Morgunblaðið - 30.05.1981, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. MAI1981
spurt og svarad
Lesendaþjonusta
Tefur blómstur
fyrir vexti
brekkuvídis?
Ásdís Kristinsdóttir, Elliða-
völlum 19, Keflavík, hringdi og
vildi vita hvort taka ætti blómst-
ur á brekkuvíði af, eða hafa
blómstrið á honum. Getur verið
að blómstur tefji fyrir vexti
brekkuvíðisins?
SVAR:
Ef ungar plöntur af brekku-
víði bera mikið af reklum, bendir
það til, að ástæða væri að gefa
honum meiri næringu. Blómgun
dregur eitthvað úr vexti, en ekki
þó svo að ástæða sé til að hafa
áhyggjur af.
Kjötmjöl í
kartöflugarða?
Hólmfríður Sigurðardóttir,
Þórisgötu 19, Borgarnesi,
hringdi, og hana langaði að vita
hvort gott væri að nota kjötmjöl
í kartöflugarða og hvort það
væri eins gott og fiskimjölið.
Hólmfríður vildi einnig fá svar
við hvort að blákorn væri góður
MORGUNBLAÐSINS
of seint væri að færa gljávíði.
Þetta væru frekar smáar plönt-
ur.
SVAR:
Gljávíðir laufgast flestum
víðitegundum seinna, en heldur
hinsvegar lengur laufi á haustin
en margur trjágróður. Það eru
engin vandkvæði á að flytja
hann fram eftir öllu sumri, ef
hann er bleyttur vel bæði fyrir
og eftir tilflutninginn. Þetta á að
sjálfsögðu fyrst og fremst við
plöntur sem ekki hafa náð meira
en 50—100 sm hæð.
U ndirbúningur
matjurtagarða
Ingunn Hauksdóttir, Hamra-
borg 6, Kópavogi hringdi og
spurði hvernig væri best að
undirbúa matjurtagarða. Hvern-
ig áburð væri best að nota og
hvernig mætti ná sem bestum
árangri.
SVAR:
Um undirbúningsverk fyrir
matjurtaræktun hafa verið
skrifaðar margar ritgerðir og
bækur. Mér er því ógerlegt að
áburður á tré, og hvort það
mætti nota hann á matjurtir.
SVAR:
Mér er ókunnugt um að sam-
anburðartilraunir hafi verið
gerðar á áburöargildi kjötmjöls
og fiskimjöls, en hygg ég að þar
sé ekki mikill munur á. Reynslan
hefur sýnt, að mjöl af þessu tagi
þarf að bera snemma á, helst i
febrúar eða marz, ef það á að
koma að verulegum notum sama
ár, en áhrifa þess gætir hinsveg-
ar mun meira á næsta ári.
Varðandi blákornin hafa þau
svonefnd snefilefni framyfir
venjulegan jarðáburð. Ef eitt-
hvað er, þá verður að telja hann
hagkvæmari við alla ræktun, en
hinn hefðbunda garðáburð sem
Áburðarverksmiðja í Gufunesi
framleiðir, og þá jafnt á tré sem
matjurtir.
Fjölærar
jurtir
Guörún Egilsson. Króka-
hrauni 2, Hafnarfirði, hringdi og
spurði hve lengi væri hægt að
skipta fjölærum jurtum, eða
jurtum sem séu komnar vel á
veg, en ekki farnar að blómstra.
SVAR:
Það fer mikið eftir tegundum.
Lágvöxnum plöntum (steinbrjót-
ur og því um líkt), má sem best
skipta hvenær sem er á vaxtar-
tímanum, en hávöxnum plöntum
snemma vors, þegar þær eru að
bæra á sér, eða á haustin þegar
vexti og blómgun er lokið, og eru
þær þá að sjálfsögðu klipptar
niður.
Flutningur
gljávíöis
Ingunn Kjartansdóttir, Flag-
bjarnarholti, Landssveit,
hringdi og langaði að vita hvort
gefa í fáeinum línum fullnægj-
andi leiðsögn.
Hyggilegast væri fyrir Ing-
unni að verða sér úti um Mat-
jurtabókina, sem Garðyrkjufé-
lag íslands gaf út fyrir fáeinum
árum.
