Morgunblaðið - 20.03.1981, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. MARZ 1981
Björn Eiríksson
flugmaður - Minning
Fæddur 12. ágúst 1901.
Dáinn 10. mars 1981.
Andlát vinar míns Björns Ei-
ríkssonar, flugmanns kom okkur
gömlum vinum hans á óvart.
Aðeins viku áður hafði hann
setið fyrir svörum hjá Árna John-
sen í sjónvarpssal, um gamla
tímann, flugmannsferil sinn í
Flugfélagi íslands nr. 2 1928—
1931 og síðar, er flug hófst að nýju
1938, er hann flaug bæði Klemm-
inum í póstflugi tii Hornafjarðar
og Waco sjóvélinni TF-SGL á
stríðsárunum.
Hann var við ágæta heilsu,
glaður og hress að vanda og kunni
frá mörgu skemmtilegu að segja.
Ég hafði skömmu áður fært
honum myndina af okkur 10
■ fyrstu íslenzku flugmönnunum,
sem Ólafur Magnússon, ljósmynd-
ari, tók af okkur, er við áttum
saman kvöldstund á heimili mínu
rétt fyrir jólin. En hann hafði
gaman af þessum fundumr-
Björn hefði orðið 80 ára 12.
ágúst á þessu ári, en hann bar
aldur sinn svo vel, að það virtist
ótrúlegt.
Fyrstu kynni okkar Björns hóf-
ust 1932, þegar búið var að leggja
niður Flugfélag Islands nr. 2 og ég
farinn að undirbúa mig a.m.k.
andlega undir það að fara í flugið.
Hann var þá búinn að koma upp
Krómhúðunarverkstæði við
Klapparstíg, að ég bezt veit fyrsta
fyrirtæki sinnar tegundar á ís-
landi. Ruddi hann sem sé einnig
þá braut. Hann var þá önnum
kafinn við að aðstoða þá Björn
Olsen og Gunnar Jónasson við
byggingu flugvélarinnar TF-ÖGN
og sóttist verkið það vel, að Björn
sagði mér, að hann skyldi kenna
mér að fljúga á þá vél, ég þyrfti
ekkert að fara út.
En hvað um það, ég átti ótelj-
andi góðar og uppörvandi sam-
ræður við hann í „skrifstofunni" á
Klapparstígnum, sem var smá-
kompa rétt nægileg fyrir tvo, sem
ég tók miklu ástfóstri við vegna
húsbóndans. Það var ekki lítið
varið í það fyrir 17—18 ára
ungling að geta gengið á vit
reynds flugmanns og beinlínis
sogið úr honum dýrmætan fróð-
leik. Hann lánaði mér einnig
bækur og hvatti mig óspart.
Fyrir þetta og margt fleira verð
ég honum þakklátur þá daga, sem
ég á eftir í þessari jarðvist.
Það kom svo í minn hlut að
veita honum flugréttindi að nýju á
vél þeirra Helga Eyjólfssonar,
Alberts Jóhannessonar o.fl. í
janúar 1938, en þá var ég tiltölu-
lega nýkominn frá Þýzklandi eftir
flugið hjá Lufthansa og Vatns-
mýrin nægilega frosin fyrir skóla-
flug.
Björn flaug samtals tvö „endur-
hæfingarflug" og var engu líkara
en að hann hefði ekki lagt niður
flug einn dag. Svo fast var þetta í
honum.
Hef ég aldrei fyrr né síðar
fyrirhitt traustari og öruggari
flugmann.
I öðru hefti Annála íslenzkra
flugmála er skemmtileg frásögn
af störfum Björns hjá Flugfélagi
íslands nr. 2 og síðar rituð af
upphafsmanni íslenzkrar flugsögu
Arngrími Sigurðssyni. Ég tel við-
eigandi að birta hana hér vegna
þess, að þetta rit er nú ófáanlegt.
Greinin birtist hér nokkuð stytt.
