Morgunblaðið - 07.02.1981, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1981
Ólafur Gunnarsson Neskaupstað:
Verkefni stjórnvalda
er ekki að koma
fiskvinnslunni á „núllið“
Ekki er hægt að breyta frystihúsi í skreiðar-
verkunarstöð. Útreikningar Þjóðhagsstofnun-
ar gefa ekki rétta mynd af afkomu sjávarút-
vegsins. óþolandi dráttur hefur orðið á því að
ákveða fiskverð. Ekki er hægt að jafna tap í
einni grein fiskvinnslu upp með hagnaði í
annarri nema að mjög takmörkuðu leyti.
Verkefni stjórnvalda er ekki að koma fisk-
vinnslunni á „núllið“, heldur í a.m.k. 7%
hagnað.
Þegar þetta er skrifað, 4. febrúar
1981, er enn ekki búið að ákveða
fiskverð. Það liggur ljóst fyrir, að
ekki er hægt að ákveða fiskverð
nema stjórnvöld komi til og búi svo
um hnútana, að rekstrargrundvöllur
sé bæði fyrir útgerð og fiskvinnslu.
Engan þarf að undra, þó afskipti
stjórnvalda séu nauðsynleg í þessu
sambandi, þar sem afkoma sjávar-
útvegs ákvarðast að mestu af verð-
bólgu innanlands annars vegar og
gengi íslensku krónunnar hins vegar.
Þó til séu fordæmi um það að
fiskverð sé ekki ákveðið á réttum
tíma, eru slík vinnubrögð gjörsam-
lega óviðunandi.
Það eru ekki aðrir launþegahópar
en sjómenn, sem þurfa að una því
hvað eftir annað að vita ekki vikum
saman, hvað þeir hafa í kaup.
Atvinnurekendur í sjávarútvegi
hafa ekki hugmynd um þaö hvernig
afkoma er á fyrirtækjunum, eða
hvort þeir ættu e.t.v. að stjórna
veiðum og vinnslu á einhvern annan
hátt en gert er.
Oddamaður yfirnefndar Verðlags-
ráðs sjávarútvegsins er frá Þjóð-
hagsstofnun, en sú stofnun er jafn-
framt ráðgefandi aðili fyrir stjórn-
völd í málefnum, sem tengjast af-
komu sjávarútvegsins.
Ég get ekki varist þeirri hugsun að
Þjóðhagsstofnun virðist í auknum
mæli vera að verða óskhyggjufram-
Ieiðslustofnun fyrir stjórnvöld. Um
leið fjarlægist stofnunin það, að
athuga stöðu atvinnuveganna á hlut-
lausan hátt.
Röng mynd
Nú liggja fyrir niðurstöður Þjóð-
hagsstofnunar, um stöðu fiskveiða og
fiskvinnslu í janúar 1981 fyrir fisk-
verðsákvörðun.
Það af þessum niðurstöðum, sem
m.a. gefa tilefni til framangreindra
fullyrðinga eru eftirfarandi:
1. Þjóðhagsstofnun leyfir sér að full-
yrða að kostnaðarliðirnir, veiðar-
færi og viðhald séu óeðlilega háir
árið 1979, á öllum íslenska
fiskiskipaflotanum. Það þarf
kjark til að koma með yfirlýsingu
um slíkt og ákveða síöan gjör-
samlega út í loftið í framreikningi,
það sem Þjóðhagsstofnun telur
hæfilegt í þessu sambandi fyrir
allan flotann.
2. Vaxtaútreikningur Þjóðhagsstofn-
unar hlýtur að vera mjög óná-
kvæmur, þar sem aðeins er tekið
mið af fáum skipum, sem dæmi
má nefna að af um 70 minni
skuttogurum eru aðeins skoðaðir
vaxtareikningar 5 skipa.
Þessi ónákvæmni verður eins og
annað, til þess að skekkja mynd-
ina og er notað af Þjóðhagsstofn-
un til þess að áætla lægri vexti á
fiskiskipaflotann en þeir eru í
raun. Landssamband ísl. útvegs-
manna hefur gert athugasemd við
þessi vinnubrögð og telur þetta
valda því að Þjóðhagsstofnun sýn-
ir tæplega 2% betri útkomu en er
í raun.
