umsókn, vegna
ljóðabókar sem kemur út á þessu
ári og þátta sem ég er að smíða
um Hjálmar vorn í Bólu.
Hvernig líta svo myrkraverkin
út í þessu dæmi? Sjóðsstjórnirnar
starfa eins. Þær verða við um-
sóknum mínum óbreyttum. Það er
allt og sumt. Hitt getur svo vel
verið, að þær afgreiðslur séu
rangar og ósanngjarnar og bók-
menntunum til bölvunar, en ég vil
þá dreifa syndabyrðinni jafnt á
báðar stjórnir.
Nú hef ég, Halldór minn, staðið
fyrir rannsóknarréttinum, orðið
við þinglegri kröfu þinni um að
leggja öll plögg á borðið í þessu
hitamáli, að því marki sem það
nær til mín.
Ekki vanþakkar maður, eins og
þú getur nærri, að þeir sem signa
yfir fjárlögin ár hvert skuli end-
urgreiða rithöfundum nokkurn
hluta þess sem ríkið hirðir í
söluskatt af bókum. Aftur á móti
er leiðara, og sennilega einsdæmi í
öllum heiminum, hvílíkur dóma-
dagshávaði verður oft í kringum
greiðslur til okkar sem bjástrum
við að yrkja og skrifa hér á landi.
Nú síðast skulfu salarkynni al-
þingis. Umræðurnar þar hljóta að
hafa verið merkilegar í heild
sinni, því „alþing er sá landsins
partur, sem þenkír og ályktar"
sagði Konráð Gíslason í vinar-
bréfi.
Uppi eru þær raddir meðal
rithöfunda (Jóns úr Vör og fleiri),
að á miklu velti að dreifa hvers
kyns fjárhagslegum hagsbótum
eins mikið og verða má, þannig að
allir fái samtímis tíu krónur að
minnsta kosti. Þetta er mjög
skringilegt. Ég held að með þeirri
aðferð gagnist lítið „afl þeirra
hluta sem gera skal“. Ég held
ennfremur að fullkominn jöfnuður
eigi ekki við í þessum efnum, geti
meira að segja bæði verið
heimskulegur og ranglátur, ef á
allt er litið.
Á öldinni sem leið lifðu tveir
bræður til fjalla frammi norðan-
lands, smámunasamir og fésækn-
ir. Þeir tóku arf eftir foreldra sína
og var reytunum skipt af mestu
nákvæmni. Síðast kom upp exi.
Þeir renndu báðir ágirndarauga
til axarinnar og vildu hvorugur
láta hana lausa við hinn. Nú var
vandi á höndum. Loks datt þeim
ráð í hug: annar tók til sín skaftið,
hinn blaðið.
Það er göfugt og gott að standa
vörð um jöfnuðinn, en ekki svo
stíft að það breytist í molbúahátt.
Með bestu kveðju, kæri Halldór.
Adorjan — Hiibner II
Húbner hafði hvítt í fyrstu
skákinni og lék fram drottn-
ingarpeði. Adorjan valdi Grún-
felds vörn og jafnaði taflið
fljótlega. Eftir mikil uppskipti
var samið jafntefli eftir 28 leiki.
Onnur skákin endaði einnig í
friðsömu jafntefli eftir aðeins 19
leiki. Byrjunin var opna afbrigð-
ið í spánska leiknum, og virtist
sem Adorjan kæmi þessi byrjun
á óvart. En í þriðju skákinni dró
til tíðinda.
Þriðja einvígisskákin
Hvítt: Robert Húbner
Svart: Andras Adorjan
Sikileyjarvörn
1. e4 - c5, 2. Rf3 - Rc6, 3. d4
- cxd4, 4. Rxd4 - Rf6, 5. Rc3
- e6, 6. Rd-b5 - d6, 7. Bfé
e5, 8. Bg5 — a6, 9. Ra3 — b5,
Adorjan hefur undanfarin tvö ár
teflt þetta afbrigði, sem kennt er
við Lasker og Svesnikov með
góðum árangri. Við eyddum ekki
ófáum dögum á afbrigðið, enda
Skák
eftir Guðmund
Sigurjónsson
eru vandamál þessi torleyst og
flókin. 10. Rd5 — Vinsælla er 10.
