Morgunblaðið - 10.06.1980, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚNÍ1980
47
Ghotbzadeh
f er til Osló
— í boði norska Verkamannaflokksins
OslA, 8. júnl. AP.
SADEGH Ghotbzadeh, utanrikis-
ráðherra írans hefur þegið boð
norska verkamannaflokksins um
að fara í heimsókn til Osló i
vikunni. Þar mun hann hitta
ýmsa helstu jafnaðarmannaleið-
toga heimsins, sem hittast i Osló.
Reiulf Steen, formaður norska
verkamannaflokksins lagði á það
áherzlu að Ghotbzadeh færi til
Osló í boði verkamannaflokksins
norska en ekki í boði alþjóðasam-
Sadegh Ghotbzadeh
bands jafnaðarmanna, sem heldur
fund sinn í Osló. Hann sagði að
jafnaðarmannaflokkar hygðust
ekki vera í hlutverki sáttasemjara
í deilu írana og Bandaríkjamanna.
„Ghotbzadeh tekur ekki þátt í
fundum leiðtoga jafnaðarmanna,
en hins vegar er ákjósanlegt
tækifæri fyrir hann að ræða við
ýmsa helstu leiðtoga jafnaðar-
manna víðs vegar að úr heimin-
um,“ sagði Steen á fundi með
fréttamönnum. í samtali við
norska útvarpið neitaði Steen því,
að Ghotbzadeh færi til Osló vegna
tilmæla þeirra Olofs Palmes, leið-
toga jafnaðarmanna í Svíþjóð,
Felipe Gonzales, leiðtoga jafnað-
armanna á Spáni og Bruno
Kreisky, kanslara Austurríkis en
þeir voru í Teheran fyrir hálfum
mánuði. Steen sagði, að Willy
Brandt, fyrrum kanslari V-Þýzka-
lands hefði komið boði norska
Jafnaðarmannaflokksins áleiðis
til Ghotbzadeh. Brandt er nú
forseti alþjóðasambands jafnað-
armanna.
Að sögn starfsmanna á skrif-
stofu Alþýðuflokksins mun Kjart-
an Jóhannsson, varaformaður Al-
þýðuflokksins að öllum líkindum
verða á fundinum í Osló þó
endanleg ákvörðun hafi ekki verið
tekin.
Ný viðhorf varð-
andi fiskveiðilögsögu
— segja Danir
Kaupmannahófn — 9. júni — AP.
DANSKA stjórnin lýsti þvi yfir í
dag, að ákvörðun Norðmanna um
að helga sér óskoraða fiskveiði-
lögsögu innan allrar 200 milna
efnahagslögsögunnar við Jan
Veður
víöa um heim
Akureyri 15 ióttskýjaö
Amsterdam 20 skýjaó
Aþena 30 heiöskírt
Berlin 25 skýjaó
BrUssel 23 skýjað
Chicago 19 heiðríkt
Feneyjar 16 skýjað
Frankfurt 23 skýjað
Genf 21 mistur
Helsinki 26 heiðskirt
Jerúsalem 24 heiðskírt
Jóhannesarborg 16 heiöskirt
Kaupmannahöfn 22 skýjað
Las Palmas 22 lóttskýjað
Lissabon 22 skýjað
London 21 heiöskýrt
Los Angeles 29 heiðskírt
Madrid 22 heiöskírt
Malaga 27 hólfskýjaó
Mallorca 22 hálfskýjað
Miami 29 rigning
Moskva 25 heiðskírt
New York 26 skýjað
Ósió 24 skýjaö
París 21 lóttskýjað
Reykjavik 10 lóttskýjað
Rio de Janeiro 29 heióskírt
Rómaborg 20 heiöskirt
Stokkhólmur 20 heiðskírt
Tel Aviv 25 heiðskírt
Tókýó 25 rigning
Vancouver 18 skýjað
Vínarborg 22 heiðskírt
Mayen geri það að verkum að frá
sjónarmiði Dana horfi málið öðru
visi við en áður, og muni danska
stjórnin nú yfirvega hvort ekki
sé ástæða til að breyta um stefnu
i þessu máli.
í fyrstu kváðust Danir ekki
mundu gera tilkall til fiskveiðilög-
sögu þar sem 200 mílna-línur við
Grænland annars vegar og Jan
Mayen hins vegar skerast, en
yfirlýsing þeirra nú felur í sér að
þeir muni ekki láta sér lynda að
Norðmenn helgi sér forréttindi á
svæði, sem enn hefur ekki tekizt
samkomulag um.
Kjeld Olesen utanríkisráðherra
Dana sagði í dag, að ekki færi á
milli mála að hér væri á ferðinni
ágreiningsmál, sem nauðsynlegt
væri að leysa hið allra fyrsta,
enda kvaðst hann sannfærður um
að náin og góð samskipti ríkjanna
mundu stuðla að málamiðlun á
næstunni.