3. Lík vinnubrögð og í )ið 1 eru
viðhöfð varðandi vinnulaun og
viðhald frystihúsa. Þar fullyrðir
Þjóðhagsstofnun, að þessir liðir
séu of háir og lækkar þá í sínum
áætlunum. Varla þarf að endur-
taka það, að það er enginn sér-
fræðingastimpill á siíkum vinnu-
brögðum. Nær væri að bíða eitt ár
og sjá hver niðurstaða ársins 1980
verður.
4. Nú er talið að vanskil útgerðar og
fiskvinnslu nemi 40—50 milljörð-
um gkr. Þjóðhagsstofnun lætur
sem þessi upphæð sé ekki til.
Ekki er reiknað með vöxtum af
þessari upphæð, þó þeir nemi senni-
lega yfir 20 milljörðum gkr. Væri nú
ekki ráð aö taka þessa upphæð með í
útreikninga Þjóðhagsstofnunar, ef
þeir eiga að sýna raunhæfa niður-
stööu. Það munar nú um minna en 20
milljarða gkr.
Til samanburðar má nefna að allir
vextir fiskvinnslu og fiskiskipa nema
loðnubáta nema rúmiega 31 milljarði
gkr. samkvæmt áætlun Þjóðhags-
stofnunar. Þessa upphæð þarf að
endurgreiða og gera verður ráð fyrir
að það sé gert af hagnaði fyrirtækja
í sjávarútvegi.
Þetta verður látið nægja um þátt
Þjóðhagsstofnunar í bili. Ekki verður
séð að sjávarútvegurinn geti lengur
unað þeim vinnubrögðum, sem þar
tíðkast.
Nokkuð ber á því að stjórnvöld vilji
leggja saman allar greinar fisk-
vinnslu, þ.e. frystingu, söltun og
skreið.
Takmarkaö svigrúm
Það sem hefur verið hvað merki-
legast við íslenskan sjávarútveg, er
það hve fljótt hefur verið brugðist
við breyttum aðstæðum á hverjum
tíma. A síðasta ári varð aukning
saltfiskframleiðslu 25,7%, frá árinu
1979. Aukning skreiðarframleiðslu
nam 166% en minnkun á framleiðslu
frystra afurða nam 5,8%
Þessar tölur sýna hvernig fram-
leiðendur hafa leitast við að beina
framleiðslunni í þær greinar, sem
mestum arði skila.
Það svigrúm, sem er til slíkra
aðgerða er takmarkað og hefur
sennilega verið nýtt að mestu á
síðasta ári.
Það sem veldur hér miklu um, er
eftirfarandi:
1. Skreiðarverkun er mjög háð veðr-
áttu. Víða á landinu er erfitt að
hengja upp skreið um hávetur
vegna snjóa. Miklir annmarkar
eru líka á skreiðarverkun yfir
hásumarið vegna maðkamyndun-
ar í skreiðinni.
2. Á nokkrum stöðum á landinu er
lítil aðstaða til skreiðarverkunar
af ýmsum ástæðum.
3. Markaður fyrir skreið er fyrst og
fremst í Nígeríu. Sala þangað er
óviss og hefur alltaf verið. Þar
kemur til ótryggt ástand í stjórn-
málum og efnahagsmálum þar í
landi. Ekki er því ráðlegt að eiga
allt of mikið undir, þegar þannig
aðili er annarsvegar.
4. Það er fyrst og fremst vertíðar-
þorskur sem er hentugur í salt-
fiskverkun. Þó hægt sé að reikna
út hagnað af saltfiskverkun, þegar
á heildina er litið, er yfirleitt tap á
að salta annan fisk en vertíða-
þorsk. Frystihús utan vertíða-
svæðisins geta því yfirleitt ekki
farið yfir í saltfiskverkun, til þess
að bæta hag fiskvinnslunnar.
5. Fastakostnaður frystihúsa er mik-
ill. Það er því ekki hagkvæmt að
draga framleiðslu þeirra mikið
saman.