„— Ég fékk vinnu hjá Flugfélagi
íslands nr. 2, en Sigurður Jónsson
var þá flugmaður hjá því. Hann
hafði byrjað sumarið 1930. Fyrsta
farþegaflugið fór ég 13. mai 1931 í
Veiðibjöllunni frá Reykjavík fil
Akureyrar og daginn eftir til
Reykjavíkur með viðkomu á Siglu-
firði og í Stykkishólmi. Flugið hjá
okkur Sigurði gekk vel, en félag-
inu gekk samt illa. Flugvélarnar
urðu fyrir hinum ótrúlegustu
óhöppum. Ein þeirra sökk inni hjá
Vatnagörðum og gereyðilagðist og
aðra tók á loft í hvirfilvindi, svo
að hún stakkst á nefið og skelltist
síðan á bakið. Þannig var hún úr
sögunni. Þriðju vélinni — hún var
kölluð Álftin — flaug ég í síldar-
leit um sumarið 1931. En um
haustið hætti Flugfélag íslands
nr. 2 störfum og ég stóð uppi
atvinnulaus.
A.S. Hvénær byrjaðirðu svo
aftur að fljúga?
— Það var á miðju sumri 1938.
Þá komst ég á 2ja sæta kennslu-
vél, af Bluebird-gerð, sem Albert
Jóhannesson og fleiri áttu. Á
henni flaug ég til hausts, jafnt
kennslu- sem farþegaflug.
Flugmálafélag Islands hafði
líka eignast litla flugvél af
Klemm-gerð. Við henni tók ég í
október 1938 og flaug henni aðal-
lega til Hornafjarðar og austur á
land. Með farþega var flogið þegar
svo bar undir, en þó öllu meira
með póst., og var jafnan flogið
vikulega með hann austur á firði.
Sjúklingar voru einnig oft fluttir í
þessari flugvél. Þessari flugvél
flaug ég meira eða minna um
hálfs árs skeið. Og þá var flugið
enn einu sinni lagt til hliðar.
A.S. En flugmannsferli þínum
var ekki lokið þar með?
— Nei, ég tók eina skorpu enn,
og þá hjá Flugfélagi Islands,
númer þrjú. Til þess réðist ég í
júlímánuði 1942 og starfaði hjá
því þangað til í desemberbyrjun
1943. Eg flaug þetta tímabil
Waco-sjóvél, sem var þriggja far-
þega, auk farangurs. Waco-
flugvélin var hin liprasta og hafði
góða flugeiginleika. Hún var hins
vegar full létt á sjó, enda gátu
10—12 menn auðveldlega borið
hana til. Hún þoldi því ekki
mikinn sjó — öfugt við Junkers-
flugvélarnar, sem voru ákaflega
sterkbyggðar. Á henni þvældist ég
svo að segja um þvert og endilangt
landið, ýmissa erinda, svo sem
póstflug, farþegaflug, sildarflug
og sjúkraflug. Flugvélin var ekki
hvað síst mikið notuð til sjúkra-
flugs, enda mun hún ekki sjaldan
hafa bjargað lífi fólks, sem þurfti
í einni svipan að komast á skurð-
arborðið eða njóta annarrar lækn-
isaðgerðar. Sá trassaskapur hefir
löngu ríkt í fari íslendinga að leita
ekki læknishjálpar fyrr en á
síðustu stundu, þegar allt var
komið í óefni og dauðinn vís, ef
hjálp barst ekki, svo að segja á
samri stundu.
Þetta varð til þess, að ég varð
stundum að fara á tæpasta vaði í
flugferðum, þegar ég vissi hvað
var í húfi, og fljúga og lenda við
skilyrði, sem ég hefði undir engum
öðrum kringumstæðum gert. En
ég virðist hafa verið fæddur undir
lánsmerki, því að þessar ferðir
heppnuðust ávallt vel, þótt útlitið
væri stundum svart.
Svo var það líka annað, sem
kom mér að góðu gagni í þessum
ferðum, sem sumar hverjar voru
upp á líf og dauða. Það var
þekking mín á landinu. Ég var
orðinn því nauða kunnugur, þekkti
næstum hverja þúfu. Ég þekkti
líka duttlunga hins óstöðuga ís-
lenska veðurfars. Ég hefði í mörg-
um tilfellum snúið aftur, eða
jafnvel aldrei lagt af stað, ef ég
hefði ekki þekkt þetta hvoru
tveggja til nokkurrar hlítar.
