Morgunblaðið - 25.10.1980, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. OKTÓBER 1980
35
Þjóðkunnir þingskrifarar III:
„Þetta var gott kom-
paní allt saman“
Tökum nú til þar sem frá var
horfið í þáttum um þjóðkunna
þingskrifara. í upphafi þeirra var
sagt frá launakröfu skrifaranna er
borin var fram af hógværð og
kurteisi, svo sem hæfði tíðaranda
og árferði. Við geymum andsvör
þingforseta og niðurstöðu til
seinni tíma, en fjöllum áfram um
feril og frægðarorð ávarpsmanna.
í upphafi var getið oddvita þeirra,
Gústavs A. Jónassonar og greint
frá ljóði hans og gamansemi í
revýum. Síðan rakinn ferill Einars
Sæmundsen skógarvarðar og
stiklað á stóru um störf hans. Nú
verður vikið að þeim er næstir eru
í flokki þingskrifara. Þá rita þar
jafnsnemma, hvor eftir annan,
þeir Ingimar Jónsson og Sveinn
Víkingur. Nöfn þeirra tengjast
með ótvíræðum hætti, ekki aðeins
Hann setti þessar reglur. Svo
stoppar hann allt í einu og segir:
Ef það eru nú ekki 12 skref heim
að túngarðinum á Gjábakka þá er
ég villtur. Svöna var kallinn. Það
var talið og reyndist rétt.
Freysteinn og Heine
Við Freysteinn Gunnarsson vor-
um skólafélagar og bjuggum í
sama húsi. Það var í súðarher-
bergi uppi á fjórðu hæð á Amt-
mannsstíg 4. Það bjuggu þarna
fleiri á háaloftinu. Mangi í Storm-
inum (Magnús Magnússon rit-
stjóri, einnig þingskrifari), hann
bjó þar í mörg ár. Háaloftið hjá
Steingrími .. .það var eiginlega
alltaf fyrir stúdenta. Þarna var
gestagangur. Ekki kærðum við
okkur um nein læti og vín vildum
við alls ekki, hvorugur okkar
Freysteins. Það háttaði þannig til
að það þurfti að fara út á salerni.
55
Þetta var
gott
á undirskriftarskjali því sem um
er rætt, heldur einnig og ekki
síður í atburðum er verða á því
Herrans ári 1922. Píslarþankar
þeir er kveðnir voru um fólkorustu
þá er frægust varð í Suðurgötu
árið 1921 urðu þeim félögum
ágreiningsefni og öðrum þeirra
örlagavefur.
Ingimar Jónsson fyrrum skóla-
stjóri er annar tveggja þingskrif-
ara ársins 1922, þeirra er enn lifa.
Þjóðkunnur maður í störfum fé-
lags- og skólamála.
Ferill Ingimars í námi og starfi
er dæmigerður um þrek og kjark
íslensks bóndasonar er brýst til
mennta af miklum vilja, en litlum
efnum veraldarauðs. Sex ára gam-
all situr hann við sjúkrabeð föður
síns og les honum til hughreyst-
ingar kafla úr Nýja testamentinu.
Fór þar saman um árangur,
greind og góður vilji efnispilts,
áhrif trúaðrar móður og skýr
leturgerð biblíuútgáfunnar 1886.
Nú situr Ingimar í hárri elli
blindur og bókarlaus, en léttur í
máli og ávarpsgóður sem fyrr.
Miðvikudaginn í seinustu viku
sumars rennum við í hlað að
Hrafnistu. Síðdegissólin sindrar á
sundum og haustköld hafrænan
gárar gömul naust. Ellimóðir öld-
ungar stjákla um sali og bera sig
eftir kvöldverði er starfsstúlkur
skammta þeim.
Ingimar fagnar komumönnum
og leysir ljúflega úr spurningum
um löngu liðna daga og kynni
fornra félaga, ætt og uppvöxt.
Það voru margir skrítnir menn í
mínum ættum upp með hlíðun-
um.Einn þeirra, Narfi, taldi spor-
in frá Laugarvatni og alla leið út
að Gjábakka. í svarta hríð. Það
mátti enginn ganga nær honum en
svo, að hann bara næði til hans en
ekki taka í hann og ekki ávarpa .
hann. Alla leið var svarta hríð.
