Morgunblaðið - 28.06.1981, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JÚNÍ 1981
23
THE OBSEKVER
Verður Sovétmönnum vikið úr
Alþjóðasamtökum geðlækna?
TALIÐ er fullvíst, að mis-
notkun Sovétmanna á geð-
lækningum verði harðlega
fordæmd á ýmsum alþjóð-
legum læknaráðstefnum,
sem haldnar verða í sumar
og seinna á þessu ári. Það
er ekki síst fangelsun sov-
éska sálfræðingsins dr.
Anatoly Koryagins, sem
veldur því, að nú er
mönnum loksins nóg boðið,
og er búist við því, að þetta
mál verði fyrst tekið fyrir í
Stokkhólmi 28. júní en þar
verður haldið alþjóðaþing
geðlækna, þeirra sem leita
líffræðilegra skýringa á sál-
rænum erfiðleikum.
Dr. Anatoly Koryagin,
42ja ára gamall sálfræðing-
ur, var dæmdur í 12 ára
fangelsi fyrr í þessum mán-
uði fyrir að hafa starfað með
nokkrum rússneskum vís-
indamönnum, sem hafa
fylgst með og veitt upplýs-
ingar um þær „geðlækn-
ingar", sem farið er að kenna
við KGB, rússnesku leyni-
lögregluna. Tveir aðrir úr
þessum hópi hafa einnig
verið handteknir, sakaðir
um „andsovéskan áróður",
og er gert ráð fyrir réttar-
höldum yfir þeim nú á næst-
unni.
Læknar halda sitt alþjóða-
þing á hausti komanda og nú
þegar hafa verið lagðar fram
tillögur þar sem sovésk
stjórnvöld eru harðlega vítt
fyrir að úrskurða menn geð-
veika fyrir það eitt að þora
að segja hug sinn allan.
Margir læknar á Vestur-
löndum krefjast þess einnig,
að Alþjóðasamband sálfræð-
inga reki Sovétmenn úr sam-
bandinu fyrir pólitíska mis-
notkun á þessari grein lækn-
isfræðinnar.
Augljóst er, að mjög muni
skipta í tvö horn á þinginu í
Stokkhólmi en formaður
sovésku sendinefndarinnar
verður Marat Vartanyan
prófessor, sem síðasta ára-
tug virðist hafa haft það
helst á sinni könnu að þver-
taka fyrir alla misnotkun
KGB á geðlækningum.
Raunar hefur Vartanyan
orðið opinberlega uppvís að
því oftar en einu sinni að
reyna að fá Alþjóðasam-
bandið til að leggja blessun
sína yfir þær aðferðir, sem
rússneskum stjórnvöldum
þykir við hæfi að beita þá
þegna sína, sem taka ákvæð-
in um málfrelsi full bók-
staflega.
Forseti þingsins í Stokk-
hólmi verður sænski sál-
fræðingurinn Carlo Perris,
kunningi Vartanyans og
annar tveggja vestrænna
sálfræðinga, sem jafnan
hafa lagt sig í líma við að
bera í bætifláka fyrir Rússa
þegar þessi mál hefur borið
á góma. Það verða þó ekki
aðeins læknar, sem munu
láta til sín heyra í Stokk-
hólmi því að fyrir skömmu
voru stofnuð alþjóðleg sam-
tök til að berjast gegn póli-
tískri misnotkun geðlækn-
inga og þau ætla sér að vekja
rækilega athygli á hlutskipti
dr. Koryagins, Moskvu-
hópsins og annarra fórnar-
lamba KGB-geðlæknanna.
Annað, sem einnig mun
verða til að sýna KGB-geð-
lækningarnar í réttu ljósi, er
mál námumannsins Alexei
Nikitins og nýútkomin bók,
sem gefur lifandi og um leið
skelfilega lýsingu á sjúkra-
húsinu þar sem hann er
hafður í haldi.
Nikitin var handtekinn í
desember sl. eftir að hann
hafði farið þess á leit við
bresk verkalýðsfélög, að þau
hjálpuðu honum og félögum
hans við að stofna frjálst
verkalýðsfélag, og eftir að
dr. Koryagin hafði skoðað
hann og komist að þeirri
niðurstöðu, að hann væri
fullkomlega heill á geðsmun-
um. Nikitin er nú á Dnepro-
petrovsk-geðsjúkrahúsinu
þar sem neydd eru ofan í
hann einhver kynstur af
lyfjum. Frá því segir Alex-
ander Shatravka, sem um
tíma var með Nikitin á
sjúkrahúsinu.
Shatravka er 31 árs gam-
all sjómaður, sem árið 1974
flúði yfir til Finnlands en
var handtekinn og fluttur
aftur til Rússlands. Þegar
þangað kom var hann úr-
skurðaður „geðklofi" og
haldið á Dnepropetrovsk-
geðsjúkrahúsinu í fimm ár.
Síðan KGB komst yfir ein-
tak af bók hans á síðasta ári
hefur hann tvisvar sinnum
verið „lagður inn“ í stuttan
tíma. Shatravka er utan
veggja sjúkrahússins nú sem
stendur og býr í Krivoj Rog í
Úkraínu. I febrúar sl. kann-
aði dr. Koryagin andlegt
heilsufar hans og fann ekk-
ert athugavert við það.
I bók sinni segir Shatr-
avka frá grimmd og mann-
úðarleysi starfsfólksins á
Dnepropetrovsk-geðsj úkra-
húsinu, sem hann segir að sé
miklu meiri en á öðrum
stofnunum, sem hann hefur
verið settur inn á. Einnig
greinir hann frá lyfjagjöfun-
um, sem notaðar eru til að
„lækna" andófsmenn og trú-
að fólk.