Grisjun
rifsberjarunna
Kristín Eiriksdóttir, Móaflöt
55, Garðabæ, hringdi og sagðist
hafa 8 ára rifsberjatré sem væru
orðin of þétt hjá sér. Hún sagðist
vilja vita hvernig ætti að kippa
þau, hvort ætti að grisja þau við
rót, klippa gömlu greinarnar eða
öfugt.
SVAR:
Ennþá ætti að vera auðvelt að
grisja rifsberjarunna, þótt kom-
ið sé fram í maí, en hyggilegra
væri að geyma það fram til
haustsins eða næsta vors, að rífa
rifsrunna upp og skipta þeim.
Skiptingu er best að fram-
kvæma með vel skerptri skóflu.
Benda má Kristínu á, að eðli-
legast er að rifsrunnar verði
aldrei með fleiri en 8—10 stofna,
og það þarf því árlega að fjar-
lægja einn gamlan stofn, en láta
einn rótarsprota vaxa í hans
stað. Með því móti vex plantan
aldrei úr sér og er líklegri til að
gefa meiri og betri uppskeru. Sé
þessi regla viðhöfð við ræktun-
ina, er liklegt að það sé nægileg
grisjun. Annars ber að hafa það
í huga við skerðingu, að sólar-
Ijósið nái sem greiðast að öllum
hlutum runnans og einkum þarf
að hafa það hugfast, að fjar-
lægja þær greinar sem leggjast
yfir aðrar (það sem kallast
krosslægjur), og gamlar greinar
eða stofnar klippast niður við
rót. Berjarunnar þurfa ríku-
legan áburð, ef þeir eiga að skila
góðri uppskeru.
Hafliði Jónsson garðyrkjustjóri svarar
spurningum lesenda um garðyrkjumál
Islendingar hafa marg-
víslegt gagn af alþjóðlegu
samstarfi sem þessu
Vorfundur Alþjóða þing-
mannasamhandsins var ný-
iega haldinn í Manila á
Filippseyjum. Af hálfu ís-
lenskra þingmanna sat
Friðrik Sophusson alþingis-
maður fundinn, en hann er
nú formaður sendinefnda
þjóðþinganna á Norðurlönd-
um. Biaðamaður Morgun-
hlaðsins hitti Friðrik að
máli nú í vikunni og ræddi
við hann um Manilafund-
inn, Alþjóða þingmanna-
samhandið og gildi þess
fyrir íslendinga að taka
þátt í slíku samstarfi.
Stofnað árið 1894
.Uppruna þingmannasambandsins
má rekja allt aftur til ársins 1889,“
sagði Friðrik, „þegar ákveðið var að
halda reglulega alþjóðlegar þing-
mannaráðstefnur að frumkvæði
þingmannanna sir William Handal
Cremer frá Bretlandi og Frédéric
Passy frá Frakklandi.
Þetta þróaðist svo áfram í það,
árið 1894, að formlega var stofnað
Alþjóða þingmannasambandið, Int-
er-Parliamentary Union, sem hefur
sitt eigið starfslið og starfsreglur.
Allt frá þessum tíma hefur þing-
mannasambandið starfað, með þeim
undantekningum þó að tvær heims-
styrjaldir heftu starfsemina veru-
lega um tima. Margt hefur að
sjálfsögðu breyst frá þvi sambandið
var stofnað, vegna breyttra viðhorfa
og aðstæðna, er að grunni til og í
öllum veigamestu atriðum en enn um
að ræða sama Alþjóða þingmanna-
sambandið og stofnað var á ofan-
verðri síðustu öld.
Höfuðstöðvar sambandsins eru í
Sviss, forseti þess er sá kunni maður
Dr. Rafael Caldera, fyrrum forseti
Venezuela, en framkvæmdastjórinn
er Italinn Terrenzio, sem veitir
skrifstofunum í Genf forstöðu. Yms-
ir þekktir stjórnmálamenn taka þátt
í störfum sambandsins. T.d. er
Andreotti, fyrrverandi forsætisráð-
herra Ítalíu, nefndarformaður.
