Morgunblaðið - 07.02.1981, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1981
39
í sýslunefnd meðan hann gaf þess
kost, og lét þar af störfum árið
1977. Ég, sem þessar línur rita, á
frá stðrfum í sýslunefnd Árnes-
sýslu margar góðar minningar um
samstarf við Þorgeir á Hærings-
stöðum, og þó að þær skuli ekki
bornar á torg hér, og þó að þær
séu flestar baðaðar í ljóma oftrúar
hans á mína persónu, þá breytir
það ekki minni vitneskju, að hann
vann þar af þeirri eðlilegu ein-
lægni er honum var áskapað að
hverju máli er hann taldi til heilla
fyrir sýslufélag sitt. Eðlilega voru
honum nærtækust mál er snertu
hans sveitarfélag beint, en lagði
jafnframt hiklaust mat sitt á
önnur mál er snertu sýslufélagið
allt.
Þar er ekki síst að minnast
framtaks sýslunnar um byggingu
Húsmæðraskóia Suðurlands á
Laugarvatni, byggingu Sjúkra-
húss Suðurlands með þátttöku
allra sýslufélaganna á Suðurlandi
og viðbrögð sýslunnar við boði
ríkisins um að yfirtaka Þorláks-
höfn í Landshöfn. Þetta voru á
þeirri tíð stærstu málin. Allt sem
minna var en skipti máli lét hann
sig varða en hundsaði ekki.
Og nú er þessi valinkunni heið-
ursmaður horfinn af sjónarsvið-
inu. Genginn á fund feðra sinna.
Eftir stendur minningin um
greindan, hygginn og einlægan
vin. Bernskuminningar sækja á
hugann fyrir þann sem hefir
eignast þá reynslu að minnast
sama mannsins frá góðum sam-
skiptum við foreldra sína til þess
að hafa átt raunverulegt samstarf
við þennan sama mann. Og
bernskuminningin um hann dapr-
ast ekki. Hann vildi á engu níðast
er honum var til trúað.
Blessuð sé minning Þorgeirs á
Hæringsstöðum.
Gunnar Sigurðsson,
Seljatungu.
Það var fyrir meira en 70 árum
að ungur bóndi og kunnur forystu-
maður í búnaðar- og félagsmálum,
Jón Jónatansson, fluttist að Ás-
gautsstöðum við Stokkseyri og bjó
þar nokkur ár, hann fór síðan til
Reykjavíkur og andaðist þar 1925,
aðeins rúmlega fimmtugur að
aldri.
Með Jóni fluttist í Stokkseyrar-
hrepp náfrændi hans, Þorgeir
Bjarnason, þá um tvítugsaldur,
fæddur að Eyri í Mjóafirði við
ísafjarðardjúp 26. júlí 1890. Þor-
geir kom ekki í Stokkseyrarhrepp
til skammtímadvalar, hann átti
þar heima fulla 7 áratugi og var
lengst af þeim tíma einn af
kunnustu borgurum byggðarlags-
ins.
Á Stokkseyri var þá þróttmikið
félags- og íþróttalíf ungs fólks á
vegum Ungmennafélags Stokks-
eyrar, gekk hinn ungi aðkomu-
maður fljótt til liðs við jafnaldra
sína og varð kunnur af þátttöku
sinni og leiðsögn í þeirra hópi.
En Þorgeir varði æskuárunum
einnig til undirbúnings fyrir lífið
og dvaldi nokkur ár við nám og
störf í bændaskólanum á Hvann-
eyri undir handleiðslu hins þekkta
búnaðarfrömuðar Halldórs Vil-
hjálmssonar sem þá hafði nýlega
tekið við skólastjórn.
Með þessu markaði Þorgeir sér
lífsstarf, að verða bóndi, sem hann
síðan rækti af alúð.
Hann valdi sér það að verða
bóndi í Flóanum, þeirri grösugu
sveit, sem hann batt órofa tryggð-
ir við og þreyttist aldrei á að lofa
fyrir búsæld og landgæði.
Þorgeir var fyrst fá ár bóndi að
Keldnakoti í Stokkseyrarhreppi
en síðan nær 60 ár að Hærings-
stöðum í sömu sveit, góðri bújörð
sem hann var löngum kenndur við,
og varð þekktur undir nafninu
Þorgeir á Hæringsstöðum. Þorgeir
var atorkusamur búmaður sem
aldrei féll verk úr hendi, hann var
bóndi af alúð og bar virðingu fyrir
því starfi. Hann hafði við hlið sér
á lífsbrautinni samhenta og dug-
mikla eiginkonu, Elínu Kolbeins-
dóttur frá Loftsstöðum, er hann
gekk að eiga 1918. Þau eignuðust 5
börn sem komust til aldurs og býr
yngsti sonur þeirra, Bjarni, nú á
Hæringsstöðum, og heldur þar
áfram lífsstarfi foreldra sinna.
