Morgunblaðið - 09.08.1980, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 1980 1 5
Spánn ákveður að
ganga í Atlants-
hafsbandalagið
Carter, forseti, t.v. og Gromyko, utanríkisráðherra, t.h., eru ekki sammála
um hvaða utanríkisstefna sé Spáni fyrir bestu. Carter styður inngöngu Spánar
í Atlantshafsbandalagið. Gromyko hefur sagt við Suarez, forsætisráðherra
Spánar, (í miðið), að Spánn skuli halda sig utan NATO eða lítaá sig annars
sem hugsanlegt skotmark sovéskra eldflauga.
Risaveldin hafa gefið
Spánverjum algerlega
andstæöar ráðleggingar
um stefnu í varnarmál-
um, Jimmy Carter hefur
hvatt þá til aö gerast
aöilar aö Atlantshafs-
bandalaginu og efla
þannig sameiginlegar
varnir Vesturlanda. And-
rei .Gromyko, utanríkis-
ráðherra, sagöi hinsvegar
í haust á fyrsta fundi
forystumanna ríkjanna
síöan fyrir borgarastríðiö,
aö þeir skyldu halda sig
utan NATO eöa horfast í
augu við aö vera hugsan-
legt skotmark sovéskra
eldflauga.
Valið á milli
Spænska stjórnin hefur gert
upp hug sinn hvorumegin hún vill
standa. Fyrir tæpum mánuöi gaf
Marcellino Oreja, utanríkisráö-
herra Spánar, þaö ótvírætt til
kynna aö Spánverjar heföu hug á
aö ganga í Atlantshafsbandalag-
iö og lagöi til aö viöræöur um
inngönguna yrðu hafnar á næsta
ári. Spænska stjórnin hefur veriö
aö velta fyrir sér inngöngunni í
nær þrjú ár en hefur aldrei viljaö
birta opinbera viljayfirlýsingu fyrr
en nú.
Þetta stafar aö hluta til af
óákveöni stjórnarinnar sjálfrar,
en inngangan í bandalagiö þykir
hafa bæöi kosti og galla og hefur
veriö mikiö rædd af stjórnmála-
flokkunum.
Þaö sem liöiö er af þessari öld
hafa Spánverjar staðiö utan
formiegra hernaðarbandalaga.
Þeir tóku engan þátt í fyrri
heimsstyrjöldinni og þótt þeir
væru hlynntir Hitler í síöari
heimsstyrjöldinni og sendu sjálf-
boöaliöa á austur-vígstöövarnar,
var ávallt litiö svo á aö þeir
fylgdu hlutleysisstefnu. Áriö 1952
geröu þeir fyrsta varnarsamning
sinn viö Bandaríkin, sem síöan
var endurnýjaöur 1976, en hann
mun renna út 1981.
Þótt Bandaríkin hafi greinilega
hagnýtt sér þennan samning
gagnvart Varsjárbandalaginu,
hafa Spánverjar aldrei látiö, til
dæmis, kalda stríðiö til sín taka
og raunar aldrei litið á sig sem
þátttakendur í varnarkerfi Vest-
ur-Evrópu sem heildar.
Gagnstætt Þjóðverjum hefur
Spánverjum heldur aidrei fundist
sér beinlínis ógnaö af Sovétríkj-
unum.
Meö Bandaríkin sem bakhjarl
og í hæfilegri fjarlægö frá Sov-
étríkjunum, hafa Spánverjar því
hallast aö hlutleysisstefnu, en
þessi afstaöa varö enn greinilegri
í einræðistíö Francos, vegna
einangrunarinnar sem fylgdi
stjórn hans.
Stjórn Spánar hefur þess í
staö átt meiri samskipti viö
þjóöir Rómönsku-Ameríku og
Miö-Austurlanda og síöan
Franco lést hafa bæöi konungur-
inn, Juan Carlos, og forsætisráö-
herrann, Adolfo Suarez, lagt
meiri áherslu á aö treysta þessi
bönd frekar en aö efla tengslin
viö Evrópuríkin.
Engu aö síður voru allir stjórn-
málaflokkar á Spáni fylgjandi því,
aö Spánn gengi í Efnahags-
bandalagiö og Spánverjar hafa
viljaö taka virkan þátt í fram-
þróun Evrópu.
Smám saman hafa Spánverjar
tekiö aö sér hlutverk nokkurs-
konar tengiliös milli Evrópu og
vinalanda sinna í Rómönsku-
Ameríku og Miö-Austurlöndum
og þessari stööu fylgir ávinningur
sem þeir eru tregir til aö fórna. Ef
þeir gengju í formlegt hernaöar-
bandalag meö Vesturlöndum
yröu þeir án efa litnir hornauga af
ýmsum ríkjahópum þriöja heims-
ins.
Af þessari ástæöu hafa
stærstu stjórnarandstööuflokk-
arnir veriö andvígir inngöngu í
bandalagiö og leggja áherslu á
aö þjóöaratkvæöagreiösla fari
fram um máliö. Stjórninni naBgir
hinsvegar einfaldur meirihluti á
þingi til þess aö málið nái fram
aö ganga. Innganga Spánar í
Atlantshafsbandalagiö er án efa
sá þáttur spænskra utanríkis-
mála, sem veldur mestum deilum
um þessar mundir.