Röng boð um
sovéska árás
Waxhinictmi. 9. júnl, AP.
TALVA í bandaríska varnar-
málaráðuneytinu sendi „rong
boð“ um að sovéskar eldflaugar
væru á leið til Bandarikjanna.
Þetta var i annað sinn á nokkr-
um dögum, að slikt kom fyrir, að
sögn bandariskra varnarmála-
ráðuneytisins. TASS-fréttastofan
sovéska greip þessa frétt þegar á
lofti og gerði harða árás, —
munnlega, á handariska „árás-
arstefnu“.
Nokkrir brezkir þingmenn
kröfðust umræðu í þinginu um
hættuna af slíkum „röngum boð-
um“. Sir Francis Pym, varnar-
málaráðherra Bretlands sagði, að
ekki væri minnsta hætta á að
heimstyrjöld brytist út vegna
rangra boða, þar sem þau hefðu
verið leiðrétt með venjubundnu
eftirliti. Aðeins þrjár mínútur
hefðu liðið frá því bandaríska
talvan gaf röng boð um sovéska
árás þar til mistökin voru leiðrétt.
Frá önnu Bjarnadóttur fréttaritara
Morgunblaósin.s i Washington. 9. júni.
EDWARD Kennedy hef-
ur neitað að viðurkenna
ósigur sinn fyrir Jimmy
Carter í nýafstöðnum for-
kosningum Demókrata-
flokksins og heldur bar-
áttu sinni fyrir forseta-
útnefningu flokksins
áfram. Hann hitti Carter
í Hvita húsinu s.l.
fimmtudag. Carter benti
honum þá á, að baráttan
er yfirstaðin og tími til
kominn, að þeir taki sam-
an höndum gegn Ronald
Reagan, frambjóðanda
Repúblikana.
Kennedy
Carter
Hvers vegna þrjózkast
Edward Kennedy við?
En Kennedy er ekki reiðubú-
inn til að gefst upp. Carter
hlaut samtals 51% atkvæða í
forkosningunum og hefur um
300 fulltrúa á landsþing
flokksins í ágúst umfram þann
fjölda, sem hann þarf til að
hljóta útnefningu flokksins við
fyrstu atkvæðagreiðslu.
Kennedy vann alls 38% at-
kvæða í forkosningunum og
vantar um 400 fulltrúa til að
geta hlotið útnefningu flokks-
ins. Líkurnar til, að hann geti
náð útnefningunni frá Carter
eru litlar, en öll von er ekki úti
enn. Robert C. Byrd, formaður
öldungadeildarþingflokks
Demókrata, sagði t.d. um helg-
ina, að margt gæti skeð á 9
vikum og Kennedy gæti enn
hlotið útnefningu Demókrata.
Kennedy skoraði enn á Cart-
er að eiga við sig kappræður á
fundi þeirra í síðustu viku.
Carter ákvað í nóvember að
taka ekki opinberlega þátt í
kosningabaráttunni fyrr en
gíslunum í Teheran yrði sleppt
úr haldi og hætti við kappræð-
ur, sem átti að halda í Iowa í
janúar. Kennedy hefur síðan
klifað á mikilvægi kappræðna.
Hann vill nú, að þeir hittist
fyrir landsþing flokksins og
gefi að kappræðunum loknum
öllum fulltrúum sínum á þing-
inu frjálsar hendur til að kjósa
þann, sem þeir telja betur
hæfan til að gegna embætti
forseta. Reglur landsþingsins
kveða á um, að fulltrúar ríkj-
anna greiði þeim, sem þeir eru
kjörnir á þingið fyrir, atkvæði
sitt við fyrstu atkvæða-
greiðslu. Ef enginn hlýtur
nægilegan fjölda atkvæða þá,
1666 í þessu tilviki, er kosið
aftur, og þá mega fulltrúarnir
greiða atkvæði að eigin geð-
þótta.
Carter telur landsþingið
réttan vettvang fyrir umræðu
og ákvarðanir varðandi stefnu
flokksins og neitar enn að eiga
kappræður við Kennedy. Cart-
er hefur sagst vera reiðubúinn
til að taka tillit til ýmissa
skoðana Kennedys í kosn-
ingastefnuskrá flokksins, en
mun ekki leggja blessun sína
yfir verð- og kaupstöðvun eða
benzínskömmtun, sem er með-
al málefna, sem Kennedy hef-
ur barizt harðast fyrir.
Nú, þegar loku virðist end-
anlega vera skotið fyrir kapp-
ræður milli þeirra, er talið, að
Kennedy muni reyna að fá
reglum landsþingsins breytt á
þann veg, að fulltrúarnir verði
ekki bundnir ákveðnum fram-
bjóðanda við fyrstu atkvæða-
greiðslu. Hann þarf að vinna
stuðning um 400 af fulltrúum
Carters til að geta það, en fátt
þykir benda til, að það takist.