Elín Kolbeinsdóttir andaðist 9.
marz 1972.
Snemma á starfsævi Þorgeirs
tóku til starfa í Árnessýslu tvö
samvinnufyrirtæki sem skjótt
urðu öflug og hafa síðan sett svip
sinn á þetta hérað öðru fremur,
Kaupfélag Árnesinga og Mjólkur-
bú Flóamanna. Þorgeir gekk í
upphafi til liðs við þau bæði, og
var þar síðan virkur félagsmaður
meðan kraftar entust. Hann var
áratugum saman fulltrúi á aðal-
fundum beggja þessara fyrir-
tækja, átti mjög lengi sæti í
varastjórn Mjólkurbús Flóa-
manna, var einnig um árabil
deildarstjóri Kaupfélags Árnes-
inga fyrir Stokkseyrarhrepp.
Þorgeir var skyggn á nauðsyn
þess að efla félagssamtök bænda
þeim til hagsbóta, átti hann ára-
tugum saman sæti í stjórn Búnað-
arfélags Stokkseyrarhrepps, og
sat einnig um sinn á aðalfundum
Búnaðarsambands Suðurlands.
Svo sem Þorgeir átti kyn til
hafði hann lifandi áhuga á þjóð-
málum og stjórnmálum, reyndi
hann í hverju máli að gera sér
glögga grein fyrir staðreyndum og
hafði sjálfstæðar skoðanir á
mönnum og málefnum. Af sam-
herjum sínum var hann studdur
til setu í sveitarstjórn, og í
sýslunefnd Árnessýslu, voru hon-
um störfin í sýslunefnd einkar
kær. Þorgeir var í eðli sínu
mannblendinn og hafði gleði af
því að ræða við menn, hann var
vinmargur og batt tryggðir við
vini sína. Kom það glöggt í ljós við
timamót í lífi hans, að þá vildu
margir votta honum virðingu sína
og vináttu. Þá var fjölmennt á
Hæringsstöðum og vinarkveðjur
og árnaðaróskir bárust víða að.
Þorgeir var að upplagi þrek-
maður og honum entust kraftar og
starfsgeta lengur en flestum er
gefið, þó fór svo að ellin sótti fast
að og ekki varð lengur vörnum við
komið. Síðustu misserin dvaldi
hann á Sjúkrahúsi Selfoss við
góða aðhlynningu og þar andaðist
hann þann 27. janúar sl.
Sá er þetta ritar heyrði fyrir
mörgum áratugum vitnað til ræðu
er góðvinur Þorgeirs og jafnaldri
flutti honum til heiðurs á hátíð-
arstundu í lífi hans. Þar lýsti
ræðumaður lífsviðhorfi Þorgeirs
með því að vitna til setningar úr
Njálssögu, orða Kolskeggs á Hlíð-
arenda bróður Gunnars, sem þar
eru svo til greind: „Hvorki skal ég
á þessu niðast og á engu öðru því
er mér er til trúað." Eg ætla að
þessi tilvitnun lýsi Þorgeiri vel,
einlægri trúmennsku hans við
skyldur lífsins og eðlislægum
heiðarleika í hvívetna. Slíkir
menn eru góðir þegnar hvers
samfélags, og gott er að eiga þá að
samferðamönnum í lífinu. Því skal
hinn aldni drengskaparmaður
kvaddur með hlýrri þökk fyrir
langt og heillaríkt lífsstarf.
Helgi ívarsson
Okkur bræðurna langar í ör-
fáum orðum að minnast nýlátins
höfðingja, Þorgeirs Bjarnasonar,
fyrrum bónda á Hæringsstöðum.
Sjö síðastliðin sumur höfum við
samanfleytt? verið í sveit á Hær-
ingsstöðum. Þorgeir var orðinn
háaldraður þegar við kynntumst
honum, en þó var athafnasemin og
lífsorkan allt að því ótakmörkuð.
Hann tók af lífi og sál þátt í
búskapnum eftir því, sem kraftar
og þrek leyfðu.
Við minnumst hans hlaupandi
um túnin, á eftir kindum, eða með
hrífu í hönd, rakandi dreif, og er
heim var komið tók hann sér
gjarnan bók í hönd, því hann var
bæði fróður og fróðleiksfús.
