Morgunblaðið - 20.03.1981, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. MARZ 1981
ekki mætti fara að framkvæma og
hætta að tala. Einnig spurði
Gunnar, hvað tæki við 1. maí og í
lokin hvenær frjálst verðiagskerfi
kæmist á. „Allir segjast með því,
en enginn virðist þora“ sagði
Gunnar.
Tómas svaraði Gunnari því til,
að hann teldi fulltrúa launþega
hafa samþykkt uppfærslu á vöru-
birgðunum með því að sitja hjá
við afgreiðslu málsins á fundi í
Verðlagsráði, og myndi það
kannski mýkja suma, eins og hann
orðaði það og átti við ráðherra.
Hann sagði þrautina þyngri að
svara því hvað tæki við 1. maí. „Ég
bíð eftir því hvort ríkisstjórnin
nær saman um skynsamlegar
efnahagsaðgerðir eða ekki. Ég tel
gengi þessarar ríkisstjórnar falið í
því. Ef slíkt næst ekki þá hef ég
enga trú á að ég verði hér að ári.
Arndís Björnsdóttir sagðist
óánægð með það, að kaupmönnum
væri gert skylt að innheimta
söluskatt, án innheimtulauna og
spurði hvort eðlilegt væri að
Frá aðalfundi Kaupmannasamtakanna i gær. Tómas Árnason viðskiptaráðherra i ræðustóli. Ljótun. Mbi. RAX.
Aðalfundur Kaupmannasamtakanna:
„Því fyrr sem frelsi verður
innleitt í verzlun, því betra“
- Það leiðir til betri viðskiptahátta,
sagði Tómas Árnason viðskiptaráðherra
Á AÐALFUNDI Kaupmannasamtakanna, sem haldinn var i gær, lýsti
Tómas Árnason sig fylgjandi þvi, að ríkisstjórnin samþykki heimild
Verðlagsráðs um heimild til handa verzlunum að selja vörubirgðir
sínar á raunvirði. Þá sagðist hann hafa marglýst þvi yfir, að
álagningu ætti að gefa frjálsa, að hans áliti myndi það skapa
heilbrigða samkeppni milli samvinnuverzlunar og annarrar verzlun-
ar. Hann sagði einnig að mikil andstaða væri gegn þessu i
rikisstjórninni. Þá upplýsti hann, að á fundi rikisstjórnarinnar i gær
hefði veriö samþykkt tilaga þess efnis, að innflytjendum væri heimilt
að hækka álagningu hér heima, ef þeir felldu niður umboðslaun
erlendis.
Tómas flutti ræðu í lok hádegis-
verðar og rakti í upphafi hennar
efnahagsstöðu þjóðarinnar. Hann
sagði ríkisfjármálin í góðu lagi í
samanburði við aðrar þjóðir og
nefndi Svíþjóð sem dæmi. Þá sagði
hann verzlun við útlönd standa
mjög vel, þjóðarframleiðslan hefði
verið í miklum vexti, en þó væri
talið að hún stæði í stað í ár.
Peningamálin taldi Tómas í
styrkri stöðu, og nefndi sem dæmi
að ráðstöfunarfé bankanna hefði
aukist á sl. ári. Þá væri full
atvinna í landinu og jafnvel of
mikil, sem skapaði óþarflega
mikla þenslu. „Fjárfestingar hafa
verið of miklar eða 27% af þjóðar-
framleiðslunni síðasta ár“, sagði
Tómas. Hann sagði að nú væri
stefnt að því að koma þeim í 26%,
áður hefðu þær náð allt upp í 33%.
Agaleysi ein
meginineinsemdin
Þá kom hann að neikvæðu
þáttum efnahagsástandsins, eins
og hann orðaði það og nefndi fyrst
verðbólguna, sem hann sagðist
hafa beitt sér mjög gegn. Hann
sagði að verðbólgan væri nú 58%,
ekki sagðist hann hafa trú á að
hægt væri að kveða verðbólguna
niður í einni svipan, en sagðist
vera þeirrar skoðunar að tiltölu-
lega auðvelt ætti að vera að koma
henni niður í 40%, en til þess
þyrftu þrýstihóparnir að slaka á.
Hann taldi þrýstihópana vera eitt
af vandamálum efnahagslífsins.
Stjórnmálamenn og flokkar létu
undan alls kyns þrýstingi.
Þá taldi viðskiptaráðherra aga-
leysi eina meginmeinsemd þjóðfé-
lagsins. Agaleysi í viðskiptalífinu,
opinberum rekstri og þá ekki síður
á stundum við ríkisstjórnarborðið
hefði slæmar afleiðingar. Þá fjall-
aði hann um efnahagsráðstafanir
ríkisstjórnarinnar frá áramótum
og sagði að til þess að þær næðu
tilætluðum árangri að sínu mati,
væri mjög þýðingarmikið að fram-
haldsaðgerðir kæmu til. Hann
nefndi sem dæmi um erfiðleika
efnahagslífsins sem væru fram-
undan og takast yrði á við, að því
hefði verið spað að olíuverð á
heimsmarkaði myndi þrefaldast á
næstu 4—5 árum.
