Morgunblaðið - 27.07.1980, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JÚLÍ 1980
pínrgm Útgefandi mMmhíh hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskriftargjald 5.000.00 kr. á mánuöi innaniands. í lausasölu 250
kr. eintakiö.
Framkvæmdir í þágu
varnarliðsins á Kefla-
víkurflugvelli eru gamalt
og nýtt viðfangsefni stjórn-
málamanna hér á landi. Til
eru þeir{ sem með vísan til
aðildar íslands að Atlants-
hafsbandalaginu og varn-
arsamningsins við Banda-
ríkin, vilja, að erlendir aðil-
ar leggi fram fé til al-
mannavarna hér á landi og
jafnvel vegagerðar. Ýmsir
ganga svo langt, að þeir
vilja beinlínis taka leigu-
gjald af Bandaríkja-
mönnum eða Atlantshafs-
bandalaginu fyrir afnot af
íslensku landi. Af andmæl-
endum þessara sjónarmiða
hefur verið talið óeðlilegt,
að öryggi þjóðarinnar sé
metið til fjár eða haft að
féþúfu. Afstaða Morgun-
blaðsins til þessa máls hef-
ur verið og er skýr. Blaðið
vill, að allar framkvæmdir
á vegum varnarliðsins séu
metnar með öryggishags-
muni þjóðarinnar og varnir
landsins í huga. Morgun-
blaðið vill ekki að þjóðin
verði fjárhagslega háð dvöl
varnarliðsins.
Öllum er ljóst, að engin
starfsemi verður rekin á
Keflavíkurflugvelli nema
þar séu eldsneytisgeymar
fyrir hendi. Núverandi
ur um 45 milljarðar króna
og er við það miðað, að
svonefndur mannvirkja-
sjóður Atlantshafsbanda-
lagsins og Bandaríkin beri
hann allan. Framkvæmd-
irnar gætu hafist 1982 eða
1983 og ráðgert er, að þær
taki sjö til tíu ár. Ólafur
Jóhannesson utanríkisráð-
herra telur ákvarðanir í
þessu máli á sínu verksviði.
Frá öllu þessu var skýrt
fyrir rúmum mánuði í
fréttatilkynningu frá utan-
ríkisráðuneytinu, en þegar
Morgunblaðið skýrir frá
frekari framvindu málsins
nú í vikunni, ætlar allt
vitlaust að verða á stjórn-
arheimilinu. Forsætisráð-
herra lýsir því yfir, að
utanríkisráðherra fari ekki
lengur einn með málið, öll
ríkisstjórnin muni fjalla
um það. Ólafur Ragnar
Framkvæmdirnar í
eldsneytisgeymakerfi á
vellinum er úrelt, af því
stafar mengunarhætta og
það kemur í veg fyrir eðli-
lega þróun byggðar í
Njarðvíkum og Keflavík.
Eftir úttekt nefndar á veg-
um utanríkisráðuneytisins
liggja fyrir tillögur um
endurnýjun á þessu gamla
kerfi. Samkvæmt þeim er
ráðgert, að í Helguvík fyrir
norðan Keflavík verði
reistir 12 geymar fyrir 200
þúsund rúmmetra af elds-
neyti. Kostnaður er áætlað-
Grímsson formaður þing-
flokks Alþýðubandalagsins
segir, að áformin um geym-
ana setji „öll verðbólgu-
markmið úr skorðum."
Hér verður ekki tekin
afstaða til þeirrar deilu,
sem risin er milli forsætis-
ráðherra og utanríkisráð-
herra um forræði þess síð-
arnefnda á þessu máli. En í
málgagni sínu í gær tekur
utanríkisráðherra af öll
tvímæli um að hann hafi
síðasta orðið um þetta mál.
Bæði forsætisráðherra og
utanríkisráðherra eru gam-
alreyndir stjórnlagafræð-
ingar og ástæðulaust að
aðrir séu að blanda sér í
deilur þeirra á því sviði.
