Morgunblaðið - 07.02.1981, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1981
t»jóðin á
t»órsgötu 1
-
Einar OlKeirsson í heimsókn í Austur-Þýskalandi. Sósíalistar fóru
reKlulega í austurvex til skrafs ráðageróa. á það er ekki minnst í
bókinni.
Einar Olgeirsson:
ísland i skugga heimsvaldastefn-
unnar.
Jón Guðnason skráði.
Mál og menning 1980. 377 bls.
Bókin um Einar Olgeirsson er
að mörgu leyti fróðleg. Hún er
árangur af samstarfi Jóns Guðna-
sonar, lektors í samtímasögu í
Háskóla íslands, og Einars
Olgeirssonar, fyrrverandi alþing-
ismanns og formanns Sósíalista-
flokksins. Jón skráir hugleiðingar
Einars, og segja má, að bókin sé
ágæt heimild um þann huglæga
veruleika, sem Einar lifir í, en hún
er að sama skapi afleit heimild um
þann hlutlæga veruleika, sem við
Islendingum hefur blasað á tutt-
ugustu öldinni. Að mínu mati er
bókin, sem er full af vígorðum og
samsæriskenningum, Jóni Guðna-
syni til vansæmdar sem sagnfræð-
ingi, enda yrðu fáir til að mæla
með þeim dæmalausu söguskýr-
ingum, sem haldið er fram í
bókinni.
Áður en fjallað er um einstök
efnisatriði, tel ég rétt að greina þá
meginþætti, sem einkenna bókina.
í fyrsta lagi er hún um heims-
valdastefnu Þjóðverja, Breta og
Bandaríkjamanna, en ekki er
minnst einu orði á þá heimsvalda-
stefnu, sem Ráðstjórnarríkin
fylgja. Ef alls ófróður maður læsi
bókina, yrði hann sannfærður um,
að Ráðstjórnarríkin ættu sér
varla tilveru á landakorti.
í öðru lagi er heildarhyggja
Einars einkennandi, en hann not-
ar sí og æ óskilgreind hugtök eins
og „undirstétt", „fólkið", „alþýð-
an“, „hinar vinnandi stéttir"
o.s.frv. Það gefur auga leið, að það
getur enginn maður tekið sér rétt
til þess að tala í nafni slíkra
hugtaka, enda eru þau helst notuð
í áróðursskyni eins og alkunna er.
Sá vilji, sem Einar segir, að sé
vilji fólksins, er að sjálfsögðu
hans eigin og í hæsta lagi nánustu
vina hans. Við þessu ber að vara,
enda er það siður sósíalista að láta
sem þeir tali í nafni meirihlutans,
enda þótt þeir hafi hvergi komist
með lýðræðislegum hætti til
valda. Það sýnir, að íslendingar
hafa séð við þessu áróðursbragði,
að það var gjarnan haft á orði, að
„þjóðin" byggi á Þórsgötu 1, með-
an þar voru aðalstöðvar Sósíal-
istaflokksins.
Þriðja megineinkennið er bar-
áttuhyggja, en Einar virðist sjá
heiminn sem vígvöll, þar sem
andstæðar fylkingar berjist, þar
til yfir lýkur. Sú heimsmynd, sem
þannig er dregin upp, er í senn
einföld og barnaleg og ber vitni
litlum skilningi á því, hvernig
þjóðirnar brutust frá fátækt til
bjargálna. Sú lífskjarabylting,
sem við höfum tekið þátt í, er ekki
afsprengi baráttunnar, heldur
gagnkvæmninnar, eins og dr.
Benjamín Eiríksson hagfræðingur
lýsir vel í bókinni Sjálfstæðis-
stefnunni (bls. 102—103). Benja-
mín segir, þar m.a., að það sé
samvinna og samstarf, sem ein-
kenni samskipti okkar, en ekki
baráttan. Að vísu fylgir barátt-
unni nokkur hávaði, en samstarfið
fer fram hljóðlega og skipulega
Það er því samstarfið, sem sem e.
grundvöllur hins lýðræðislega
þjóðfélags, sem byggir á atvinnu-
frelsi, mannhelgi og lýðfrelsi, en
ekki baráttan. Einar leggur
áherslu á að skipta gæðunum, en
lætur sig litlu varða sköpun
þeirra, en í því liggur ekki síst
munurinn á frjálshyggjumönnum
og sósíalistum.
