Morgunblaðið - 09.08.1980, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 1980
27
íslendingar
skulda landinu
enn helmnginn
af þeim gróðri
sem hér var
við landnám
UM þessar mundir er áburðardreifingu með flugvél-
um Landgræðslu ríkisins í landgræðslugirðingum
víða um land að ljúka. Dreift hefur verið hátt á þriðja
þúsund smálesta af áburði, og er þá lokið að dreifa
áburði sem keyptur hefur verið fyrir þjóðargjöfina
svonefndu. Að sögn Stefáns H. Sigfússonar fulltrúa
landgræðslustjóra eru þó vonir bundnar við að ekki
verði dregið úr áburðardreifingu í landgræðslugirð-
ingum, þótt þjóðargjöfin sé uppurin, heldur verði
gerð ný áætlun um landgræðslu- og gróðurvernd, sem
tekið verði til við á næsta ári, því ennþá skuldi
Islendingar landinu helminginn af þeim gróðri sem
hér var við landnám.
Morgunblaðsmenn skruppu að
Gunnarsholti í vikunni, en þar er
miðstöð áburðardreifingarinnar
sunnan jökla. Var skroppið í
dreifingarflug með stærri dreif-
ingarvélinni, Páli Sveinssyni, sem
tekur fjórar smálestir af áburði í
hverri ferð. Flugmenn í ferðinni
voru þeir Ingi Olsen og óskar
Sigurðsson, sem alla jafnan
stjórna DC-8 þotum á N-Atlants-
hafsflugleiðinni, en eins og svo
margir aðrir flugmenn gera yfir
sumarmánuðina, lögðu þeir í þetta
skipti ókeypis fram krafta sína
þeim tilraunum að græða upp
landið. Þeir voru í sinni 12. ferð er
Morgunblaðsmenn slógust í för-
ina, og skyldi nú haldið inn að
Sölvahrauni milli Valfells og
Þjórsár. Með í ferðinni var Stefán
H. Sigfússon, sem hefur yfirum-
sjón með dreifingunni.
Á ferðinni uppeftir var flogið
yfir svæði þar sem áburði hefur
verið dreift á undanfarin ár og
kom þá betur í ljós en okkur hafði
órað fyrir hver árangur hefur
orðið af þessu uppgræðslustarfi.
Þar sem áður var örfoka land og
berangur mátti nú sjá gróður-
ræmur eins og strik á blaði, hlið
við hlið, hverja af annarri á
stórum svæðum. Þarna höfðu fræ-
in fest rætur, og með tíð og tíma
gróa ræmurnar saman og mynda
samfelld gróðurbelti. Stefán
Sigfússon sagði að alls væru
landgræðslugirðingarnar um 2%
af heildarflatarmáli landsins, og
væri nú svo komið, að vart þyrfti
að sá frekar í sumar þeirra, þær
væru nær fullgrónar.
Stefán sagði að fyrst og fremst
væri sáð í foksvæði, og jafnframt
væri reynt að styrkja mótstöðuafl
þess gróðurs sem fyrir væri, eða
næði að skjóta rótum. ísland væri
harðbýlt land, þar sem óblíð
veðrátta og fokgjarn eldfjallajarð-
vegur gerði stór svæði viðnámslít-
il gegn hvers kyns álagi eða
nytjum. Talið væri, að fljótlega
eftir að landið var fullnumið, hefði
tekið að halla undan fæti fyrir
gróðurlendum landsins á stórum
landsvæðum. Ljóst væri að í
sumum landshlutum, eins og í
Þingeyjarsýslum og í Rangár-
þingi, hefði gróðureyðing geysað
um aldir, og að allt fram til
síðustu aldamóta hafi menn ekki
fengið rönd við reist. Áburðar-
dreifingin færi nú einkum fram í
þessum landshlutum, en einnig
væri dreift á t.d. Reykjanesi.
Markmiðið væri hefting jarð- og
sandfoks og græðsla góðurlausra
og gróðurlítilla landsvæða. Upp-
haf og orsakir jarðvegseyðingar
væru nokkuð mismunandi, en
oftast leggðust þó margir þættir á
eitt, einkum versnandi loftslag,
öskugos og eldvirkni. Viðnáms-
þróttur landsins gegn þessum eyð-
ingaröflum réðist oft af því hversu
mikið beitarálagið á hin ýmsu
svæði væri. Smávægilegar breyt-
ingar á meðalhita gætu þó ráðið
því hvort nýgræðingur festi fót-
festu eða hvort eyðingaröflin væru
allsráðandi. Reynslan hefði sýnt
að girða þyrfti af foksvæðin og
friða þau og væru nú 100 svæði af
því tagi í 12 sýslum landsins.
