Morgunblaðið - 28.06.1981, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JÚNÍ1981
g vildi koma til íslands, því
þar eru rætur mínar, sagði
þessi erna, gamla kona við
fréttamann Mbl., sem hitti hana á
Hótel Heklu morguninn eftir að
hún kom til landsins og daginn
áður en hún hélt af stað til
ísafjarðar í fylgd með syni sínum.
— Ég segi stundum að ég sé
Norðurlandabúi, þótt ég hafi búið
í Bretlandi meiri hluta ævinnar,
bætir hún við og fer að útskýra
uppruna sinn.
Faðir Margrétar var Andrés
Vigfússon, sem giftist í Danmörku
norskri konu frá Stavanger. Hann
starfaði hjá Ásgeiri G. Ásgeirs-
syni faktor hér og í Kaupmanna-
höfn. En faktorinn hafði stóra
skrifstofu í Kaupmannahöfn niðri
við höfnina og bjó á vetrum í
villu sinni þar. Einn góðan veður-
dag kom móðir Margrétar með
hana þriggja ára og yngri bróður
hennar á skrifstofuna í Kaup-
mannahöfn. Ásgeir kom þar inn
ásamt konu sinni, Láru. — Ég var
álltaf ákaflega mannblendin og
kotroskið barn, segir hún. —
Ásgeir faktor fór að tala við okkur
systkinin og hafði gaman af. Hann
spurði hvort ég vildi kyssa sig. Ég
sagði: Alveg sjálfsagt! Og gerði
það. Ég verð að fá þessa telpu,
sagði hann. Hann hafði verið
giftur í 15 ár og var barnlaus. Átti
heldur ekki börn með seinni konu
sinni. Andrés Vigfússon faðir
minn var fátækur, en hafði sitt
stolt. Hann setti því það skilyrði
að ég yrði ekki látin taka upp nýtt
föðurnafn og hélt ég því áfram að
heita Margrét Vigfússon, þótt ég
væri oft kölluð Magga Ásgeirsson
á ísafirði. Ég varð svo kjördóttir
þeirra og var hjá Ásgeiri pabba í
20 ár en hún dó 1904.
— Pabbi var ákaflega góður við
mig. Ég skal segja þér dæmi. Ég
var veik og í sóttkví. í herberginu
var loftgat, sem lokað var með
korktappa. Norsk telpa, Sophie
Andreassen, var góð vinkona mín.
Hún læddist alltaf að gatinu og
við smygluðum dóti hvor til ann-
arrar inn og út um gatið. Þegar
pabbi kom svo og spurði seinna
hvað hann gæti fært mér, svaraði
ég: Komdu með Sophie! Og það
gerði hann. Hún var tekin á
heimilið, þótt ekki yrði hún kjör-
dóttir og var þar alin upp. Á
ísafirði var hjá okkur stúlka, sem
hét Jóhanna Einarsdóttir, og sá
um húsið. Hafði allt til þegar við
komum. Húsið var tvílyft, man ég,
og í lægri byggingu við annan
endann var Dömubúðin. En hún
var ekki í sambandi við íbúðina.
Úr borðstofunni mátti ganga út í
garðinn, sem var á eina hlið. Um
hann var hvítt grindverk, og svo
mátti draga fyrir tjald, svo ekki
sæist inn í garðinn af götunni. Og
þarna vorum við mikið. Ég var svo
forvitin og athafnasamt barn, að
pabbi kom fyrir stalli, til þess að
ég gæti staðið á honum og horft út
á götuna og á höfnina. Við vorum
alltaf svo góðir vinir, ég og pabbi.
Eitt sinn kom tannlæknir sem átti
að taka tönn úr pabba, en ég hljóp
til að verja hann og hrópaði: Þú
tekur ekki tönn úr honum pabba
mínum!
Ásgeir Guðmundur Ásgeirsson,
sem fæddur var 1856, var sonur
Ásgeirs kaupmanns Ásgeirssonar
á ísafirði. Hann tók eftir verzlun-
arnám við forstöðu verzlunar föð-
ur síns utanlands, er hann lést
1877. Segir í íslenzkum æviskrám:
„Jókst verzlunin síðan mjög og
voru búðir hennar víða um Vest-
fjörðu, með fiskiútgerð mikilli.
Setti hann og hvalveiðastöð í
Seyðisfirði vestra, en fluttist síðar
til Eskifjarðar. Hafði ferðir um
ísafjarðardjúp frá 1891 á gufubáti
litlum, en síðar keypti hann gufu-
skip mikið og hafði til ferða í milli
landa. Dugnaðarmaður mikill;
gleðimaður og rausnarmaður." I
æviskránum er þess getið að hann
var tvíkvæntur. Fyrri konan var
Lára dóttir Holms verzlunarstjóra
á ísafirði, sem dó 1904, en síðari
Hún er komin til íslands, hún Magga Ásgeirsson,
eins og hún var gjarnan kölluð á Ísaíirði, um og eftir
aldamótin, þessi kjördóttir Ásgeirs G. Ásgeirssonar
faktors og stórveldis á staðnum. Nú heitir hún frú
Margit Scott og verður níræð í ágústmánuði. Þegar
hún frétti að verið væri að gera upp Faktorshúsið til
varðveizlu, var hún ekki í rónni fyrr en hún gat farið
til íslands og fært ísfirðingum gamlar myndir. Jón
Páll Halldórsson, form. friðunarnefndar, segir að þær
verði vel þegnar, þar sem mjög lítið sé til af myndum af
staðnum frá þessum tíma.
Faktorsdóttirin
ísafirdi
vit j ar
heima-
haganna
Margit (Vigfússon eda Ásgeirsson) Scott,
sem er að verða níræð, með syni sínum á
Hótel Ileklu morguninn eftir komuna til
íslands. — Ljósm Guðjón.
Þessi mynd af stórkaupmanninum og kúnni er i tjölskyldu-
albúmi Margrétar.
kona hans var María dóttir Jesp-
ers Bahnsons yfirhershöfðingja og
hermálaráðherra Dana, sem hann
var kvæntur 1906 til 1908, er hún
féll frá.
Þetta kemur allt heim við minn-
ingar Margrétar frá þessum árum.
Hún segir að alltaf hafi verið
mikill gestagangur á heimilinu.
Kapteinunum á skipunum var
ávallt haldin veizla, þegar þeir
komu. — Sjáðu til, pabbi flutti á
haustin fisk út til Ítalíu og víðar,
en alls konar varning til landsins
á vorin, útskýrir hún. Og spyr
hvort enn sé þurrkaður saltfiskur
á stakstæðunum á ísafirði. —
Karlarnir sem seldu honum
fiskinn, fengu helminginn greidd-
an í peningum, en hinn helming-
inn áttu þeir að taka út í varningi.
Fjölskyldan kom með vorskipinu
frá Kaupmannahöfn og settist að í
faktorshúsinu, og hélt aftur til
Kaupmannahafnar á haustin, kom
venjulega þangað í þann mund
sem ávextirnir voru þroskaðir á
trjánum í garðinum þeirra. Alltaf
var mikið um að vera á sumrin á
ísafirði. Margrét man t.d. vel eftir
gufubát föður síns, Ásgeiri litla,
sem notaður var á ísafjarðardjúpi,
m.a. í förum í hvalverksmiðjuna.
Hann sá hún ósjófæran í fjörunni,
þegar hún leit í síðasta sinn við á
Isafirði 1933.
Og hún segir frá endalokunum á
verzlunarrekstri Ásgeirs S. Ás-