Morgunblaðið - 07.02.1981, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1981
Birgir ísL Gunnarsson:
Takmarka á rétt til út
gáfu bráðabirgðalaga
Þingskapatillögur Benedikts
Gröndal vekja mikla athygli
BENEDIKT Gröndal mælti sl. miðvikudag fyrir frum-
varpi til laga um breytingu á lögum um þingsköp
Alþingis, sem felur í sér breyttar reglur varðandi
meðferð þingsályktana, fyrirspurna og umræðna utan
dagskrár.
Þingsályktanir
Benedikt sagði þingsályktunar-
tillögur hafa verið fáar á fyrri
hluta þessarar aldar, 35 árið 1928,
en hefði fjölgað jafnt og þétt,
verið 80 á síðasta þingi. Væru
tillögur til þingsályktunar nú í
biðröðum á dagskrá Sameinaðs
þings og margar hefðu sofnað í
nefndum á undanförnum árum.
Benedikt vill skipta þessum tillög-
um í tvennt, eftir vægi þeirra. Þær
tillögur sem fjalla um stjórnskip-
an, utanríkis- og varnarmál eða
staðfestingu framkvæmdaáætlana
(s.s. vegaáætlunar) hljóti óbreytta
meðferð, tvær umræður með nær
ótakmarkaðan ræðutíma. Um all-
ar aðrar tillögur skal fara fram
ein umræða. Flutningsmaður fái
10 mínútna framsögu, síðan verði
tillögunni vísað til nefndar án
umræðu. Þegar nefnd hefur af-
greitt málið frá sér til þingsins fer
fram umræða: flutningsmaður
fær 5 mínútur en síðan verði
ræðutími takmarkaður við 3 mín-
útur. Þá leggur Benedikt til að
þingsályktunartillögur megi að-
eins bera fram í Sameinuðu þingi
(ekki þingdeildum). Þann veg nýt-
ist þingtíminn betur og fleiri
tillögur fái þinglega meðferð. Ekki
sé heldur eðlilegt að ræða mikils-
verða tillögu í einni þingdeild að
hinni deiidinni fjarverandi.
Fyrirspurnir
Fyrirspurnum hefur og fjölgað
mikið á þingi. Sem dæmi tók
Benedikt að árið 1950 hefðu komið
fram 8 fyrirspurnir. Það sem af
væri þessu þingi hefðu komið
fram 60 fyrirspurnir, þar væri um
þriðjungi ósvarað.
Benedikt sagði að fyrirspurnir
væru nauðsynleg leið fyrir þing-
menn til að fylgjast nægilega með
framkvæmdavaldinu og veita því
aðhald.
Hann lagði til að sú breyting
yrði gerð að einungis fyrirspyrj-
andi og ráðherra, sem svarar, taki
til máls, en fyrirspurnir hafi
tilhneigingu til að verða að al-
mennum eldhúsdegi í þinginu.
Ráðherra og fyrirspyrjandi mega
tala tvisvar hvor. Ráðherra 10
mínútur í fyrra skiptið, 5 mínútur
hið síðara. — Fyrirspyrjandi 5
mínútur hvoru sinni. Við þessa
ræðutakmörkun styttist sá tími,
sem þarf til afgreiðslu á hverri
fyrirspurn, og ættu þá aðrar
fyrirspurnir að fá afgreiðslu fyrr.
Umræður utan dagskrár
Benedikt sagði þá venju tíðkast
í öllum þingum að þingmenn
gætu, með einum eða öðrum hætti,
vakið máls á efni, sem þeir teldu
brýnt með litlum eða engum
fyrirvara. Í Bretlandi væri sú hefð
að flutt væri tillaga um að slíta
fundi en í umræðu um slíka tillögu
heimilaðist þingmönnum að ræða
hvaða efni sem hugur þeirra kýs.
Hér hefði viss hefð skapast í
umræðum utan dagskrár en ekki
væru ákvæði um þetta efni í
þingsköpum. Það væri því alger-
lega á valdi forseta, hvern veg með
væri farið. Sjálfsagt væri að setja
um þessar umræður þingskapa-
reglur og ramma, sem hefði á
þeim nokkurn hemil.
Benedikt leggur til að þingmað-
ur sem taka vill til máls utan
dagskrár beri upp beiðni um slíkt
við forseta ekki síðar en kl. 11
fyrir hádegi sama dag og umræð-
an á fram að fara. Skal hann
greina umræðuefnið skýrt og
2fmarkað. Snerti málið ráðherra
skal hann látinn vita um umræð-
una eigi síður en kl. 12 á hádegi
sama dag. Við umræðu utan
dagskrár skal framsögumaður og
ráðherra eigi tala lengur en 10
mínútur hvor, og tali þeir öðru
sinni eigi lengur en 5 mínútur.
Aðrir þingmenn eða ráðherrar
skulu mega tala allt að 3 mínútum
í senn tvisvar sinnum.