Tómas kom síðan að verðlags-
málum og sagðst hafa beitt sér
fyrir því að endurmat vörubirgða
yrði heimilað. Það hefði verið
samþykkt í Verðlagsráði, en erfitt
væri að koma því í. gegnum
ríkisstjórn. Þá sagði hann allt í
óvissu um hvað gerðist 1. maí
þegar verðstöðvun ætti að ljúka en
vildi ekki úttala sig um það á
þeirri stundu. „Ef ég kem hingað
að ári, skal ég segja ykkur meira
um mál þetta“, sagði hann.
Ekki trú á núver-
andi verðlagskerfi
Viðskiptaráðherra sagðist ekki
hafa neina trú á því kerfi sem nú
ríkti í verðlagsmálum. Innleiða
ætti miklu meira frelsi, en í
samsteypustjórn væri ekki hægt
að koma öllum óskum sínum í
framkvæmd. Þá sagðist hann hafa
fengið samþykkta tillögu, sem
hann taldi til hagsbóta fyrir
verzlunin, á ríkisstjórnarfundi
fyrr um daginn. Hún er svohljóð-
andi: „Ef innflytjandi fellir niður
umboðslaun erlendis fær hann
hækkun álagningar hér heima, ef
hann getur sýnt fram á lægra
vöruverð."
í fyrirspurnum til viðskiptaráð-
herra var komið inn á ýmsa þætti
verzlunarinnar. Gunnar Snorra-
son formaður Kaupmannasamtak-
anna spurði ráðherrann í fram-
haldi af því, að hann hefði sagst
ætla — „Ef hann kæmi að ári“ —
að ræða meira um heimild til
endurmats á vörubirgðum, hvort
tollstjóri og fógetar fengju fastar
prósentur af öllu sem þeir inn-
heimtu. Hún spurði hversu háar
þessar prósentur væru. Þá spurði
hún einnig um ástand tollkrítar-
innar og deildi á að kaupmenn
þyrftu þar að lána ríkisstjórninni
stórfé.
Sjálfsagt að verzlunin
fái umboðslaun
Tómas svaraði því til að honum
fyndist sjálfsagt að verzlunin
fengi umboðslaun af innheimtu
söluskatts, en sagði um leið að
honum hefði ekki fundist það,
þegar hann var fjármálaráðherra.
Hann sagðist ekki vita, hversu
háar prósenturnar væru. Tollkrít-
armálið væri í athugun upplýsti
hann.
Jón Júlíusson spurði ráðherra
um könnun sem hann sagði að
gerð hefði verið á smásöluverzlun
á Norðurlöndum og bað um að
niðurstaða hennar yrði birt.
Gunnar Hjartarson spurði nokk-
urra spurninga í tilefni af erfiðri
stöðu verzlunar á landsbyggðinni
og benti á sérstöðu kaupfélag-
anna.
Tómas svaraði Jóni því til, að
honum væri ekki kunnnugt um
slíka könnun. Varðandi dæmi um
sérstöðu kaupfélaganna, sem
Gunnar sagði frá, svaraði ráð-
herrann: „Eg trúi þessu ekki“, en
Gunnar hafði áður sagt að kaup-
félög á Austurlandi fengju ódýrari
flutninga en aðrir kaupmenn með
Skýjaútgerð ríkisins.
Árni Jónsson spurði ráðherr-
ann, hvort hann væri fús til að
beita sér fyrir því að afgreiðslu-
tími verzlana væri samræmdur.
Tómas sagðist reiðubúinn að líta á
það mál. Ólafur Björnsson spurði
m.a. hvort ekki færi að líða að því
að Verzlunarbankinn fengi leyfi
til gjaldeyrisviðskipta. Ráðherr-
ann sagði að kannske væri réttast
að allir bankar hefðu gjaldeyris-
viðskipti, en ekki hefðu verið
teknar neinar ákvarðanir hér að
lútandi. „Mér finnst það koma til
greina" sagði hann, „en ég tala
nokkuð loðið um það“.
Óskar Jóhannsson spurði ráð-
herrann hvað væru eðlilegir verzl-
unarhættir og sagði frá málaferl-
um vegna sölu vísitölubrauða og
bakkelsis. Ráðherra kvaðst telja
að verðlagsyfirvöld hefðu ekki
gengið hart eftir brotum á verð-
lagsákvæðum en þau störfuðu
eftir ákveðinni löggjöf.