Áburðarflugvél var fyst tekin í
notkun árið 1957, en bylting varð í
afköstum þegar Douglas DC-3
vélin, Páll Sveinsson, var tekin í
notkun 1973.
Það kom fram í heimsókninni
að Gunnarsholti, að vegna land-
græðslustarfsins væri gróðureyð-
ingin nú mun hægari en áður. Þó
væri gróður sumsstaðar nýttur af
handahófi og víða umfram það
sem hann þolir. Enn fyki úr
víðáttumiklum sandflæmum og
veldur það stórskemmdum á nær-
liggjandi gróðurlendum, og væru
verkefnin á sviði áburðardreif-
ingar og landgræðslu því enn
óþrjótandi. Gróður og jarðvegs-
eyðing væri örust á milli 100 og
400 m hæðar yfir sjávarmáli, og
væri uppblástursjaðarinn víða
kominn niður fyrir 400 metra
hálendislínuna. Hefting jarðvegs-
eyðingar á hálendi væri stórum
örðugri en á láglendi sökum lé-
legri gróðurskilyrða, snjóþyngsla,
skorts á hæfum plöntum, o.fl. Því
hafði höfuðáherzla verið lögð á að
stöðva gróður- og jarðvegseyðingu
í byggð, þ.e.a.s. á því landi sem
væri fyrir neðan 400 metra hæð
yfir sjávarmáli.
Það tók ekki langan tíma að losa
Pál Sveinsson við fjórar smálestir
af áburði yfir Sölvahrauni, en
líklega verður árangurinn af
dreifingunni þó varanlegri. Hver
ferð tók aðeins rúmar 20 mínútur,
og á meðan flogið var inneftir
blönduðu vaskir piltar áburöinn í
sérstakt trog á bifreið, sem sér-
staklega hefur verið úr garði gerð
til að fylla áburðartanka flugvél-
arinnar. Þegar vélin hefur numið
staðar á flugvellinum er bifreið-
inni ekið upp að flugvélinni og
áburðinum dælt um sérstakan
stút í op á þaki flugvélarinnar.
Aöeins tekur fáar mínútur að fylla
geyma vélarinnar, og því hægt að
dreifa tugum tonna á degi hverj-
um.
Einnig er notuð flugvél sem ber
850 kg í hverri ferð, TF-TÚN, ný
flugvél sem keypt var til landsins í
vor, og flýgur hún venjulega
aðeins í tveggja til fimm metra
hæð yfir jörðu, en „Þristurinn"
flýgur jafnan ekki niður fyrir 200
fet yfir jörðu.
Páll Sveinsson er merkileg
flugvél fyrir þær sakir, að hann er
fyrsti „þristurinn" sem íslend-
ingar eignast, keyptur af banda-
ríska hernum árið 1946. Hefur
vélinni samtals verið flogið í
tæpar 24 þúsund klukkustundir
frá því að hún var smíðuð á seinni
hluta árs 1942, en ekkert var
vélinni þó flogið á árunum 1948 tii
1954, þar sem hún var þá í
lamasessi eftir að hafa skemmst
við það að lenda út af braut á
Keflavíkurflugvelli í hálku.
Skekktist hún þá m.a. en var svo
byggð upp hér á landi aftur, og
reyndist enn hinn besti farkostur.
—ágás.
Meðan Páll Sveinsson er í
flugi blanda starfsmenn Land-
græðslunnar næsta skammt i
sérstakt trog á þar til gerðum
bíl. Á myndinni má sjá Pál
Sveinsson i flugtaki.
Uósm. Mbl. RAX
Stefán H. Sigfússon og Ingi ólsen
virða fyrir sér árangurinn af áburð-
ardreififiuginu i landgræðslugirðing-
um á leið upp i Sölvahraun i
dreififlug.
Fylling sett á áburðartank Páls
Sveinssonar á flugvellinum i Gunn-
arsholti.