Stirðara samband
Upphaflega var álitið, aö
stjórnin myndi ekki skýra frá
ákvöröun sinni, fyrr en aö lokn-
um öörum áfanga Öryggismála-
ráöstefnu Evrópu, sem verður
haldinn í Madrid í haust, af ótta
viö aö styggja Rússa. Taliö er aö
vegna vaxandi stiröleika í sam-
skiptum Spánverja viö Frakka
innan Efnahagsbandalagsins,
hafi Spánverjar gerst fráhverfir
.sjáifstæöri" varnarmálastefnu
Frakka, og hallast frekar aö því
aö gerast aöilar aö varnarbanda-
lagi Vesturlanda.
Annað atriöi, sem hefur nú
aukna þýöingu, er Gíbraltarmál-
ið. Spánverjum gæti oröiö veru-
legur hagur aö því, aö samhiiöa
inngöngu þeirra í Atlantshafs-
bandalagið yröi fundin varanleg
lausn á deilum þeirra viö Breta
um Gíbraltar. Án efa myndi
innganga þeirra í bandalagiö
greiöa fyrir viöunandi lausn á því
máli. Meö inngöngu Spánverja í
bandalagiö þyrftu þeir heldur
ekki aö hafa lengur áhyggjur af
öryggi Kanaríeyja og borgum
þeirra á noröurströnd Afríku,
Ceuta og Melilla.
Samkvæmt samkomulaginu
viö Bandaríkin frá 1976 hafa
Bandaríkjamenn afnot af tveim
herstöövum í landinu. Annarri í
Torrejor, rétt utan viö Madrid og
hinni í Saragosso. Auk þess hafa
þeir aöstööu fyrir herskip í Rota
viö Atlantshaf. í Rota var áöur
bækistöö fyrir kjarnorkukafbáta
þar til í júlí á síöasta ári, þegar
samþykkt var aö leggja hana
niöur. Aöstaða fyrir kafbáta er
þar þó enn fyrir hendi.
Á Spáni eru einnig nokkrar
mikilvægar ratsjár- og eftirlits-
stöðvar, en allar þessar stöövar
tengjast heimsvarnarkerfi
Bandaríkjanna.
Spænsku stjórnarandstööu-
flokkarnir telja aö hagsmunum
Spánverja sé betur þjónaö meö
nýjum samningi viö Bandaríkin
þar sem meira jafnræöis gætir.
Stjórnin álítur hinsvegar aö land-
iö sé öruggara í bandalagi meö
fleiri þjóöum, vegna vaxandi
hættu á árekstrum í Miö-Austur-
löndum, ef hagsmunum Banda-
ríkjanna er ógnaö þar.
Innganga Spánar í Atlants-
hafsbandalagiö mun styrkja
bandalagiö, en hin aðildarríkin
veröa þó aö kosta verulega til
enduruppbyggingar spænska
hersins. Heraflinn telur samtals
yfir 400.000 menn og er fimmti
stærsti her Evrópu, en hann er
illa vopnum búinn. Skriðdreka-
flotinn stendur aö mestu leyti
saman af bandarískum M-47 og
M-48 skriödrekum, sem nú er
veriö aö endurnýja.
Franco þótti vænt um herinn.
Hann var nauösynlegur til þess
aö ýmsum undirróöursöflum í
landinu yröi haldiö niöri. Franco
skar þó fjárveitingar til hersins
viö nögl og nú ver Spánn aöeins
1,5% af þjóöartekjum sínum til
hernaðarmála. Ólíklegt er aö sú
upphæö veröi aukin meöan efna-
hagsástandiö er jafn slæmt og
raun ber vitni.
Herinn gegnir mjög pólitísku
hlutverki á Spáni eins og sjá má
af því aö varaforsætisráöherr-
ann, Guterriez Melado, hershöfö-
ingi, var ekki kosinn í stjórnina,
heldur er þar f krafti embættis
síns.
Á þeim fjórum árum sem eru
liöin síöan Franco dó, hafa oröið
mikil mannaskipti í yfirstjórn
hersins. Liösforingjar hafa verið
settir á eftirlaun og ýmsir hægri
öfgasinnar hafa hreinlega veriö
settir af .í þeirra stöður hafa
komiö yngri og frjálslyndari her-
menn.
Stuöningur viö inngöngu
Spánar í NATO er öflugastur í
flughernum og sjóhernum en
ekki eins mikill í fótgönguliöinu. [
landi þar sem herinn gegnir
jafnmiklu hlutverki í stjórnmálum
aö tjaldabaki og herinn á Spáni
getur afstaöa hans ráöiö úrslit-
um, hvort Spánn gengur í Atl-
antshafsbandalagiö og meö
hvaða skilmáium.
(Financial Times)
Brimklærnar tilbúnar i slaginn. Uösmynd K.P.
Á faraldsfæti
í fjórða sinn
BRIMKLÓ, Halli og Laddi,
eru nú á „Faraldsfæti"
fjórða árið í röð og eru í
ofsa stuði eins og venju-
lega. í þessari ferð verður
hin nýja plata þeirra
Björgvins Halldórssonar og
Ragnhildar Gísladóttur
kynnt, en hún mun koma út
á næstunni. Þeir bræður
eru einnig að vinna að
plötu um þessar mundir og
mun hún fjalla um ferðalag
þeirra umhverfis jörðina í
loftbelg og einnig ætlunin
að kynna hana. Þá verður
boðið upp á ýmislegt nýtt í
þessari ferð og má þar
nefna nýtt HLH númer.
Ferðin hófst nú um helg-
ina í Eyjafirði og Skaga-
firði. Síðan munu þeir
flakka vítt og breitt um
landið og skemmta fólki í
öllum landshlutum í tæpan
mánuð.