Morgunblaðið - 27.07.1980, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JÚLÍ1980
óðir nokkur haföi þaö fyrir sið aö láta dóttur sína gefa sér teikningar í afmælisgjöf ár hvert. Hélzt þessi góði siður unz dótturinni þótti nóg
komið og ákvað aö binda endi á barnaskaþinn. Hún var þá reyndar orðin 37 ára gömul. Nú voru góð ráð dýr. Móðirin gat ekki sætt sig við
„drottinsvik" þessi, og refsingin lét ekki á sér standa. Móðirin setti upp harmþrunginn svip, sem olli því að dóttirin kvaldist af samvizkubiti
og sektartilfinningu, og var þá takmarkinu náð.
Dagmar Hansen, sem er málakennari frá N-Þýzkalandi, brosir þegar hún segir frá lífsreynslu sinni, en eftirfarandi frásögn vjrðist benda
til þess að Dagmar muni seint losna úr móðurviðjum. Enginn prins á hvítum fáki kom Dagmar til hjálpar eins og í ævintýrinu, heldur voru
það rauðsokkurnar. Það hjálpar henni að heyra að hún er ekki ein um þessa reynslu og finnur því skilning og styrk hjá rauðsokkunum.
9 t m ■
r mJf
Jr' 1 L JM i
1 íHU »i* - r r -rtri
DÆTURwnMÆÐRUM
Eftir Peter Briigge
Dagmar er 44 ára gömul og á
sjálf dóttur. Þótt hún hafi mikiö að
starfa hringir hún næstum daglega
til móöur sinnar. „Hvernig geturöu
umboriö slíkt?“, spyrja lagskonur
hennar alveg dolfallnar. Dagmar
lýsir frekar hinum nánu tengslum
sínum viö móður sína. Þær höfðu
ætíð búiö saman, eytt sumarleyfum
saman, og mátti hvorug af hinni sjá.
Þaö voru aöeins eiginmennirnir
sem Dagmar haföi skiliö viö, ekki
aöeins einn heldur þrjá á 20 árum,
og þaö jafnvel þótt allir þeir væru
móöurinni velþóknanlegir.
Sú staöreynd aö móðirin hreif
eiginmennina undir áhrifavald sitt
varö aö síöustu til þess aö Dagmar
fór aö skynja aö hún vildi brjótast
undan áhrifavaldi móður sinnar:
Hún hætti nú að gefa móöur sinni
fyrrnefnda afmælisgjöf, og dró úr
heimsóknum og símtölum.
Sögur hinna rauösokkanna í
hópnum bera aö sama brunni.
Mæörum þeirra virtist ekki hafa
nægt ást og viröing dætra sinna.
Þær vildu gína yfir lífi og tilveru
þeirra, hlaöa á þær tilgangslausum
ráöleggingum og lífsreglum, kæfa
sjálfstæöar skoöanir og síöast en
ekki sízt láta þær lifa viö stööuga
sektartilfinningu vegna einhverra
óskilgreindra og ímyndaöra bróta
viö sig.
Dagmar heldur áfram sögu sinni
og segir hópnum frá því hvernig
móöir hennar lagöi sig fram um aö
ná einnig dótturdóttur sinni á sitt
vald. Til þessa beitti hún ýmsum
brögöum, meöal annars því að
ausa fé í barniö í blóra viö móöur-
ina. Þegar Dagmar reyndi aö
stemma stigu viö þessu, reyndi
amman aö fremja sjálfsmorö. Nú
féll Dagmar allur ketill í eld. Full
sektar og sjálfsásakana leitaöi hún
á náöir áfengis og deyfilyfja.
Þaö varð Dagmar til bjargar aö
hún komst í samband viö hóp
kvenna sem höföu þaö aö markmiöi
aö reisa rönd viö ofurmætti og
sérhagsmunúm karlmanna í þjóö-
félaginu og ná rétti sínum, þrátt
fyrir það að þær voru konur.
Viö umræöur sem sköþuöust
vaknaöi hjá konunum sá grunur aö
móðurvaldiö stuölaöi óbeint aö
kúgun kvenna í þjóöfélaginu. Þeim
væri kennt þaö viö móöurkné aö
lúta valdi hins sterkari. Margt bend-
ir til þess að „móöurvirkiö“ sé nú aö
falla, eöa aö minnsta kosti aö því sé
ógnaö.
í kvikmynd Ingmars Bergman,
„Haustsónata", gerist þaö aö dóttir
ber fram ákæru á hendur móöur
sinni, og Woody Allen hefur svipað
aö segja í kvikmyndinni „Sálarlíf“,
þar sem móöirin þrúgar og þjakar
börnin sín.