Þingsköp og stjórnarskrá
Birgir ísl. Gunnarsson (S) kvað
fulla ástæðu til að ræða breyt-
ingar á þingsköpum og jafnframt
hugsanlegar breytingar á stjórn-
arskrá að því er Alþingi snertir og
samskipti þess við framkvæmda-
valdið. Hann sagði framkvæmda-
valdið hafa verið hægt og sígandi
að teygja sig til æ meiri valda á
kostnað löggjafarvaldsins, Al-
þingis, m.a. með vaxandi tilhneig-
ingu til útgáfu bráðabirgðalaga.
Það væri löggjafans, Alþingis, en
ekki framkvæmdavaldsins, ríkis-
stjórnar og embættismanna, að
standa að lagasetningu. Takmarka
eigi rétt ríkisstjórna til bráða-
birgðalaga við sérstök tilvik
(stríðsástand, náttúruhamfarir,
eða ef afstýra þarf snögglega
einhverjum þjóðarvoða). Síðan
ræddi Birgir um starfstíma Al-
þingis, afgreiðsluhætti þess, stöðu
Alþingis í stjórnkerfinu, þingrofs-
rétt og þingsetu ráðherra. í lok
ræðu sinnar dró hann helztu
efnisatriði hennar saman í eftir-
farandi meginpunkta:
• 1. Þrískipting ríkisvaldsins í
löggjafarvald, framkvæmda-
vald og dómsvald er enganveg-
inn svo afgerandi skv. stjórn-
arskránni eða framkvæmda-
venjum að ekki sé nauðsynlegt
við og við að taka þessa vald-
skiptingu til athugunar og
Frumvarp um ríkisborgararétt:
Tillaga um 22
nýja íslendinga
FRAM hefur verið lagt á Alþingi
frumvarp til laga um veitingu
fslenzks ríkisborgararéttar. Sam-
kvæmt frumvarpinu skuiu eftir-
taldir einstaklingar öðlast rikis-
borgararétt:
1. Bareuther, Gudrun, húsmóðir í
Reykjavík, f. í V-Þýskalandi 28.
september 1936.
2. Bronwyn Kolbrún Kjartans-
dóttir, barn í Vestmannaeyjum f. á
íslandi 6. febrúar 1980.
3. Butt, David John, bifvélavirki
á Akranesi, f. í Englandi 15.
október 1947.
4. Clarke, Michael John, tónlist-
arkennari á Akureyri, f. í Englandi
6. ágúst 1949.
5. Clifford, Helene Arndís,
verkakona í Vestmannaeyjum, f. á
íslandi 18. október 1963.
6. Driscoll, Kári, barn á Egils-
stöðum, f. á íslandi 6. aprfl 1980.
7. Duffield, Mark Peter, nemandi
í Neskaupstað, f. í Énglandi 28.
nóvember 1963.
8. Enos, Mary Ann, starfsstúlka á
Seltjarnarnesi, f. í Bandaríkjunum
3. desember 1%2.
Fá þeir að halda
fornöfnum?
9. Enos, James Páll, nemi í
Reykjavík, f. 12. desember 1964 í
Bandaríkjunum.
10. Gehrig, Ursula Friedel Else,
húsmóðir í Hafnarfirði, f. í Þýska-
landi 4. febrúar 1941.
11. Hansen, Kari Lund, sjúkraliði í
Reykjavík, f. í Noregi 14. mars
1935.
12. Jouhki, Ritva Leena, húsmóðir
í Reykjavík, f. í Finnlandi 14. júní
1946.
13. Kiinstlich, Catherine Dory
Anne, menntaskólakennari í
Reykjavík, f. í Frakklandi 16. ágúst
1937.
14. Lilleskog, Anny Petra, hús-
móðir á Svalbarðsströnd, f. í Nor-
egi 10. júlí 1944.
15. Ohl, Elisabeth Margarethe,
auglýsingateiknari í Reykjavík, f. í
Þýskalandi 15. maí 1932.
16. Perkins, Wayne Dexter, tölvu-
stjóri í Garðakaupstað, f. í Banda-
ríkjunum 24. janúar 1952.
17. Platek, Elvira, húsmóðir í
Njarðvík, f. í Ástralíu 18. mars
1954.
18. Rasmussen, Anna Ingeborg,
barn á Akureyri, f. á íslandi 21.
janúar 1974.
19. Spencer, Carl John, skrifstofu-
stjóri í Reykjavík, f. í Kanada 13.
október 1943.
20. Thorsteinsson, Ásbjörg, hús-
móðir í Reykjavík, f. í Færeyjum
13. nóvember 1937.
21. Wright, Linda, húsmóðir í
Reykjavík, f. á íslandi 26. mars
1955.
22. Þórunn Guðmundsdóttir, barn
í Reykjavík, f. í Kólumbíu 1. ágúst
1974.