Þorgeir hafði yndi af gestakom-
um og var höfðingi heim að sækja.
í góðum félagsskap vina og vanda-
manna var hann allra manna
skrafhreifastur. Hann hafði yndi
af að segja frá sinum æsku- og
manndómsárum enda frá mörgu
að segja á langri og viðburðaríkri
ævi. Nú þegar hann er allur
þökkum við honum góð og lær-
dómsrík kynni.
Fjölskyldunni á Hæringsstöðum
sendum við samúðarkveðjur.
borsteinn og
Guðmundur Gunnarssynir.
„KalliA er komiA.
Komln er nú ntundin
vinaxkilnaAur. viAkvæm stund.
Vinirnir kveAja
vininn sinn látna
er sefur hér hinn síAasta blund.“
Þessi orð komu mér í hug, er
mér barst andlátsfregn Þorgeirs
Bjarnasonar, á Hæringsstöðum,
er lézt 27. janúar sl.
Þorgeir var fæddur 26. júlí 1890,
á Eyri við Mjóafjörð í Norður-
ísafjarðarsýslu. Foreldrar hans
voru Bjarni Jónsson, bóndi á Eyri,
f. 15. júní 1845 að Búðum á
Snæfellsnesi og kona hans, Ingi-
björg Þórarinsdóttir prests í
Vatnsfirði. Þorgeir ólst upp með
foreldrum sínum á Eyri, en 11 ára
missti hann föður sinn og fór þá
að Skálavík í Norður-ísafjarðar-
sýslu og dvaldi þar fram yfir
fermingu.
Seinna fór hann að Tjörn í
Svarfaðardal og dvaldist þar um
tíma hjá móðurbróður sínum, Sr.
Kristjáni Eldjárn.
Þorgeir stundaði nám við Flens-
borgarskóla í Hafnarfirði en sett-
ist siðan í búnaðarskólann á
Hvanneyri, og lauk þaðan bú-
fræðiprófi. Á Hvanneyri vann
hann svo nokkur ár við búrekstur
að loknu prófi. Þorgeir var á
vissan hátt brautryðjandi í
ræktunarmálum. Eftir dvölina á
Hvanneyri, tók hann að sér að
kenna bændum plægingar á Suð-
urlandi.
Þorgeir kvæntist 14. maí 1918.
Kona hans var Elín Kolbeinsdótt-
ir, fædd 12. ágúst 1894 að Hróars-
holti í Flóa. Foreldrar hennar
voru hjónin Sigríður Jónsdóttir
frá Vestri-Loftsstöðum í Gaul-
verjabæjarhreppi og Kolbeinn
Þorleifsson frá Stóru-Háeyri á
Eyrarbakka. Elín og Þorgeir hófu
búskap i Keldnaholti í Stokkseyr-
arhreppi og bjuggu þar í 3 ár, en
árið 1921 fluttust þau að Hærings-
stöðum og bjuggu þar allan sinn
búskap eftir það. Þau eignuðust 10
börn, en 5 komust til fullorðins-
ára. Þau eru: Kristján Eldjárn,
bóndi í Skógsnesi í Gaulverjabæj-
arhreppi, kvæntur Guðnýju Magn-
úsdóttur; Kolbeinn, múrarameist-
ari á Höfn í Hornafirði; Bjarni
Kristinn, bóndi á Hæringsstöðum;
Sigríður Ingibjörg, kennari í
Hafnarfirði, gift Þorsteini
Sveinssyni í Reykjavík og Sólveig
Antonía, lyfjatæknir í Kópavogi.
Elín kona Þorgeirs lézt 9. marz
1972. Búskaparhættir voru á
fyrstu árum Elínar og Þorgeirs
gerólíkir því sem nútima bænda-
fólk á að venjast, í erfiðu árferði
eins og oft var, varð íslenzki
bóndinn og heimilisfólk hans að
og gáski voru aðalsmerki hús-
bænda.
Hlutskipti Karólínu var að vera
sjómannskona — sem oftast
þurfti ein að sinna skyldum for-
eldra um uppeldi barna sinna,
útréttingum fyrir heimilið og
stjórn heimilisins í löngum fjar-
vistum eiginmanns við störf á
sjónum.
Ég var einn þeirra sem naut
gestrisni og vináttu þeirra hjóna á
hinu lifandi heimili þeirra, þar
sem umræðan dvaldi oftast við
skyldur vinnunnar, sjómennsku og
nám, ásamt stöðu þeirra í islensku
samfélagi, sem með hörðum hönd-
um vinna til að afla daglegs
brauðs.