í fjórða lagi er áberandi kerfis-
bundin ósanngirni Einars. Hann
gerir andstæðingum sínum það
alltaf upp, að þeir hafi verið í
samsæri með „bandaríska auð-
valdinu". Einnig má benda á þann
sið Einars að hafa orðrétt eftir
mönnum, sem í mörgum tilvikum
eru látnir, setningar, sem hann er
einn til frásagnar um og eru oft á
tíðum þannig, að harla ósennilegt
er, að viðkomandi hafi sagt þetta.
Hvort sem satt er eða logið, hlýtur
sú aðferð að vera vafasöm. Eitt
slíkt dæmi má nefna úr bókinni.
Þar segir Einar, að Eysteinn
Jónsson hafi iðrast þeirrar
ákvörðunar sinnar að greiða at-
kvæði með inngöngu íslands í
Atlantshafsbandalagið. Þetta er
hæpið í meira lagi, því að Ey-
steinn lýsti því yfir, bæði í sjó-
nvarpi og í Tímanum 1979, á 30
ára afmæli Atlantshafsbandalags-
ins, að hann teldi ákvörðun sína
1947 hafa verið rétta.
Annað þessu skylt eru lýsingar
Einars á samtímamönnum sínum
úr stjórnmálum. Þar má sem fyrr
sjá baráttu á milli svarts og hvíts,
góðra manna og vondra. í hópi
góðu mannanna er Ólafur Thors,
en meira fer fyrir hinum vondu.
Þann flokk skipa m.a. Guðmundur
í. Guðmundsson, Stefán Jóh. Stef-
ánsson og Bjarni Benediktsson.
Óskammfeilni og hroki Einars
nær hámarki, er hann segir
Bjarna Benediktsson ekki hafa
haft vit og þekkingu á utanríkis-
málum. Þar skýtur Einar langt
yfir markið, enda eru flestir sam-
mála um, að Bjarni hafi haft dýpri
og meiri þekkingu á utanríkismál-
um en flestir aðrir íslendingar,
svo að útlendingum fannst mikið
Æskufólk á frelsisbrautum? Einar eyðir miklu plássi I starf herstöðvaand-
stæðinga. sem af misskilningi halda að varnarleysi tryggi sjálfstæði.
Fjalaköttur-
inn meÖ
kynningar-
skirteini
FJALAKÖTTURINN, kvik-
myndaklúbbur framhaldsskól-
anna, byrjar um helgina sölu
sérstakra kynningarskirteina,
sem giida á fjórar myndir og geta
menn síðan framlengt skírteinin
þannig að þau gildi út starfsvet-
urinn og á þær 16 kvikmyndir,
sem þá verða sýndar. '
Kynningarmyndirnar fjórar
eru: Spegill, rússnesk kvikmynd
frá 1974, leikstjóri Andrei Tark-
ovsky, Alphaborg, frönsk kvik-
mynd frá 1965, leikstjóri Jean-Luc
Godard, Lolita, brezk-bandarísk
kvikmynd frá 1962, leikstjóri
Stanley Kubrick og nýjasta mynd
Francois Truffaut, Græna her-
bergið, sem gerð var 1978.
Þakkargjörð
Við undirrituð hjón, viljum hér
með í tilefni sjötugs og sextugsaf-
mælis okkar 9. nóv. 1980 og 15. jan
sl. færa börnum okkar, fóstur-
börnum og fjölskyldum þeirra
allra, sveitungum okkar öllum,
sem og ótai vinum og kunningjum,
margfaldar hjartans þakkir fyrir
rausnargjafir, heimsóknir, ara-
grúa skeyta, símtala og vinar-
kveðja.
Einnig færum við þeim öllum
fjær og nær, einlægar beztu þakk-
ir, sem að því stóðu, með ódrep-
andi hjálp og dugnaði, að bjarga
bæ okkar frá algerri brunarúst nú
á sl. sumri, er hlaða brann hér við
bæjarvegginn. Þar unnu samstillt-
ir kraftar mikið afrek. -
Við sendum ykkur öllum hlýjar
kveðjur, þakkir og eirilægar óskir
um farsæld og hamingju á nýju
ári 1981.
Guðmunda Helgadóttir og
Jens i Kaldalóni, Bæjum.