Hitt er eðlilegt, að Gunnar
Thoroddsen forsætisráð-
herra vilji láta þetta mál til
sín taka. Á Alþingi 6.
desember 1977 kvaddi hann
sér hljóðs utan dagskrár og
kynnti meðal annars þá
skoðun sína, að almanna-
varnir væru „hluti af vörn-
um Islands og því eðlilegt,
að undir þeim útgjöldum
verði staðið í samræmi við
það.“ Ekkert er athugavert
við það, að forsætisráð-
herra vilji nú huga að
þessu stefnumiði sínu. Fátt
er mikilvægara í almanna-
vörnum en tryggja nægi-
legar birgðir af brýnum
nauðsynjum eins og elds-
neyti. í Helguvík mætti ef
Helguvík
til vill bæta úr þörf okkar
íslendinga fyrir slíkt
geymslurými samhliða því
sem eldsneytisgeymakerfi
varnarliðsins er endurnýj-
að. Með því að slá þannig
tvær flugur í einu höggi
yrði stigið þýðingarmikið
skref í þágu almannavarna.
Afstaða formanns þing-
flokks Alþýðubandalagsins,
Ólafs Ragnars Grímssonar,
markar nokkur tímamót í
viðhorfi flokks hans til
varnarliðsins. Það er fagn-
aðarefni, að í henni felst
ekki andstaða við varnar-
liðið heldur einvörðungu
umhyggja fyrir eðlilegri
efnahagsþróun í landinu og
ótti við of mikla þenslu.
Eins og fram kemur hér að
ofan er ráðgert að fram-
kvæmdirnar í Helguvík
taki sjö til tíu ár og hefjist
ekki fyrr en 1982 eða 1983.
Samkvæmt sáttmála þeim,
sem ríkisstjórnin starfar
eftir, mun stjórnin „vinna
að hjöðnun verðbólgu,
þannig að á árinu 1982 verði
verðbólgan orðin svipuð og
í helstu viðskiptalöndum
íslendinga." Afstaða Ólafs
Ragnars verður ekki skýrð
á annan veg en þann, að
annað hvort hafi hann
gleymt þessu ákvæði í
stjórnarsáttmálanum eða
hann trúi því ekki lengur,
að ríkisstjórnin nái þessu
markmiði sínu. Hvort
tveggja er athyglisvert,
þegar haft er í huga, að
Ólafur Ragnar á sæti í
sérstakri efnahagsmála-
nefnd á vegum ríkisstjórn-
arinnar.
Hvort sem Ólafur Jó-
hannesson utanríkisráð-
herra fer einn með þetta
mál eða ekki, hlýtur hann
að láta athuga, hvort unnt
sé að koma til móts við
sjónarmið forsætisráð-
herra um auknar ráðstaf-
anir í þágu almannavarna.
Áhyggjur Alþýðubanda-
lagsins eiga ekki við rök að
styðjast, vinni ríkisstjórnin
samkvæmt stefnuyfirlýs-
ingu sinni.
j Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 26. júlí ..
Fyrirheitin
vantar ekki
í þann mund, sem Alþýðu-
bandalagið var að búa sig undir
þátttöku í núverandi stjórn, réð
enn sú stefna á Þjóðviljanum, að
stjórnmálastarf kommúnista mið-
aði að því að vernda kaupmátt
launa. í forystugrein blaðsins 5.
febrúar sl., aðeins þremur dögum
áður en ríkisstjórn Gunnars Thor-
oddsens var mynduð, segir meðal
annars: „Meginatriðið er að lagt
verði til atlögu við verðbólguna án
þess að kjörum verði skipað með
lögum eða stefnt að atvinnuleysi
með óskynsamlegum niðurskurði
ríkisframkvæmda og félagslegra
athafna." I forystugreininni segir
einnig: „Alþýðubandalagið hefur
allan þennan tíma (þ.e. frá gerð
kjarasamninganna 1977, innsk.)