Ingimar Jónsson
skyndiför Þorleifs freskómynd at-
vinnusögu nýrrar aldar.
Þarf nokkurn að undra þótt þeir
Ingimar og Þórbergur leiddu hug-
ann að dýpri rökum tilverunnar,
þrældómi vinnandi stétta og frelsi
andans undan oki. Saman liggur
leið þeirra við ástundan aust-
rænna fræða og guðspeki. Þeir
vinna saman að þýðingu Yoga-
fræða og fá til þess leyfi höfundar
er nýlega hafði ritað bók um þau
efni. Þar leita þeir sér hug-
svölunar er þeir hverfa frá grotta-
geimum á síldarplani Holdös í
Krossanesi. Andinn svífur frá
eimyrju og gúanói til sálubóta og
uppreisnar á hærra plani tilver-
unnar.
Yoga — Ok
Ingimar segir í viðali: Þetta var
kafli í þekkingarleit okkar. Margt
af því notaði ég mér, því ég
kannaðist svo vel við orðatiltæki
úr þessu sem fylgdu þessum kenn-
ingum öllum Sumt af því er tengt
íslenskunni, einsog t.d. Yoga, en
það er skylt ok í íslensku. Karma
eru örlögin.
í formáia að útgáfu sinni segja
þeir félagar: „Yoga opnar oss leið
að heimsskoðun sem heita má
óþekkt almenningi hér á landi." í
bók höfundarins segir: „Menn fá
ekki frelsi með því að hætta að
starfa, heldur með því að vera
frjálsir í starfinu."
Þótt þeir félagar Ingimar og
Þórbergur starfi um skeið í Guð-
spekifélaginu hneigist hugur
kompaní allt saman
66
Það var útikamar. Við Freysteinn
komumst að samkomulagi.
Meðan ég fór á útikamarinn þá
sat hann uppi og átti að þýða
Heine og vera búinn að því er ég
kæmi að utan. Þá átti ég einnig að
hafa lokið minni þýðingu á sama
ljóði.
Þetta er gamankvæði hjá Heine:
Mensch verspotten nicht
den Teufel
Þýðing Ingimars:
llæddu ei (jandann (áráðlinxur.
(erð er stutt i graíarreit.
(Ielviti er hinum meKÍn
hra'ðileKra en nokkur veit.
Greiddu maður Kamlar skuldir.
Káðu að. lonK er ævin þin.
l»ú munt verða að lita á iánum.
likt ok áður. kindin min.
Þýðing Freysteins var þannig:
GerAu ei maAur Ky« að djöfsa.
KáÖu aö. stutt er æfin þín.
FordæminK um eilífd alla
er þó meira en bara xrin.
l-attu skuldir Ijúkast þínar.
langt er ennþá Krafar til.
Þú munt verða að lifa á lánum
lákt <»k Kerðist hinKað til.
í tíma hjá Ágústi H.
Við Arni Sigurðsson síðar frí-
kirkjuprestur vorum félagar í guð-
fræðideild Háskólans. Agúst H.
Bjarnason kenndi okkur heim-
speki 1916—17. Hann var góður
kennari kallinn, segir Ingimar.
Fór vel í þetta allt saman. Hafði
bók er hann hafði sjálfur skrifað
og við áttum að lesa. Það var
vottur af andlegri „gymnastik".
Hann var þar að útskýra hvernig
sannanir gætu myndast eða verið
búnar til, ef á þyrfti að halda. Þá
hripaði ég á blað þessa vísu og
rétti að Árna vini mínum og
félaga: Átti hún að sýna að við
skildum niðurstöður kennarans:
Þú munt einatt Árni minn.
unað holdsins kanna.
við að skjóta út ok inn
orsök barneÍKnanna.
Grottaheimar og
guðspeki
Ingimar Jónsson verður minnis-
stæður hverjum þeim er hafði af
honum kynni. Ógleymanlegar eru
örstuttar lýsingar tveggja orðsins
meistara, Þórbergs Þórðarsonar
og Halldórs Laxness. Báðir minn-
ast hans er hann gekk að erfiðis-
vinnu og átaka á námsárum.
Litaspjöld þeirra lifa í minni.