Þátttakendur
víðs vegar að
Að sögn Friðriks eru nú fulltrúar
eða þingmenn frá 89 þjóðþingum
innan Alþjóða þingmannasambands-
ins, frá eftirtöldum ríkjum: Albaníu,
Alsír, Ástralíu, Austurríki, Bangla-
desh, Belgíu, Brasilíu, Búlgaríu,
Kanada, Columbíu, Comoros, Costa
Rica, Kúbu, Kýpur, Tékkóslóvakíu,
Alþýðulýðveldinu í Kóreu, Yemen,
Danmörku, Dóminikanska lýðveld-
inu, Kcuador, Egyptalandi, Finn-
landi, Frakklandi, Gabon, Ghana,
Vestur-Þýskalandi, Austur-Þýska-
landi, Grikklandi, Guatemala,
Gíneu, Haiti, Ungverjalandi, íslandi,
Indlandi, Indónesíu, írak, trlandi,
Ísrael, Ítalíu, Fílabeinsströndinni,
Japan, Jórdaníu, Kenya, Líbanon,
Luxemborg, Madagaskar, Malawi,
Malasíu, Mexicó, Monacó, Mongólíu,
Marokkó, Mosambik, Nepal, Hol-
landi, Nýja-Sjálandi, Nígeríu, Nor-
egi, Panama, Paraguay, Filippseyj-
um, Póllandi, Portúgal, Suður-
Kóreu, Romaníka, Senegal, Sierra
Leone, Singapore, Sómalíu, Spáni,
Sri Lanka, Súdan, Svíþjóð, Sviss,
Sýrlandi, Thailandi, Túnis, Samein-
aða arabíska lýðveldinu, Sameinuðu
arabísku furstadæmunum, Stóra-
Bretlandi, Kamerún, Bandaríkjun-
um, Efri-Volta, Sovétríkjunum,
Venezuela, Víetnam, Yemen, Júgó-
slavíu, Zaire og Zambíu.
Tyrkir og Líberíumenn voru í
samtökunum en hafa verið reknir úr
þeim vegna byltingastjórna er leystu
þingin þar upp. Friðrik sagði það

Friðrik Sophusson alþingis-
maður.
Rætt við Friðrik
Sophusson
alþingismann um
Alþjóða þing-
mannasamband-
ið og störf þess
vera eitt af verkefnum Alþjóða
þingmannasambandsins, að fylgjast
með afdrifum þingmanna í hinum
ýmsu löndum, svo sem þegar stjórn-
arbyltingar eru gerðar. Algengt væri
að þingmenn hyrfu sporlaust, eða að
þeir væru pyntaðir og líflátnir. Slík
mál léti sambandið til sín taka og
reyndi að beita áhrifum sínum til að
verja þingmenn ofsóknum. Einkum
sagöi Friðrik þetta vera algengt í
Mið- og Suður-Ameríku, þar sem
stjórnarbyltingar væru algengar og
mannréttindi víða lítils virt.
Óháð ríkisstjórn-
um landanna
Að sögn Friðriks taka störf Al-
þjóða þingmannasambandsins nokk-
ur mið af því sem er að gerast á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna
hverju sinni, og oft hefði raunar
verið um það rætt, hvort ekki ætti
hreinlega að fella starfsemi sam-
bandsins að þeirri stofnun. Slíkt
hefði þó alltaf mætt mótspyrnu,
meðal annars vegna þess að innan
þingmannasambandsins störfuðu
menn sem fulltrúar viðkomandi
þjóðþinga, óbundnir af öðru en eigin
sannfæringu, og án beinna tengsla
við stjórnvöld í hverju ríki.
„Einkum á þetta við um þingmenn
hinna lýðfrjálsu ríkja,“ sagði Frið-
rik, „þingmenn frá einræðisríkjum,
svo sem Sovétríkjunum og Austur-
Evrópu, eru auðvitað bundnir af
stefnu stjórnvalda á hverjum stað.
Þingmenn lýðræðisríkjanna skiptast
hins vegar oft upp í ýmsar fylkingar
í afstöðu til einstakra mála, eðli
málsins samkvæmt.
Alþjóða þingmannasambandið
gerir ekki upp á milli þinga í
heiminum, hvort þau eru kjörin
opnum, almennum og iýðræðislegum
kosningum, eða hvort þau starfa með
sama hætti og Æðsta ráðið í Ráð-
stjórnarríkjunum. Skilyrði fyrir inn-
göngu er að þing starfi, þannig að
stjórnarfar, sem ekki styðst við þing
af einhverju tagi, á ekki fulltrúa
innan sambandsins.“
Ræddu málin fyr-
ir Kúhufundinn
Á vorfundinum í Manila var eink-
um rætt um orkumál, afvopnunar-
mál, samband þjóðþinga og ríkis-
stjórna, og um stöðu ýmissa minni-
hlutahópa á ósjálfstæðum landsvæð-
um, svo sem Namibíu. Einnig var
rætt um ástandið í Líbanon, mann-
réttindamál í Rómönsku-Ameríku og
málefni fatlaðra.