staðið fast á því að kaupmátt
samninganna 1977 ætti að verja
og ráðast gegn verðbólgu án
kjaraskerðingar og án þess að
nota atvinnuleysi sem hagstjórn-
artæki." Og enn segir: „Takist að
leiða þriggja ára nær samfelid
kjaraátök til lykta með stjórn-
armyndun og samningum yfir
línuna er mikið unnið ...“
Fyrirheitin, sem í þessari for-
ystugrein eru gefin, sýna hvaða
röksemdir voru notaðar af „gáfu-
mannahópnum" í Alþýðubanda-
laginu til að leiða verkalýðsrek-
endurna til stuðnings við núver-
andi stjórnarsamstarf. Stjórnin
hefur nú setið í rúmt hálft ár og
ekki örlar á því, að nokkuð miði í
þá átt, sem Alþýðubandalagið
hefur stefnt í orði að minnsta
kosti. Atlagan gegn verðbólgunni
hefur runnið út í sandinn, eina
úrræðið er gamla úrelta niður-
greiðsluleiðin til að spiia á vísi-
tölukerfið. Kaupmáttur rýrnar um
0,6% hvern mánuð, sem Alþýðu-
bandalagið á aðild að ríkisstjórn.
Með þeim hætti er „staðið fast á
því“ að verja þennan kaupmátt.
Þrátt fyrir stjórnarmyndunina
hefur ekki verið samið við BSRB
ennþá og á almenna launamark-
aðnum eru samningar lausir eftir
margra mánaða þref og litlar
Iíkur á að takist að ná „samning-
um yfir línuna" eins og á þeim
málum er haldið.
Allt á
annan veg
Þannig má segja, að öll þróun
mála hafi verið í þveröfuga átt við
það, sem Alþýðubandalagið sagð-
ist stefna að, þegar það gerðist
aðili að ríkisstjórninni. Svo mjög
hefur ástandið breyst, að nú á
Alþýðubandalagið fulltrúa í efna-
hagsmálanefnd með öðrum aðilum
ríkisstjórnarinnar, þar sem ein-
mitt er gælt við þá hugmynd að
„nota atvinnuleysi sem hagstjórn-
artæki", svo að vitnað sé til orða
Þjóðviljans.
Með því einu að auka niður-
greiðslurnar stefnir ríkisstjórnin í
þá átt, að smám saman dragi úr
getu atvinnufyrirtækjanna og þar
með fækki atvinnutækifærum.
Stefnan gagnvart frystihúsunum
ber þessa glögg merki. Með því að
magna óttann við atvinnuleysið
telur ríkisstjórnin unnt að fá
launþega til að slaka á kaupkröf-
um sínum. Þegar samningar hafa
svo tekist og nær dregur áramót-
um, til dæmis að loknum Alþýðu-
sambandsþingi, verður tekin
ákvörðun um mikla gengisfellingu
og reynt að fela verðsprenginguna
af hennar völdum í gjaldmiðils-
breytingunni um áramótin. Ríkis-
stjórnin virðist sem sé vera að
bíða eftir því að atvinnuhorfur
verði verri, áður en hún tekur í
taumana.
Athyglisvert er, að á sama tíma
og pólitískir forkólfar Sambands
íslenskra samvinnufélaga og Al-
þýðusambands íslands skipa und-
irsátum sínum að setjast til kjara-
viðræðna í einrúmi, magnast skrif
Þjóðviljans um það, að líklega sé
skynsamlegast, að ríkisstjórnin
grípi til lagasetningar í kjaramál-
unum. í þessu sambandi má bæði
vitna til ofangreindra ummæla í
Þjóðviljanum og orða Ragnars
Arnalds fjármálaráðherra í sama
blaði í febrúar sl., til að leiða í
ljós, hve mikil kúvending það er
hjá kommum að tala nú um
lagasetningu til lausnar kjara-
deilu.