Starfsmenn Carters hafa vak-
andi auga með ðllum full-
trúum Carters og bjóða þeim
reglulega til fundahalda eða
gleðskapar í Hvíta húsinu. Það
eykur ánægju þeirra með for-
setann og dregur úr líkum á að
þeir bregðist honum.
Hugh Carey, ríkisstjóri New
York, og Daniel P. Moynahan,
öldungadeildarþingmaður frá
New York, hafa lagt til, að
fulltrúar á þinginu verði
frjálsir til að velja milli Cart-
ers og Kennedys og þriðja
frambjóðanda strax við fyrstu
atkvæðagreiðslu. Þeir telja að
forkosningarnar hafi sýnt, að
lítil ánægja sé með Carter,
þótt hann sé augljós sigurveg-
ari, og Kennedy sé ekki sá, er
kjósendur vilja í staðinn.
Walter Mondale, varaforseti,
Morris Udall, fulltrúadeildar-
þingmaður frá Arizona, og
Edmund Muskie, utanríkisráð-
herra, eru oftast nefndir sem
hugsanlegir frambjóðendur í
stað Carters og Kennedys. En
engin skipulögð hreyfing er
fyrir þessari hugmynd og
ólíklegt þykir, að af henni
verði.
Kennedy virðist eiga litla
sem enga von um útnefningu
flokksins, og því spyrja menn
sig, hvers vegna hann kýs að
halda baráttunni áfram. Þrjár
röksemdir eru færðar fyrir
því. í fyrsta lagi ríkir mikil
óánægja með Carter meðal
almennings og innan flokks-
ins. Skoðanakannanir sýna, að
helmingur kjósenda í forkosn-
ingunum greiddu honum at-
kvæði aðeins vegna þess, að af
tvennu illu þótti hann þó
skárri en Edward Kennedy. í
síðustu viku kom vel í ljós, að
Carter á lítinn stuðning innan
flokksins. Hann lagði til fyrir
nokkru að 10 senta benzíngjald
yrði liður í nýjum fjárlögum
þingsins. Þingið féllst ekki á
það, og Carter beitti neitun-
arvaldi gegn samþykkt þings-
ins, en neitunarvaldi hans var
synjað í þinginu með miklum
hávaða og hlátrasköllum. Það
var í fyrsta sinn í 28 ár, að
neitunarvaldi forseta úr sama
flokki og meirihluti þing-
manna var synjað.
Sagt er, að auk þess að vera
á öndverðum meiði um margt,
hafi Carter og Kennedy aldrei
kunnað að meta hvor annan
persónulega. Aldrei fyrr hefur
nokkur barizt svo hart gegn
endurútnefningu forseta
flokksins eins og Kennedy ger-
ir nú. Lyndon B. Johnson dró
sig til baka úr baráttunni 1968,
þegar samstaða var ekki leng-
ur innan flokksins um endur-
útnefningu hans. Starfsmenn
Carters hafa tekið hart á
Kennedy og farið óvægum orð-
um um hann. Metnaður Kenn-
edys hefur verið særður í
baráttunni, og það er stundum
nefnd sem önnur ástæða fyrir
þrjózku hans.
í þriðja lagi er talið, að
Kennedy sé að leggja grund-
völlinn að forsetaframboði
sínu 1984 með því að halda
baráttunni áfram. Hann hefur
tekið hverjum ósigrinum á
fætur öðrum með jafnaðargeði
og aldrei kennt öðrum um
ófarir sínar. Fjöldi manna
lagði hart að honum að bjóða
sig fram s.l. haust, þegar
skoðanakannanir sýndu, að
hann gæti sigrað Carter auð-
veldlega. Meðal þeirra voru
öldungardeildarþingmennirnir
John Culver, frá Iowa og Birch
Bayh frá Indiana. Þeir veittu
Kennedy engan stuðning í bar-
áttunni, eftir að gamanið fór
að kárna, en Kennedy hefur
aldrei lýst óánægju í þeirra
garð eða annarra. Hann hefur
unnið virðingu margra með
því. Frammistaða hans í sjón-
varpsviðtölum hefur tekið
stakkaskiptum frá því í byrjun
baráttunnar og frekari auglýs-
ing getur hjálpað honum til að
koma skoðunum sínum á fram-
færi og í framkvæmd, og
jafnvel til að ná forsetakjöri
1984.
En áframhaldandi barátta
hans stofnar Demókrata-
flokknum í hættu. Kennedy
hefur enn ekki viljað lýsa yfir
stuðningi við Carter, ef lands-
þingið kýs hann sem frambjóð-
anda flokksins. Carter tapaði
forkosningunum í New York,
New Jersey, Pennsylvaniu og
Michigan. Hann á litla von um
að ná endurkjöri án þess að
sigra í þessum ríkjum í haust
og það tekst honum varla án
stuðnings Edwards Kennedy
og stuðningsmanna hans.