Morgunblaðið - 13.11.1980, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1980
17
Gjólur
umheimsins
I>«rstcinn frá Hamri:
IIAUST í SKÍRISSKÓGI
Skammdegisprójekt
IlelKafell 1980
Ekki þykir mér sanngjarnt að
meta skáldsögur Þorsteins frá
Hamri eingöngu samkvæmt því að
þær séu verk ljóðskálds, leikur að
orðum og hugmyndum, andstæð-
um teflt fram í því skyni að skapa
stemmningu.
Kannski má þó segja að skáld-
sögur Þorsteins séu eins konar hlé
frá ljóðagerðinni. Að minnsta
kosti leyfir hann sér meira í þeim
en í ljóðunum, er opinskár og oft
beinskeyttur í viðhorfum sínum til
samtímans. Skáldsögur Þorsteins:
Himinbjargarsaga eða Skógar-
draumur (1969) og Möttull kon-
úngur eða Caterpillar (1974) og nú
Haust í Skírisskógi eru með ein-
kenilegum hætti til vitnis um
söguþráð sem er í senn flókinn og
einfaldur, en þó einkum dæmi um
það sem leitar útrásar þegar
fagurfræði ljóðsins sleppir.
Við skulum til dæmis líta á
upphaf fimmtánda kafla í Haust í
Skírisskógi:
„Þegar gjólur umheimsins
hvína sem hæst og telja sig allar í
senn eiga jafnan rétt til íhlutunar
í sálum mannanna, hví skyldi það
þá endilega vera af hinu illa þegar
ein og ein rödd heldur uppi
veðruðu merki hinna fornií
dyggða, íhaldssöm kannski, og
gefin fyrir að varðveita fleira en
vert er, en ekki gleypigjörn, gín
ekki við hverri flugu og situr vel á
sínu, sem ekki er endilega pen-
íngar — og rekur erindi sitt á
þann veg að menn eiga eftir að
meta og skilja gildi þess seinna,
þótt augnablikið virði hana ekki
viðlits fremur en sauðkindin vel
hlaðna vörðu ... Kennirðu eingan
þef af fjallkonurómantík og for-
tíðarþrá, lesandi góður?“
Þorsteinn frá Hamri er skálda
best að sér í þjóðsögum og ævin-
týrum. í Haust í Skírisskógi er
skírskotað til Hróa hattar og
kappa hans; þar eru meðal ann-
arra Vilhjálmur skarlat, Litli-Jón,
Hrói sjálfur og Maríanna. Þetta
fólk er að vísu staðsett í reykvísk-
um veruleik, og er ekki fjarri því
að maður þykist kannast við
ýmislegt í fari þess. Islenskum
þjóðsagnaheimi gleymir Þorsteinn
vitanlega ekki. Lesandanum fylgir
kliður munnmæla og sagna gegn-
um síðurnar uns hann, ölvaður af
draumum um ódáinsakur og upp-
ljómunum ferðamanna á íslenskri
heiði, er skyndilega staddur í
hversdagsheimi dagsins i dag og
skáldið jafnvel farið að gerast
aðfinnslusamt um fánýta hluti
eins og það muni ekki orð predik-
arans. Þessi aðferð opins forms í
skáldsögu er vandasöm, en tekst
stundum ágætlega hjá Þorsteini
frá Hamri. Honum er lagið að
gera okkur í senn þátttakendur í
nostalgíu og napurleik líðandi
stundar.
Þorsteinn frá Hamri
Bókmenntlr
eltir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Ég get ekki neitað því að Haust
í Skírisskógi minnir að vissu
marki á ævintýralegar skáldsögur
eins og Kristnihald undir Jökli og
gildir það bæði um heilbrigða
íhaldssemi höfundar og yndi hans
af að segja kynlegar sögur. Glæsi-
leikur stíls og máls er áberandi í
Hausti í Skírisskógi. Ég nefni sem
dæmi annan kafla um þá menn
sem búa í orðahreiðrum, „þar sem
veggirnir eru kvikir af öðrum
orðum, fólki og margskyns hlut-
verkum".
Ekki má samt gera of mikið úr
því sem kalla mætti dýrkun orða
hjá Þorsteini frá Hamri og lýsir
sér m.a. í trúnaði við gamla
arfleifð. Sögurnar af félögunum í
Hausti í Skírisskógi eru margar
skemmtilegar í búrleskum frá-
sagnarhætti sínum, samanber
gistingu þeirra félaga hjá Halli
bónda.
Haust í Skírisskógi má lesa sem
ævintýri og einnig er að finna í
sögunni samtímaspegil manns
sem finnur til og eftirlætur þjóð-
inni skammdegisprójekt til að hún
geti glöggvað sig betur á hvar hún
stendur og hvert stefnir í villum
heimsins.
Gálaus verða prójekt þessi varla
dæmd.
yepii.
STÖPVUN
A PH1I1PS
UTSJONVARPS
TJEKJUM!
Staðgreiðsluverð
heimilistæki hf
HAFNARSTRÆTI 3 — 20455 — SÆTUN 8 — 15655
BSI HEIMSMEISTARAR KOMA H.S.Í.
ísland — Vestar-Þýskí aland
Laugardalshöll Föstudag kl. 20.00. áfbí:«.
Sunnudag kl. 15.00.
H.S.Í. FORSALA í HÖLLINNI FÖSTUDAG FRÁ KL. 17, SUNNUDAG FRÁ KL. 13. H.S.Í.