Ragnar Arnalds fjármálaráð-
herra sagði í Þjóðviljanum 17.
febrúar sl.: „Ríkisstjórnin hefur
einsett sér að grípa ekki inn í
kjarasamningana með lögþving-
unum svo að auðvitað verða kjara-
málin að ganga sinn gang með
frjálsum samningum aðila vinnu-
markaðarins." Vegna þess hve
mjög þessi orð fjármálaráðherra
stangast á við þá stefnu, sem
Þjóðviljinn boðar nú, vaknar
óneitanlega sá grunur, að í leyni-
samkomulaginu um viðræður SÍS
og ASÍ felist samþykki Alþýðu-
bandalagsins fyrir því, að með
lögum verði hoggið á kjarahnút-
inn á þann veg, að aðrir verði
lögskyldaðir til að fara að for-
dæmi SÍS og ASÍ eða hlutast til
um efni samninga, eftir að þeir
hafa verið gerðir til að laga þá
betur að hagsmunum SÍS-valdsins
og þeirri stefnu, sem Ragnar
Arnalds hefur mótað gagnvart
BSRB.
Reynslan sýnir nefnilega, að
stefnuyfirlýsingar „gáfumanna-
hópsins" í Alþýðubandalaginu eru
samdar með sama hugarfari og
skrattinn les Biblíuna.
Neytendur og
hid opinbera
Neytendasamtökin vöktu máls á
því fyrir skömmu, að opinberar
stofnanir fari ekki að reglum
varðandi setningu og gerð gjald-
skráa sinna. Jafnframt var bent á
það af samtökunum, að ógjörning-
ur sé að fá afdráttarlaus svör frá
yfirvöldum opinberra stofnana,
þegar undan þeim er kvartað.
Greinilegt var á viðbrögðunum við
þessari ádrepu Neytendasamtak-
anna, að jafnt ráðherrar sem
forstöðumenn stofnana taka
ávallt máli hinna opinberu fyrir-
tækja, þegar að starfsemi þeirra
er fundið. Er það að vísu skiijan-
leg afstaða hjá opinberum for-
stjórum en einkennilegt er, að hér
á landi þurfa ráðherrar yfirleitt
ekki að hafa setið nema örfáar
vikur í háum embættum sínum til
þess að verða eindregnir málsvar-
ar kerfisins.
Tökum eitt dæmi. Samkvæmt
reglugerð frá 1972 hefur eigandi
sjónvarpsviðtækis fullnægt skyld-
um sínum um greiðslu afnota-
gjalds fyrir hljóðvarpsviðtæki
með greiðslu sjónvarpsgjalds. Og
síðan segir í reglugerðinni, að
útvarpsnotandi, sem ekki greiðir
sjónvarpsgjald, skuli greiða hljóð-
varpsgjald eftir nánar útfærðum
skilmálum. Enginn getur velkst í
vafa um það, hvað þarna stendur.
Samkvæmt auglýsingu um gjald-
skrá fyrir afnotagjöld Ríkisút-
varpsins, sem Ingvar Gíslason
menntamálaráðherra gaf út 17.
mars 1980, skulu menn greiða
8.600 kr. í afnotagjald hljóðvarps-
tækja, 17.700 kr. í afnotagjald
svart/hvítra sjónvarpstækja, og
24.400 kr. í afnotagjald litsjón-
varpstækja. Þetta er einnig skýrt
og afdráttarlaust. Hins vegar
bregður svo við, þegar menn fá
seðilinn frá innheimtudeild Ríkis-
útvarpsins, þá eru þeir krafðir um
33.000 krónur í afnotagjald fyrir
litsjónvarpstæki, sem sé þeir eru
látnir greiða bæði fyrir litsjón-
varpið og hljóðvarpstæki. En sam-