Lýsing Þórbergs er frá ævin-
týraför hans um Norðurland árið
1912. Með fáum einföldum en
áhrifamiklum dráttum málar höf-
undurinn stóra stökkið í atvinnu-
háttum íslands. Kynslóð Ingimars
og Þórbergs og vinar þeirra Stef-
áns frá Hvítadal segir skilið við
blómabrekkur, valllendisbakka,
ýlustrá og eyktamörk bæjarfjalls-
ins og leitar athvarfs og afkomu-
úrræða í hljómkviðu vélaskrölts,
eimpípublásturs stórútgerðar, þar
sem gúanóið gnæfir ofar ilmreyr
og eyrarrós.
En jafnvel hér, á hjara heims, í
grútarpest á botni grottageima
blundar óskin um „að hefjast til
hærri tignar." Vist Ingimars er í
svartholi ketilsins hjá Holdö, „þar
sem andiitið verður eins og á
krímóttum djöfli í miðaldaleikriti
og grútarpestin varð samgróin
sjálfum líkama hreinsaranna, að
þegar þeir komu margþvegnir,
prúðbúnir og balsameraðir inn á
hótelin á sunnudögum, stappaði
nærri að hótelgestir flýðu með
andköfum á dyr, einnig þeir, sem
gleymt höfðu ömurleik þessa
heims yfir krúsunum." Ingimar
Jónsson biðst engrar miskunnar
er hann aflar sér fjár til frekara
náms. En eigi var það allra að feta
í fótspor hans um harðræði og
þrældómsok. Þórbergur segir um
félága sinn Þórleif Gunnarsson:
„Brá Þorleifi svo við, er hann sá
ásýnd Ingimars birtast í ketilgat-
inu, að hann skundaði á fund
verkstjórans, sagði honum upp
vinnusamningnum og hramsaði
saman pjönkur sínar og hélt inn á
Akureyri."
Þögla myndin á bls. 111 í
Islenskum aðli er ein stórfengleg-
asta skýrsla um tilkomu nýrra
atvinnuhátta.
Ásýnd Ingimars í ketilgatinu og
þeirra æ meir að hreyfingu al-
múga er knýr á um félagslegar
breytingar: Þórbergur segir í Bréfi
til Láru: „Guðspekifélagsskap-
urinn er orðinn smáborgaralegt
klíkuverk líkt og aðrar andlegar
stefnur, krítiklaust og andlaust.
Félagsmenn dekra við sínar eigin
tilfinningar og hræsna fyrir sjálf-
um sér og öðrum. Þeir nudda sér
upp við svokallaða heldri menn og
hefðarfrúr, sem eru í félaginu, en
aumingjarnir, sem leitað hafa
skjóls undir náðarvæng klikunnar,
— þeir eru lítilsvirtir og fyrirlitn-
ir þar eins og annarsstaðar. Trúin
á nöfn og titla er orðin að blindri
hjáguðadýrkun. Allt sem einhver
meistari eða lærisveinsnefna á að
hafa sagt, telja menn góð og gild
vísindi, jafnvel þótt þeir fái með
engu móti sarruýmt það þekkingu
sinni og skynsamlegu viti.“
Ekki verður vikist undan að
nefna Rauðhausafélag þeirra fé-
laga. I því voru að sögn Þórbergs
auk hans, Ingimar, Hallbjörn
Halldórsson og Ólafur Friðriks-
son. Heitið mun dregið af háralit
sumra félagsmanna. Ingimar
kveður álit manna á þeim háralit
hafa verið annað þá en nú.
Hér nemum við staðar að sinni.
Enn er margt ósagt af ævintýrum
þeirra félaga, Ingimars og vina
hans og samstarfsmanna. Að for-
fallalausu verður framhald um
næstu helgi.
Pétur Pétursson þulur.
Þetta geröist 25. október
Kosygin fær
árnaðaróskir
1971 — Kínverska alþýðulýðveldið
fær aðild að SÞ og Taiwan rekið.
1%6 — Subandrio, fv. utanríkisráð-
herra Indónesiu, dæmdur til dauða.
1%2 — Kúbudeilan nálgast hápunkt
með birtingu skýrslu um öra hernað-
aruppbyggingu Rússa á Kúbu.
1956 — Sameiginleg herstjórn
Egyptalands, Jórdaníu og Sýrlands
skipuð.
1948 — Vargas einræðisherra rek-
inn frá völdum í Brazilíu.
1944 — Orrustan á Filippseyjahafi.