Reynt er í frystihúsunum að jafna
vinnuna sem mest og draga úr
eftir- og næturvinnu, með því að
taka það, salt eða skreið, sem ekki
er hægt að vinna á venjulegum
vinnudegi í frystihúsinu.
Þjóðhagsstofnun telur magn-
minnkun um 5,8% jafngilda 1%
verri útkomu frystihúsa. Sam-
dráttur hjá frystihúsunum rýrir
hag þeirra því meira sem sam-
drátturinn verður meiri og gerir
því ekkert gagn eftir að starfsem-
in er orðin bundin við eðlilegan
vinnutíma.

r_ r — , Fréttaskýring
■
JÚGÓSLAVÍA:
Verðlagseft-
irlit afnumið
að hluta
Þegar nafn Júgóslavíu hefur
borið á góma síðustu áratug-
ina, þá hefur jafnan öðru
nafni skotið upp í hugar-
fylgsnum manna: Tító. En Tító
er nú látinn og Júgóslavar
verða að læra að lifa án þessa
mikla leiðtoga síns. Og hvern-
ig gengur það? Hið átta
manna forsætisráð sem skipað
var á sínum tíma, hefur hafið
víðtækar umbætur í efna-
hagsmálum en þrátt fyrir það
eiga Júgóslavar við mikinn
efnahagsvanda að stríða.
Verðbólga í landinu var á
síðastliðnu ári um 40% og
skortur hefur yerið á nauð-
synjum.
Reynt nefur verið að draga
úr miðstýringu efnahagslífs-
ins, en hins vegar efu skoðanir
skiptar í ráðinu um hve langt
skuli ganga í þá átt. Efna-
hagslíf Júgóslavíu er mun
opnara og frjálsara en í öðrum
ríkjum A-Evrópu. Vestrænir
diplómatar í Belgrad eru
nokkuð samdóma í því áliti
sínu, að átta manna ráðinu
hafi farnast vel í starfi að Tító
gengnum, og að valdhafar hafi
gripið til óvinsælla ráðstafana
til að rétta við efnahag lands-
ins — en ráðstafana, sem full
þörf var á að gera. En þeir eru
líka samdóma um, að vegurinn
framundan sé grýttur og tor-
fær og að miklir erfiðleikar
blasi við Júgóslövum. „Enn
hefur valdhöfum ekki tekist að
ráða niðurlögum verðbólgunn-
Átta manna forsætisráð kommúnistaflokksins. Efri röð frá vinstri: Kolisewski, Kreigher, Bakaric,
Tarkovic. Neðri röð frá vinstri: Stambolic, Hodza, Doronjaki, Mijatovic.
ar og í raun má segja, að það
sé eini vettvangurinn á sviði
efnahagsmála sem árangur
hefur ekki komið í ljós: en
óðaverðbólgan snertir líka al-
menning mest og því er mik-
ilvægt, að ná verðbólgustiginu
niður," sagði vestrænn efna-
hagssérfræðingur við frétta-
mann AP fyrir skömmu.
Hins vegar hafa Júgóslav-
neskir embættismenn tekið
skýrt fram, að enn sé of
snemmt að búast við árangri í
baráttunni við verðbólguna í
landinu. Þeir spá þó um helm-
ings hjöðnun verðbólgunnar.
En stenst sá spádómur? Á
síðastliðnu ári spáðu embætt-
ismenn í Júgóslavíu því, að
verðbólgan myndi minnka um
helming en raunin varð helm-
ingsaukning.
Gripið til gengisfellingar
Meðal aðgerða sem stjórn-
völd gripu til var 30% gengis-
felling, verðlagseftirliti var að
verulegu leyti hætt og mikil
höft voru sett á innflutning. í
lýðveldum Júgóslavíu hækk-
uðu nauðsynjar mjög í verði,
misjafnt þó. Allt að 50%
hækkun varð á rafmagni, verð
á olíu hækkaði svipað og svona
mætti áfram telja. Skortur
hefur verið á kaffi, smjöri og
ýmsum nauðsynjum. I Júgó-
slavíu er engin vísitölubinding