Stefán Jónsson (Abl), Eiður
Guðnason (A) og Salóme Þorkels-
dóttir (S) hafa boðað breytingar-
tillögu, þess efnis, að nýir ríkis-
borgarar fái að halda fornöfnum
sínum, jafntog ættarnöfnum, þrátt
fyrir lög um íslenzk mannanöfn.
Hinsvegar verði börn þeirra að
hlíta íslenzkum nafnareglum.
Myndir: Benedikt Gröndal
Birgir ísl. Gunnarsson.
endurskoðunar til að tryggja að
eðlilegt jafnvægi verði á milli
þessara meginþátta. Sérstak-
lega ber að huga að eftirfar-
andi:
• 2. Vaxandi tilhneigingu ríkis-
stjórna til útgáfu bráðabirgða-
laga á að mæta með því að
takmarka mun meira en nú er
gert útgáfu bráðabirgðalaga.
Núverandi heimild er allt of
rúm og færir of mikið vald frá
Alþingi til ríkisstjórnar.
• 3. Lengja á starfstíma Alþing-
is.
• 4. Lengri starfstími ætti að
tryggja vandaðri vinnubrögð í
löggjafarstarfi og gera síður
nauðsynlega þá hraðaaf-
greiðslu, sem nú tíðkast fyrir
lengri þinghlé. Lengri starfs-
tími getur og auðveldað Alþingi
að taka til meðferðar önnur
mikilvæg mál, sem ekki snerta
beint löggjafarstarf, t.d. al-
mennar umræður um mikil-
væga málaflokka eins og utan-
ríkismál.
• 5. Stöðu æðstu embættismanna
þingsins á að taka til endur-
skoðunar og staða og embætt-
iskjör Forseta Sameinaðs þings
á að verða fyllilega sambærileg
við ráðherra.
• 6. Alþingi á að draga úr vax-
andi tilhneigingu til að afsala
sér valdi í hendur fram-
kvæmdavaldinu með mjög rúm-
um heimildum til að skipa
málum með reglugerðum.
• 7. Þingrofsréttinn á að flytja
frá forsætisráðherra og ríkis-
stjórn á hendur Alþingis sjálfs.
• 8. Þingmenn sem taka sæti í
ríkisstjórn eiga að láta af
þingmennsku og láta varamenn
taka þingsæti sitt meðan þeir
gegna ráðherrastöðu.
Þessi atriði, sem hér hafa verið
talin upp miða öll að þvi að auka
nokkuð veg og virðingu Alþingis
og umfram allt að koma á betra
jafnvægi milli löggjafarvalds og
framkvæmdavalds, en enginn vafi
er á því að það jafnvægi hefur
raskast löggjafarvaldinu í óhag.
Fleiri þingmenn tóku þátt í
umræðunni þó ekki verði frekar
rakið að sinni.
Umsögn Neytendasamtaka:
Ríkið stærsti fram-
leiðandi þjónustu
Stundum um kaupskyldu almennings að ræða
Friðrik Sophusson (S) mælti
nýlega fyrir þingsályktunartill-
ögu þess efnis, að ríkisstjórnin
skuli sjá svo um að þjónustust-
ofnanir ríkisins verði gert skylt
að senda allar tillögur um efnis-
legar breytingar á gjaldskrám
til umsagnar Neytendasamtak-
anna og Verzlunarráðs Islands.
Eins og allir vita, sagði Friðrik,
er ríkið stærsti og öflugasti
framleiðandi þjónustu hér á landi
og sú þjónusta, sem ríkið selur, er
oftast þannig, að það hefur einka-
rétt á sölunni — og í sumum
tilvikum er nánast um kaup-
skyldu almennings að ræða.
Friðrik benti á ýmsa þætti, sem
snerta þessa verðlagningu, m.a.
vísitölukabarettinn, en verðlagn-
ingu ýmissa opinberra stofnana,
s.s. Hitaveitu Reykjavíkur, væri
með þeim hætti, að áhrif hefði á
framfærslu- og þá um leið kaup-
gjaldsvísitölu. Þá væri ekki að
sökum að spyrja. Verðlagning
gæti verið undir þurftarverði
viðkomandi stofnunar. í öðrum
tilfellum gengju stjórnvöld fram
með gagnstæðum hætti þegar
verðlagning þjónaði ekki þeim
tilgangi að halda niðri launum í
landinu.
Ég er þeirrar skoðunar, sagði
Friðrik, að þjónustustofnanir, t.d.
sveitarfélaga, þurfi að verð-
Friðrik Sophusson
legggja þjónustu í samræmi við
kostnað. Þessi tillaga mín, sem
nær aðeins til ríkisfyrirtækja,
fjallar eingöngu um efnislegar
breytingar á gjaldskrám, sem
senda á til umsagnar ákveðinna
aðila, sem láta sig hag almenn-
ings varða, s.s. Neytendasamtak-
anna og Verzlunarráðsins, en
innan vébanda þess eru fyrirtæki
í nánast öllum greinum íslenzks
atvinnulífs.
ALÞIUGI,
. í4 A’* t i i-A'k