Bxf6 — gxf6,11. Rd5.10 ... Be7,
11. Bxf6 — Bxf6, 12. c3. Rýmir
fyrir riddaranum á a3, en hann
er á leið til e3 til að styrkja
kollega sinn á d5 í sessi. 12 ...
0-0, 13. Rc2 - Bg5, 14. a4 -
bxa4,15. Hxa4 — a5,16. Bc4 —
Hb8,17. b3 - Kh8,18.0-0 - f5,
19. exf5 - Bxf5, 20. Rc-e3 -
Bg6. Önnur leið var 20 ... Be6
21. Be2 — e4. Svartur veikir tak
sitt á d4 en treystir yfirráð sín á
d3-reitnum og þangað skal
svarti riddarinn halda. 22. b4.
Hvítur skapar sér hættulegan
frelsingja. 22 ... axb4, 23. cxb4
— Hb7. Svartur óttaðist 24. b5
- Re5, 25. Ha7. 24. b5 - Re5,
25. Dd4!
Þarna stendur drottningin af-
ar vel. 25 ... Dd7, 26. b6. Vörn
svarts er orðin erfið, og auk þess
er Adorjan kominn í tímahrak.
26 ... h6, 27. Ha2! Hann er á
leið til c7. 27 ... De6(?), 28. Hc2
— Rd3. Loksins sá svartur
ástæðu til að leika þennan leik
en hann hefði mátt koma fyrr.
29. Hc7 - Hf-f7, 30. h3 Lítill
leikur en góður. Hvítur hótar
Bg4. 30 ... Rf4? Afleikur í
tímahraki, en taflinu varð vart
bjargað úr þessu. 31. Rxf4.
Vitaskuld ekki 31. Bg4?? vegna
Dxg4, 32. hxg4 — Re2+ ásamt
Rxd4. 31 ... Bxf4, 32. Bc4. Nú
kemst svartur ekki hjá liðstapi.
32... d5,33. Bxd5 - Dxb6. Eða
33 ... Dd6, 34. Hc8+ - Kh7, 35.
Dc4 og hvítur vinnur. En nú
tapar svartur manni. 34. Dxb6
— Hxb6, 35. Hxf7 og Adorjan
gafst upp. Húbner tefldi þessa
skák vel og vann verðskuldað.
Staðan að loknum þremur
skákum:
Húbner: 2 vinningar.
Adorjan: 1 vinningur.
Húbner hafði tekið forystuna.
Guðmundur Sigurjónsson.
Karl Kvaran við nokkur verka sinna, sem unnin eru með kinversku
bleki. Ljósm. RAX.
Karl Kvaran opnar sína
tólftu einkasýningu
KARL Kvaran opnar sýningu á
verkum sínum í Ásmundarsal
við Freyjugötu kl. 2 í dag,
laugardag, og verður hún opin
kl. 14—22 um helgar og 16—22
virka daga.
Síðast sýndi Karl olíumálverk
á Kjarvalsstöðum í fyrra. Á
þessari sýningu er aðeins eitt
olíumálverk, en 26 myndir gerð-
ar með kínversku bleki, allt
myndir unnar á sl. 3 árum.
Karl kvaðst hafa unnið með
kínversku bleki í 10—12 ár. —
Maður tjáir sig á annan hátt
með því en öðru, sagði hann. Það
er mjög skemmtilegt að vinna
þannig í svörtu og hvítu. Formin
verða mjög afgerandi.
Fyrir 30 árum hafði Karl eina
af sínum fyrstu sýningum í
þessum sama Ásmundarsal. Þá
þegar var hann farinn að mála
abstrakt-myndir og hefur haldið
því áfram fram á þennan dag.
Þeirri athugasemd að margir
fyrri abstraktmálarar væru nú
farnir að halla sér að öðrum
línum í listinni og hvort hann
væri nokkuð á leið í þann hóp,
svaraði Karl einfaldlega: — Það
er þeirra mál. En ég finn enga
þörf fyrir að mála hlutlægar
myndir. Síður en svo.
Karl Kvaran byrjaði að mála
17 ára gamall og um tvítugt hélt
hann til Danmerkur og var þar
við nám í 3 ár, í listaakademí-
unni og í einkaskóla. Síðan hefur
hann tekið þátt í fjölda sýninga,
hér og erlendis. En þessi sýning,
sem hann opnar nú, er 12.
einkasýning hans.