í Bandaríkjunum hafa sprottiö
upp dætrasamtök, „Daughters Uni-
ted“, sem hafa þaö á stefnuskrá
sinni aö reyna að greiöa úr og skilja
samband móöur og dóttur. Einnig
vilja þær spyrna á móti því aö þær
séu neyddar til aö taka aö sér
móðurhlutverkiö í þeim skilningi
sem þaö hefur verið túlkað til
þessa. Breytingin er hægfara. Hún
á upphaflega rætur aö rekja til
kvennahreyfingarinnar í Bandaríkj-
unum, og hefur hún komið róti á
hugi manna á Vesturlöndum. En
sannindi þau sem eru nú fyrst aö
renna upp fyrir mönnum voru
boðuð fyrir 75 árum af ekki ómerk-
ari manni en Sigmund Freud.
ímynd móðurinnar var ætíö
sterkari og djúpstæöari í hugar-
heimi barnsins en föðurmyndin,
sem hingaö til hefur verið ofmetin.
Þessu halda nútímasálfræðingar
frám, og bæta viö aö stallur
móöurinnar sé farinn að molna.
Drengir veröa sjaldnast jafnþrúgaö-
ir af almætti móöurinnar og stúlkur,
og jafnar sálfræöingurinn Erich
Fromm móöur í afstööu sinni til
dóttur viö indversku gyöjuna Kalí.
Franski sálfræöingurinn Maria
Torok heldur því fram að mæöur
þröngvi „brúöuhlutverki" á dætur
sínar. Þegar tímar líöa, veröi dæt-
urnar brúöur eiginmanna sinna, og
sanni þetta kenninguna um aö þaö
séu mæöurnar sem ali á veldi
karlmannsins og skeröi hlut
kvenna. Hinn raunverulegi and-
stæöingur viröist því móðirin sjálf.
Hin fjórtán ára Anne Frank reit í
dagbók sína þegar hún var í felum
frá nazistum: „... ást okkar er
kólnuö. Ég verö nú aö vera sjálfri
mér móðir“.
Karin Struk lýsir móöurhlut-
verkinu á þann veg aö vald móöur
yfir afkvæmi sé algert og ótvírætt:
„Barniö er líkt og húsdýr sem hlýöir
hverri skipun. Freklegri valdbeit-
ingu er vart hægt aö hugsa sér".
Sumar mæöur beita valdi sínu
þannig aö þær ala börnin upp í
taumlausu eftirlæti til þess eins aö
gera þau háö sér. Börn þessi læra
aldrei aö hemja óskir sínar eða
hvatir, eins og eiturlyfjaneyzla
barna og unglinga, til dæmis ber
vitni um. Aörar mæður ganga svo
langt aö gera börnin algerlega háö
sér. Gott dæmi voru mæögin ein
sem flutt voru á háskólasjúkrahúsiö
í Giessen. Drengurinn var 11 ára
gamall og svo sílspikaöur aö hann
mátti sig vart hreyfa. Höföu heil-
brigöisyfirvöld hvaö eftir annaö
skorizt í leikinn og skikkaö móöur-
ina til þess aö setja drenginn í
megrun. Haföi móöirin reynt aö
sporna viö þessu meö þeim um-
mælum aö veriö væri aö reyna aö
brjóta vald hennar yfir afkvæminu á
bak aftur. En þó brást aldrei, aö
stráksi var ekki fyrr kominn heim úr
megrunarkúrnum en móöirin byrj-
aöi aftur aö fóöra hann eins og
aligrís. Ekki var drengnum heldur
kennt aö lesa á bók, því móöirin las
honum ævintýri og sögur milli þess
sem hún tróð í hann.
Hér vildi móöirin hafa drenginn
aö leikfangi, og var svo komiö aö
hann vildi þaö sjálfur, og sýndi
engin merki þess aö vilja brjóta
gegn ofurvaldi móöurinnar.
Drengnum var því farið eins og
mörgum sem ganga í sértrúarsöfn-
uö. Þeim er heitið vernd gegn öllum
utanaðkomandi áhrifum sýni þeir
algera hlýöni viö einhverja mann-
eskju eöa kenningu
Nú, á tímum jafnréttis, einstakl-
ingshyggju og þjóöfélagsbreytinga,
er æ mikilvægara aö fólk hugsi
sjálfstætt. Ann Dally, sem fengizt
hefur viö rannsóknir á fjölskyldu-
tengslum, hvetur til þess aö mæöur
og börn taki höndum saman og þrói
meö sér sjálfstæöa hugsun. Sann-
leikurinn er sá aö mæöur eru ekki
einfærar um aö hrinda þessari
hugafarsbreytingu af staö. Sam-
band móöur og barna veröur því
óbreytt. Þetta segir m.a. sálfræð-
ingurinn Moeller. Bendir hann á þá
úrlausn aö ýta viö feörunum og láta
þá taka þátt í umræðum kvenna-
hópa sem beita sér fyrir málefnum
af þessu tagi.
Sálfræöingar segja algengt aö
mæörum, sem hafi gert sér fulla
grein fyrir ábyrgð sinni, finnist sem
uppeldishlutverkiö beri þær ofurliöi.
Kona, nokkur, híbýlafræöingur