Leikfélagið Grímnir
Stykkishólmi:
MARKÓLFA
eftir Dario Fo.
Þýðandi: Signý Pálsdóttir.
Leikstjóri: Jakob S. Jónsson.
Leikmynd: Lárus Pétursson.
Búningar: Sigrún Jóhannes-
dóttir, Signý Pálsdóttir.
Lýsing: Eðvald Einar Gislason.
Leikhljóð: Axel Björnsson.
Meðan Alþýðuleikhúsið sýnir
tvö nýleg verk eftir Dario Fo
glímir Leikfélagið Grímnir í
Stykkishólmi við eitt af fyrstu
leikritum hans: Markólfu.
Leikritið um Markólfu er
sprottið úr þeirri ítölsku leiklist-
arhefð sem nefnist Commedia
dell’arte, en þangað hefur Dario
Fo löngum sótt næringu í hin
ærslafullu leikrit sín.
Markólfa er vel fallin til sýn-
inga úti á landi þar sem þrótt-
mikil áhugaleikfélög láta æ meir
að sér kveða. Verkið er haglegt
að allri byggingu og hið
skemmtilegasta. Það er tilvalið
fyrir þá sem gera fyrst og fremst
þær kröfur til leiksýninga að
þær séu skoplegar, f&i fólk til að
gleyma daglegu amstri og hlæja
hressilega.
Markólfa er ráðskona mark-
greifa nokkurs sem búinn er að
missa allt út úr höndunum á sér
vegna flónsku sinnar. Það er
heldur óhrjálegt um að litast
heima hjá hinum ættgöfuga
manni og rukkararnir á hælun-
um á honum. Mest er greifinn í
felum inni í klæðaskáp, hræddur
við óvelkomna gesti. Grunur
vaknar að Markólfa hafi unnið
stóra vinninginn í ríkishapp-
drættinu og hún sem var áður
lítið yndi karlmanna eignast nú
biðla sem keppast við að
smjaðra fyrir henni. Að vonum
sér greifinn ráð til að geta rétt
sig við fjárhagslega með því að
kvænast Markólfu, en ekki eru
allir á því að það takist.
Ymsar fyndnar persónur
koma við sögu í Markólfu og
verkið er fullt af gáska og ekki
síst skrípalátum. Undir niðri má
greina siðferðilega dæmisögu
LelKllst
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
hennar að teljast þokkalegt. Jó-
hannes Björgvinsson er mark-
greifinn og tekst á köflum að
gæða persónuna lífi í þeim
afkáraleik sem Dario Fo velur
henni. Björgvin Guðmundsson
lék Jósep fjörlega og gervi hans
var gott. Töluvert kvað að Guð-
rúnu Hönnu Ólafsdóttur í hlut-
verki Teresu, einkum var
sviðsframkoma hennar óþving-
uð. Frans Vignis Sveinssonar
skorti nokkuð á að verða eftir-
minnilegur, en með áhugaleik-
sýningu í huga mátti sæmilega
við una túlkun leikarans. Hlut-
Flónskan
og ágirndin
þar sem höfundurinn segir fólki
til syndanna vegna ágirndar
þess.
Jakob S. Jónsson hefur leik-
stýrt Markólfu, en hann er
mikill afkastamaður við leik-
stjórn jafnt sem aðra hluti, m.a.
kvikmyndagagnrýni. Formaður
Grímnis, Signý Pálsdóttir, þýddi
Markólfu snoturlega og ritar
einnig í leikskrá um Dario Fo og
ítalska leiklist.
Markólfa er leikin af Elínu
Jónasdóttur og þótt ekki sýni
hún tilþrif í leik verður framlag
verk furstynjunnar var í hönd-
um Svanhildar Jónsdóttur, en
það gerir ekki verulegar kröfur
til leikara. Birgir Sævar Jó-
hannsson birtist í lokin í gervi
blaðasala og segir frétt aldar-
innar um vinninginn í happ-
drættinu.
Stofa markgreifans með ónýt-
um húsgögnum, ryki og drasli er
verk Lárusar Péturssonar, leik-
mynd sem hæfði sýningunni vel.
Ég hef ekki áður séð leiksýn-
ingu hjá Grímni, en eftir Mar-
kólfu í Félagsheimili Kópavogs
að dæma er hér á ferð fólk sem
líklegt er til góðra verka.