1941 — Sókn Þjóðverja til Moskvu
fer út um þúfur.
1938 — Japanir taka Hankow og
kínverska stjórnin fer til Chungking
— Líbýa lýst hluti Ítalíu.
1936 — Þjóðverjar og ítalir mynda
Öxulinn Róm — Berlín.
1924 — Zinoviev-bréfið um undir-
róður Rússa í Bretlandi birt.
1909 — Kóreskir ofstækismenn
myrða japanska prinsinn Ito og
Japanir taka öll völd i Kóreu.
1900 — Bretar innlima Transvaal
formlega.
1874 — Bretar innlima Fiji-eyjar.
1854 — Hetjuáhlaup léttvopnuðu
brezku riddaraliðsstórdeildarinnar
við Balaklava á Krím.
1794 — Rússar draga sig út úr
ófriðnum við Frakka.
1760 — Georg III verður konungur í
Bretlandi.
1666 — Holland, Brandenborg,
Brúnsvík og Danmörk mynda fjór-
veldabandalag.
15% — Spænskur leiðangursher
kemur til írlands.
1586 — María Skotadrottning dæmd
til dauða.
1415 — Orrustan við Agincourt,
þegar Hinrik V sigraði Frakka.
Afma'li — Thomas B. Macaulay,
brezkur sagnfræðingur (1800—1859)
— Johann Strauss yngri, austurrískt
tónskáld (1825—1899) — Georges
Bizet, franskt tónskáld (1838—1875)
— Richard Byrd, bandarískur
heimskautafari (1888—1957) —
Mikael fv. Rúmeníukonungur
(1921-).
Andlát — 1400 Geoffrey Chaucer,
rithöfundur — 1510 Giorgione, list-
málari — 1760 Georg II Bretakon-
ungur — 1764 William Hogarth,
listmálari.
Innlent — 1047 d. Magnús konungur
hinn góði Ólafsson — 1299 Árni
Helgason vígður biskup — 1%3
Hannes Hafstein útnefndur — 1919
Fyrsta doktorsvörn við Háskóla ís-
lands (Páll Eggert Ólason) — 1937
Sogsstöðin tekur til starfa — 1946
íslendingum afhentur Keflavíkur-
flugvöllur — 1959 Alþingiskosn-
ingar (fyrri dagur) — 1963 d. Björn
Þórðarson ráðherra — 1877 f. Helgi
Valtýsson.
Orð dagsins — Maðurinn er skepna
sem lifir ekki af brauði einu saman
heldur fyrst og fremst á slagorðum
— R.L. Stevenson, skozkur rithöf-
undur (1850—1894).
Londun. 24. október. AP.
ALEXEI Kosygin, sem sagði af sér
embætti forsætisráðherra Sovét-
rfkjanna i gær. var nánast kvaddur
með virktum í Vestur-Evrópu í dag.
Mörg evrópsk blöð óskuðu hinum
sovézka leiðtoga velfarnaðar. en
hann á við vanhcilsu að striða.
Dæmigerð voru ummæli „The
Times" í London, sem sagði að
Kosygin væri fulltrúi raunsæjari
arms sovézkra kommúnista.
Stórblaðið „Corriere della Sera“ í
Mílanó, sem líka eróháð blað, taldi
Kosygin „umbótasinnaðan tækni-
krata, sem beið ósigur fyrir skrif-
stofubákninu".
„Hann var tákn vonar og timabils,
sem er alvarlega sjúkt nú í dag —
alveg eins og maðurinn sem var
fulltrúi þess,“ sagði blaðið.
Frjálslynda blaðið „The Guard-
ian“ í Bretlandi sagði að Kosygin
ætti að baki ævilangt „jákvætt
starf“ og bætti við: „Við getum varla
látið hjá líða að óska gamla mannin-
um ánægjulegrar elli.“
„La Republica" í Róm sagði, að
engin breyting yrði í vaidaforystu
Rússa. „La Stampa“ í Tórínó sagði
að þrjár efnahagsáætlanir Kosygins
hefðu siglt i strand.
„Frankfurter Allgemeine“ lýsti
muninum á Kosygin og Krúsjeff
fyrirrennara hans þannig. að Krús-
jeff hefði stundum ekki haft stjórn á
sér, en Kosygin hefði verið yfirveg-
aöur og þurr skrifstofuembættis-
maður.