Friðrik sagði, að á vorfundunum
væri farið yfir öll þau mál sem
ætlunin væri að ræða á þingi sam-
bandsins, sem haldið er á haustin að
öllum jafnaði. Farið væri yfir álykt-
anir og margvísleg undirbúnings-
vinna unnin, en allar samþykktir
biðu hins vegar haustfundarins.
Hann verður í ár haldinn í Havana á
Kúbu. Að sögn Friðriks sækja ís-
lendingar alla jafna ekki fundi á svo
fjarlægum stöðum sem Filippseyj-
um, ástæða þess að hann hefði farið
nú væri sú að hann væri formaður
sendinefnda norrænu þingmann-
anna, sem nýlega hefðu haldið fund í
Reykjavík til að bera saman bækur
sínar fyrir Manilafundinn. Þing-
menn Norðurlandanna skiptast á að
gegna formennsku í þessum óform-
legu samtökum, og yfirleitt kemur
formaður þingmannanefndar hvers
lands frá stærsta stjórnmálaflokkn-
um.
Þingin hafa misjafnan atkvæðis-
rétt á þingum Alþjóða þingmanna-
sambandsins, minnst 9 fulltrúa en
mest 22. ísland hefur 9 svo dæmi sé
tekið, en bæði Sovétríkin og Banda-
ríkin 22. — Þingmenn geta farið með
umboö atkvæða fleiri en sjálfs sín,
aldrei þó fleiri en fjögurra. í full-
trúaráði og fastanefndum er atkvæð-
isréttur jafn.
Gildi samstarfsins
fyrir íslendinga
Friðrik sagðist vera þeirrar skoð-
unar að fslendingar hefðu margvís-
legt gagn af þátttöku í Alþjóða
þingmannasambandinu. Starfsemi
sambandsins væri á hinn bóginn
ekki nægilega kynnt almenningi hér
heima, ekki frekar en starf þing-
manna í Atlantshafsbandalaginu,
EFTA, eða jafnvel þeirra er sitja
þing Sameinuðu þjóðanna. Hann
sagðist hins vegar vera þeirrar
skoðunar, að stórauka þyrfti upplýs-
ingastreymi frá þingunum, enda ætti
almenningur rétt á að vita hvað væri
til umfjöllunar á samkomum sem
þessum, og hvernig afstaða ein-
stakra manna og heilla sendinefnda
kæmi í ljós við afgreiðslu margvís-
legra mála. Til fyrirmyndar væri, að
sendinefnd Alþingis hjá Evrópuráð-
inu hefði skilað starfsskýrslu á
sérstöku þingskjali, sem þingmenn
og almenningur hefðu greiðan að-
gang að.
„Það er sannfæring mín að við
íslendingar höfum umtalsvert gagn
af því að taka þátt í fjölþjóðlegu
starfi af þessu tagi,“ sagði Friðrik, „á
sama hátt og við höfum gagn af
Hafréttarráðstef nunni, A llsherj ar-
þingi SÞ og fleiri samkomum. Þar er
verið að fjalla um margvísleg sam-
eiginleg hagsmunamál mannkynsins
í heild, auk þess sem mörg málin
snerta aðeins lítið brot mannkyns,
svo sem við íslendingar þekkjum vel
af eigin raun. Hagur hlýtur að vera
að því að íslenskir þingmenn kynni
þjóð sína og sérhagsmunamál henn-
ar á alþjóðlegum vettvangi, og á
ráðstefnum á borð við þær er
þingmannasambandið efnir til, skap-
ast oft persónuleg kynni milli manna
er heilladrjúg geta orðið síðar."
Auk Friðriks Sophussonar eru í
Alþjóða þingmannasambandinu af
Islands hálfu, þau Jóhanna Sigurð-
ardóttir, Þórarinn Sigurjónsson og
Garöar Sigurðsson. Fundi sam-
bandsins sækir einnig skrifstofu-
stjóri Alþingis, Friðjón Sigurðsson.
Halda framkvæmdastjórar þinganna
sérstaka fundi, þar sem þeir ræða
sérstaklega um ýmsa stjórnunarlega
þætti þjóðþinganna og skiptast á
upplýsingum.
- AH