Heimili þeirra varð mitt annað
heimili þar sem sjónarmiðin
breyttust og mótuðust, þangað
sótti ég minn lífsauð.
Karólína varð fyrir þeirri þungu
raun að missa sinn kæra lífsföru-
naut í slysi í október 1957, frá
ungum börnum á viðkvæmasta
skeiði og samlífi sem var alltof
stutt og slitrótt, vegna sjómanns-
starfa Guðna.
Ég dáðist þá af kjarki og
æðruleysi Karólínu, en innst var
söknuðurinn sár, svo sár að aldrei
eftir það dvínaði sársaukinn sem
setti sitt mark á lífshlaup hennar
æ síðan.
lifa við kröpp kjör. Þrátt fyrir
þetta var kjarkur þess og áræði
óbilandi og víst er um það að mikil
rækt var þá lögð við félags- og
menningarlíf í sveitum landsins.
Það leið því eigi á löngu þar til
margþætt embættisstörf hlóðust á
húsbóndann bæði fyrir hreppsfé-
lagið og sýsluna, og m.a. var
Þorgeir sýslunefndarmaður um
árabil.
Á heimili Elínar og Þorgeirs var
gott bókasafn. Bæði höfðu þau
mikið yndi af bókum. Að loknum
erfiðum starfsdegi brást það varla
að Þorgeir tæki sér bók í hönd og
læsi þá jafnvel upphátt fyrir
heimilisfólkið.
Þorgeir var ákaflega sviphreinn
maður og þótti lengst af glæsi-
menni. Hann var gæddur flestum
þeim eiginleikum sem bestir eru í
fari manna. Hann var trygglynd-
ur, velviljaður, hjálpfús og trú-
rækinn og mannna fróðastur.
Hann hafði yndi af að ræða um
bæði landsmál og það sem gerðist
í heimsmálum. Um svo stórbrot-
inn mann sem hann var fór ekki
hjá því að hann gæti stundum
verið nokkuð geðríkur, en jafn-
framt var hann sáttfús með af-
brigðum og aldrei langrækinn.
Þorgeir var höfðingi heim að
sækja og bæði heima fyrir og utan
heimilis var hann hrókur alls
fagnaðar. Alltaf var líf þar sem
hann var. Búskapurinn var hans
yndi og þótt hann hefði mikið
dálæti á félagsmálum gekk þó
vinnan heima alltaf fyrir. Honum
var mjög annt um Hringsstaði og
taldi það hafa verið mikið gæfu-
spor að lenda þar.
Að leiðarlokum skal honum
þakkað fyrir trausta og góða
vináttu og tryggð alla. Hljóðlátur
eins og lítið sofandi barn beið
hann æðrulaus dauða síns eftir
langt æviskeið.
Hans tími var kominn og nú var
hann leiddur burtu frá störfum
hér á jörð á vængjum ljóssins
„meira að starfa guðs um geim“.
Við andlát Þorgeirs er. stórt
skarð höggvið i íslenzka bænda-
stétt sem vandfyllt verður.
„Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi
hafðu þökk fyrir allt og allt.“
Þorsteinn Sveinsson
Karólína stundaði ásamt heim-
ilisstörfum sínum fiskvinnslu-
störf, stóran hluta af starfsævi
sinni, en síðustu árin starfaði hún
hjá Flugleiðum. Aldrei heyrði ég
hana kvarta um efnisleg atriði,
aldrei virtist hana skorta fjár-
muni — stærst var gleði hennar
þegar hún gaf, og það gerði hún í
ríkum mæli, öllum sínum.
Yfir tuttugu ár hefur Karólína
borið sjúkdóm sinn með æðruleysi
— við sem næst stóðum, þurftum
engar birgðar að bera fyrir hana,
hún bar sínar og oft okkar einnig.
Hún hefur séð um uppeldi
barnabarns síns Guðna Þórs eftir
að hennar börn voru farin úr
foreldrahúsum, ein og óstudd,
sárastur er missir hans.
Saga Karólínu Kristjánsdóttur
er saga hetju hins daglega lífs —
almúgakonu sem setti sjálfstæði
sitt til orðs og æðis ofar öðru, en
leit á skyldur og réttindi sem
órjúfanlega samstæðu. Hjá Karó-
línu og Guðna var gott að hafa
skjól.
Enn voru rætur Karólínu í
Keflavík sterkar — í síðustu löngu
sjúkrahúsvist sinni sagði hún mér
að stundin nálgaðist — þá stað-
reynd umgekkst hún af sama
æðruleysi og kjarki sem fyrr —
hún átti sér þá ósk að fá að kveðja
þetta líf heima — heima í Kefla-
vík — sú ósk rættist, síðustu
dagana dvaldi hún á heimili og í
faðmi dóttur sinnar Ólafíu, sem
annaðist hana af ástúð og um-
hyggju fram til hinstu stundar.