Aldrei kynnst slík-
um vinnubrögðum
Árni Árnason framkvæmda-
stjóri Verzlunarráðs íslands var
síðastur á mælendaskrá og skor-
aði á ráðherra að láta hreyfa
tillögu Verðlagsráðs í ríkisstjórn-
inni um leyfi til handa verzlunum
að selja vörubirgðir sínar á raun-
virði. Þá sagðist Árni, sem sæti á í
Verðlagsráði, aldrei hafa kynnst
vinnubrögðum eins og þar við-
gengjust. Hann spurði hvort þess-
um ósköpum, eins og hann orðaði
það, myndi linna 1. maí og sagði
stjórnmálamenn liggja yfir öxlun-
um á Verðlagsráðsmönnum og
væri afgreiðslan þar eftir því. „Má
ekki alveg eins senda skjalabunk-
ann beint til ríkisstjórnarinnar?"
spurði Árni.
Tómas sagði allt rétt og satt
sem Árni hefði sagt og endurtók
að hann vissi ekki hvað gerast
myndi 1. maí. Tómas lauk máli
sínu með eftirfarandi orðum: „Því
fyrr sem frelsi verður innleitt í
verzlun hérlendis því betra. — Það
leiðir til betri viðskiptahátta til
velfarnaðar og heilla fyrir is-
lenzka verzlun."
Sigfús Þor-
steinsson
80 ára í dag
SIGFÚS Þorsteinsson, bóndi í
Skálateigi í Norðfjarðarhreppi,
er 80 ára í dag.
Hann mun taka á móti gest-
um í barnaskólanum á Kirkju-
mel eftir klukkan 20.30 í kvöld.
Sigfús
Þorsteinsson
Sovétmenn reyna
sprengjutungl
Washinglon 18. mars. AP
SOVÉTMÖNNUM hefur í
fyrsta sinn tekist að gera
árangursríka tilraun með
sprengjutungl, það er gervi-
tungl hlaðið sprengiefni, sem
sent er á loft til að granda öðru
gervitungli. Varnarmálaráðu-
neyti Bandaríkjanna gaf út
tilkynningu um þeasa tilraun á
miðvikudaginn.
Tilraunin, sem fór fram yfir
Austur-Evrópu síðasta laugar-
dag, fólst í því að sprengjutungl-
ið var sent upp að skotmarki
sínu og sprengt þar í loft upp
með þeim afieiðingum, að hitt
gervitunglið laskaðist. Telja sér-
fræðingar, að sprengjan hafi
dugað til að eyðileggja mynda-
vélar og önnur viðkvæm tæki,
sem kunna að hafa verið um
borð í fórnartunglinu.
Sovétmenn eru sagðir standa
framar en Bandaríkjamenn í
þróun sprengjutungla og í öðrum
þeim aðgerðum, sem miða að því
að granda gervitunglum í háloft-
unum. Síðan 1977 hafa þeir
stundað æfingar af þessu tagi
með misjöfnum árangri. Til-
raunirnar hafa einkum snúist
um það að ná sem fullkomnust-
um tökum á infra-rauðri tækni,
sem notuð er til að beina
sprengjutunglinu á braut fórn-
artunglsins og síðan upp að því.
Segja vísindamenn að við þetta
sé unnt að hagnýta hita, sem
gervitungl gefa frá sér á ferð
sinni um himingeiminn. Fram
hefur komið að við hina árang-
ursríku tilraun á laugardaginn
hafi verið notuð ratsjá til að
finna fórnartunglið.
Ekki eru kjarnorkusprengjur í
sovéskum gervitunglum að sögn
sérfræðinga. Bandaríkjamenn
fylgjast af áhuga með sovésku
tilraununum, því að framfarir á
þessu sviði gætu hæglega haft í
för með sér hinar alvarlegustu
afleiðingar fyrir allt eftirlits-
kerfi Bandaríkjanna, sem byggir
að verulegu leyti á gervitungl-
um. Einnig eru fjarskipti milli
bandarískra herstjórnarstöðva
mjög undir gervitunglum komin
svo og innan Atlantshafsbanda-
lagsins.
Harold Brown, varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna í tíð
Jimmy Carters, vakti máls á því
í október 1977 að Sovétmenn
væru að koma sér upp gagn-
gervihnattakerfi. Síðan þá hafa
Bandaríkjamenn reynt að ná
Sovétmönnum á þessu sviði
vopnaframleiðslu. Af tilraunum
virðist mega ráða, að Banda-
ríkjamenn stefni einkum að
framleiðslu á „gervitunglaeyði",
sem sendur yrði frá til dæmis
F-15-orrustuþotu.
Það er ráðið af ársskýrslu
David Jones hershöfingja, for-
manns bandaríska herráðsins,
sem hann sendi Bandaríkjaþingi
í febrúar sl., að vegna framfara
hjá Sovétmönnum á þessu sviði,
stefni Bandaríkjamenn að því að
„brynverja" ýmis viðkvæmustu
og mikilvægustu gervitungl sín.
í frásögn breska útvarpsins
BBC af tilraun Sovétmanna með
sprengjutunglið var sagt, að
líklega yrði þess ekki langt að
bíða að geimurinn bættist við
þau svæði, sem kæmu til álita,
þegar metinn væri vopnabúnað-
ur stórveldanna.