Vinnutíminn miðaðist ekki við
„vaktir", eins og tíðkast nú. Hann
miðaðist í þann tíma hjá okkur
flugmönnunum við veður- og
flugskilyrði. í góðviðri gat flug-
tíminn orðið ótrúlega langur,
stundum frá því eldsnemma á
morgnana og fram yfir miðnætti.
Og þá var enginn til þess að „leysa
af“ eða hvíla við stýrið. Maður
varð að ljúka þessu einn — aleinn.
Ég minnist þess t.d. að ég selflutti
bændur, sem komu af Héraði til
þess að sækja bændaþing í Horna-
firði. Þetta var að öðru jöfnu
þriggja sólarhringa ferð á hestum,
bátum og bílum, en í flugvélinni
var þetta aðeins 50 mínútna ferð.
Svo stórkostleg eru umskiptin í
lamgöngutækjunum. En bænd-
irnir voru margir og ég þurfi að
tara margar ferðir og leggja
iaman nótt og dag, áður en
hlutverkinu var lokið.
A.S. Hver er nú hugur þinn til
flugsins, þegar þú horfir um öxl?
— Það hefir að öllu samanlögðu
veitt mér mikla ánægju um dag-
ana, enda þótt flugvélarnar séu nú
orðnar miklu fullkomnari en áður
var, og þar af leiðandi líka betra
að fljúga. Til mestrar ánægju fann
ég þó í sjúkraflugi. Þá hafði ég
fyrst fyrir alvöru á tilfinningunni
að ég væri að gera gagn, og mér
þótti innilega vænt um i hvert
skipti, sem ég gat orðið þjáðu fólki
að liði.“
Frásögn Björns er látlaus og
hógvær, en hógværð hans og
hjartans lítillæti, öruggasta ein-
kenni mikilla mannkosta, var hon-
um ríkulega í blóð borið.
Við kveðjum með söknuði hand-
hafa íslensk flugskírteinis nr. 2,
sannan brautryðjanda íslenskra
flugmála, frábæran flugmann, fé-
laga og vin.
Ég þakka Birni nær hálfrar
aldar vináttu, hún var mér ómet-
anleg.
Eftirlifandi eiginkonu Björns,
Laufeyju Gísladóttur, votta ég
mína innilegustu samúð.
Agnar Kofoed-Ilansen
Björn Eiríksson, flugmaður, lést
hinn 10. þ.m. tæplega áttatíu ára
að aldri.
Ég undirritaður sit nú á sjúkra-
húsi, til rannsóknar og er alls ekki
veikur, en á sjúkrahús höfðum við
Björn aldrei komið, ég að vísu
svolítið en Björn aldrei.
Ég kynntist Birni árið 1930, rétt
fyrir alþingishátiðina, en Björn
kom vestan um haf ásamt vestur-
Islendingum, sem höfðu leigt sér
skip til þess að dvelja á hátíðinni.
Björn Eiríksson fór vestur um
haf ásamt nokkrum Islendingum
að ég held í kring um 1926, til þess
m.a. að stækka sjóndeildarhring-
inn, og kynnast nýjum siðum.
Björn dvaldi hjá ýmsum stór-
fyrirtækjum vestra að mestu í
þeirri stóru borg Chicago, m.a. hjá
þeim fræga hugvitsmanni Hirti
Thordarsyni, sem rak verksmiðju
þar. Snemma heillaðist Björn af
fluglistinni og lærði að fljúga þar,
en þann kostnað varð hann að
bera sjáfur og stunda flugið í
frítímum sínum.
Um vorið 1930 hafði ég lokið
flugnámi í Þýzkalandi og var
kominn heim rétt fyrir alþingis-
hátíðina er fundum okkar Björns
bar saman. Það atvikaðist þannig
að hann fór utan til Danmerkur
eftir hátíðina og nam flug hjá
danska flughernum og kom síðan
heim vorið 1931 til þess að hefja
starf hjá Flugfélagi íslands nr. 2.
Flaug Björn um sumarið 1931 með
mér, og síðan sem farþegaflug-
maður á annarri flugvél félagsins,
unz félagið varð að hætta störfum
vegna hinnar illræmdu kreppu,
sem að lokum var einnig skollin á
hér á landi.