Ljóðlínur Matthíasar úr lof-
söngnum voru mér hugstæðar
þegar ég hóf þessa kveðju og ég
lýk henni með orðum hans.
„Vér deyjum, ef þú ert ei Ijón þaA ok lif
sem lyftir oss duftinu frá.“
„Vér kvokum ok þokkum i þúsund ár
þvi þú ert vort einasta skjöl.“
Guð blessi minningu Karólínu
Kristjánsdóttur.
Erling G. Jónasson
Dáin 27. janúar 1981.
„Vér lifum sem blaktandi blakt-
andi strá“. Breytileikinn í náttúr-
unni — í lífríkinu já, í öllu
umhverfi okkar gefur í sífellu
þessa tilfinningu skáldsins til
kynna, hið mannlega er að verða
jafnvel undrandi gagnvart hinu
óhjákvæmilega — spurningar
vakna, við sumum fást svör, aðrar
verða að bíða síns tíma, ófáar eru
þær sem aldrei verður svarað.
Stormar og stillur umhverfis hins
mannlega lífs leika mismunandi
hina einstöku — sumir eru meira
áveðurs en aðrir, — sumir falla í
ólgu og krappa veðranna, — en
aðrir verða sterkir og harðir —
gott er þeim sem lifa í skjóli
slíkra.
Karólína Kristjánsdóttir var ein
þeirra sem voru meir áveðurs en
margir, hún beygði ekki undan,
hún mótaðist af umhverfi sínu,
varð hörð og sterk og í hennar
skjóli var gott fyrir niðja og vini
að dvelja.
Karólína Kristjánsdóttir var
fædd 14. júlí 1911 í Keflavík,
foreldrar hennar voru Guðrún
Jónsdóttir og Kristján Sveinsson
sjómaður, og frægur sjógarpur.
Föður sinn missti Karólína þegar
hún var ellefu ára.
Karólína var elst alsystkina
sinna sem þá dvöldu í foreldra-
húsi. Kom það strax í hennar hlut
að gerast fyrirvinna ásamt móður
sinni þegar faðir hennar féll frá.
Æsku- og unglingsárin voru hörð
barátta fyrir brauði og reisn
heimilis hennar, en það heimili
þurfti aldrei ölmusu að taka.
Sameiginlegt öllum börnum
Guðrúnar og Kristjáns var mikil
greind sem ásamt sérstökum
dugnaði og áræði var á aska
þeirra látin, að bóknámi var
hvorki tími né tiltækir fjármunir,
líkt og raunin var fyrir flesta unga
íslendinga fyrstu áratugi þessarar
aldar, en hörð lífsbarátta setti
mörk sín á þau öll, þar sem megin
markmið var heiðarleiki þeirra
sem læra í reynd að uppskeran til
lífsbjargar fæst aðeins sé til
hennar sáð — annálaður var
dugnaður og ósérhlífni þeirra
systkina Tjörfa, Helgu, Ástu og
Karólínu, sem nú hafa öll kvatt
hið jarðneska svið.
Þegar Karólína var tuttugu og
tveggja ára gömul giftist hún
Guðna Jónssyni skipstjóra og vél-
stjóra frá Vestmannaeyjum, ætt-
uðum frá Steinum undir Eyjafjöll-
um. Bjuggu þau fyrst um tíma í
Vestmannaeyjum, en rætur Karó-
línu i Keflavík voru sterkar svo
þangað fluttu þau brátt aftur og
áttu heimili sitt þar síðan.
Guðna og Karólínu varð fimm
barna auðið, Gunnari, sjómanni,
búsettum í Keflavík, Jóhönnu,
húsfrú, Egilsstöðum, Karli Stein-
ari, alþingismanni, í Keflavík,
Selmu, verkakonu, í Keflavík og
Ólafíu Bergþóru, húsfrú, Keflavík.
Heimili þeirra í Keflavík var
öllum vinum og vandamönnum
opið, gestrisni þeirra slík að ætíð
var þar húsaskjól að fá fyrir þá
kunningja og vini sem til Kefla-
víkur sóttu atvinnu bæði til ver-
tíða eða seinna til vinnu á Kefla-
víkurflugvelli. Aldrei var neinum
vísað frá í neyð, hjartahlýja, gleði
Minning:
Karólína Kristjáns
dóttir Keflavík
Fædd 14. júlí 1911.