Við Björn urðum mjög góðir
vinir enda Björn einhver allra
besti félagi sem hugsast getur.
Hann var stálábyggilegur og stóð
allt sem hann sagði sem stafur í
bók.
Ásamt mér höfðu 3 menn farið
til Þýzkalands til þess að nema
flugvélavirkjun, Gunnar Jónas-
son, Björn sál. Olsen og Jóhann
Þorkelsson, sem einnig er látinn.
Við Björn Eiríksson ásamt þeim
Birni Olsen og Gunnari Jónassyni
stóðum uppi atvinnulausir haustið
1931 er flugfélagið var lagt niður.
Við ólum hinsvegar þá von í
brjósti að geta hafið flug á ný, en
sú von brást. Tvístraðist nú þessi
litli hópur. Björn Eiríksson setti
upp Málmhúðunarverkstæði, sem
hann rak um langt árabil, en þeir
Gunnar og Björn settu á fót
fyrirtækið Stálhúsgögn, sem enn
er við líði við góðan orðstír. Ég
undirritaður starfaði um árabil
við skrifstofu- og verzlunarstörf.
Eins og áður er sagt var Björn
Eiríksson hinn bezti félagi, og eru
+
BERGSTEINN S. BJÖRNSSON,
Selvogsgötu 3, Hafnarfirfti,
andaöist aö heimili sínu 18. mars.
Aftstandendur.
Sonur okkar, bróöir og mágur,
MATTHÍAS BJÖRN HARALDSSON
frá Laugarvatni
lézt 9. marz sl.
Útför hans var gerö frá Fossvogskirkju 17. mars.
Kristín Olafsdóttir, Haraldur Matthíasson
börn og tengdabörn.
+
Móðir okkar,
JÓSEFÍNA BJÖRNSDÓTTIR,
frá Siglufirði,
til heimilis aö Lönguhlíð 3, Reykjavík, andaöist í Landakotsspítala
18.marz.
Börnin.
+
Útför eiginmanns míns, fööur, tengdafööur, afa og langafa,
SIGMUNDAR SIGURÐSSONAR,
bftnda,
Syftra-Langholti,
fer fram frá Hrepphólakirkju, laugardaginn 21. marz kl. 14. Bílferö
verður frá Umferðamiðstööinni kl. 11.30.
Anna Jfthannasdftttir,
bðrn, tengdabörn, barnabörn og barnabarnabörn.
+
Útför
BÖÐVARSARNASONAR
frá Hrauni í Grindavík
veröur gerö frá Fossvogskirkju í dag föstudaginn 20. marz kl. 3.
Ágústa Steinþftrsdóttir,
Hulda Böðvarsdóttir, Hörftur Vilhjálmsson,
Óskar BÖAvarsson, Unnur Árnadóttir.
+
Innilegar þakkir fyrir sýnda samúö og vinarhug viö andlát og útför
mágkonu minnar,
SIGRÍDAR SUMARLIÐADÓTTUR
frá Mosdal.
Ingibjörg Jörundsdóttir.
+
Þökkum innilega auösýnda samúö, vinarhug og hjálpsemi vegna
andláts og jaröarfarar dóttur okkar, systur og unnustu,
HAFDÍSAR V. GEORGSDÓTTUR.
Helga Ágústsdóttir, Stefán Sigurftsson,
Georg Sigurvinsson, Óskar Axel Óskarsson
systkini og aftrir aftstandendur hinnar látnu.
+
Þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og útför
MÖRTU HARALDSDÓTTUR,
Kleppsvegi 120.
Guð blessi ykkur öll.
Dafti Þorkelsson,
Agnar Daöason,
Svana Daöadóttir.
+
Þökkum innilega samúö og vinarhug viö andlát og útför móöur
okkar og tengdamóöur,
SESSELJU RUNÓLFSSON,
Furugerfti 1.
Guftrún Runólfsson, Þrúftur Guftmundsdóttir,
Auftur Guftmundsdóttir, Finnbogi Vikar,
Kristinn Sigurftsson, Hjördís Guftmundsdóttir,
Friðgeir Guömundsson, Sigurftur Jónsson.