í skjali frá Moskvu-
hópnum, sem borist hefur til
Vesturlanda, lætur fólkið í
ljós áhyggjur sínar vegna
fangelsunar dr. Koryagins
og tveggja annarra úr hópn-
um og telur, að nú séu í
undirbúningi enn víðtækari
„geðlækningar" á vegum
KGB en verið hefur.
* 4 . m 4
aratkvæðagreiðslu, þar sem meiri-
hluti Svía samþykkti að halda
áfram smíði kjarnorkuvera. Þá
máttu sín meira efnahagsleg rök
en umhyggja fyrir umhverfinu. í
stjórnmálum eins og lífinu al-
mennt er það svo, að pyngjan
vegur oftast þyngra en háleitar
hugsjónir, þegar nauðsynlegt er
að velja þar á milli. Nú er svo
komið, að Svíar framleiða mest
rafmagn með kjarnorku miðað við
íbúafjölda af ölium þjóðum heims
eða um 3000 kílówattstundir á
íbúa á árinu 1980. Eftir um það bil
5 ár verður um helmingur af
heildarraforku Svía framleiddur í
kjarnorkuverum og sömu sögu er
að segja um Belga og Frakka.
I vikublaði danskra verkfræð-
inga birtist nýlega grein eftir F.
List verfræðing undir fyrirsögn-
inni: Slysið á Þriggja-mílna-eyju
hefur aukið trú manna á kjarn-
orkuverum. Vísar höfundurinn
þar til kjarnorkuslyssins, sem
varð á þessari bandarísku eyju
1979. í grein sinni segir hann:
„Þótt undarlegt sér hefur slysið
á Þriggja-mílna-eyju aukið trú
manna á að unnt sé að gera
kjarnorkuver þannig úr garði, að
þau séu mjög örugg, og slysið
hefur meðal annars sýnt, að miklu
minna af geislavirku efni berst út
frá kjarnorkuverum verði bilun í
ofnum þeirra en líklegt var talið
vegna sérstakra eðlisfræðilegra
aðstæðna í vatnskældum ofnum,
sem áður hafði ekki verið hugað
a ð.
Enn hefur enginn maður orðið
illa úti vegna geislavirkni frá
venjulegum kjarnorkuverum til
raforkuframleiðslu, þótt rekstr-
, artími ofnanna í þeim sé nú
orðinn 2200 ár. Nokkrir menn hafa
á hinn bóginn týnt lífi við til-
raunaofna á þeim 40 árum, sem
við þá hefur verið unnið. Reynslan
til þessa og ítarlegar rannsóknir,
sem meðal annars hafa verið
framkvæmdar af Intemational
Institute for Applied Systems An-
alysis sýna, að þegar til alls er
litið, geti reynst erfitt að bera
gæði nokkurrar annarrar orku-
framleiðsiugreinar saman við
kjarnorkuverin, þegar rætt er um
öryggi og umhverfisvernd."
Leigjendasam-
tök í vanda
Ekki er von, að margir hafi lagt
á minnið allt fjasið í Þjóðviljanum
á sínum tíma, þegar nokkrir
Reykvíkingar tóku sig til og stofn-
uðu Leigjendasamtök, síðan létu
þeir Þjóðviljamenn og aðrir stuðn-
ingsmenn ríkisforsjárinnar eins
og allur vandi leigjenda væri
leystur, þegar Alþingi samþykkti
lög um leiguhúsnæði og rétt leigj-
enda. Voru lagasmiðir Alþýðu-
bandalagsráðherranna þar á ferð-
inni undir forystu Alþýðuflokks-
manna. Nú er komið í ljós, að hið
versta, sem forvígismenn leigj-
enda gátu gert var að binda trúss
við Alþýðubandalagið. Svavar
Gestsson er nú félagsmálaráð-
herra og fer eins að gagnvart
leigjendum og heilbrigðisstéttun-
um, þegar á herðir, hann hleypur í
felur, hvort sem það er nú í
útlöndum eða annars staðar.
Sömu sögu er að segja um fjár-
málaráðherra, Ragnar Arnalds, ef
marka má ályktun aðalfundar
Leigjendasamtakanna, sem hald-
inn var 11. júní síðastliðinn. Þar
segir meðal annars:
„Hækkun húsaleigu um 44%
(frá 1. maí sl. samkvæmt sam-
þykkt ríkisstjórnarinnar innsk.)
er nær tvöfalt hærri en kaup-
gjaldshækkanir frá 1. október
1980 til 1. maí 1981. Fyrirheit
fjármála- og félagsmálaráðherra
við forsvarsmenn leigjendasam-
takanna í vor, þess efnis að
ríkisstjórnin myndi halda húsa-
leiguhækkunum jöfnum á við
kaupgjaldshækkanir hafa reynst
orðin tóm.“
Hagur leigjenda mun síður en
svo vænkast, þegar fram líða
stundir, því að ríkisforsjármenn-
irnir í núverandi ríkisstjórn hafa
ákveðið að gera atlögu að fram-
taki einstaklingsins í húsbygging-
um. Lög, sem gera þeim þetta
kleift, voru samþykkt á síðasta
þingi og hafa þeir, sem gleggst
þekkja til aðstæðna á bygginga-
markaðinum, félagar í Landssam-
bandi iðnaðarmanna og samband-
ið sjálft, vakið máls á því, að nýju
lögin muni einungis leiða til sam-
dráttar og opinberrar íhlutunar.
Málstaður leigjenda á annað og
betra skilið en hann sé notaður í
flokkspólitískum tilgangi. Þeim
fjölgar, sem eygja ekki úrlausn í
húsnæðismálum, þegar óeðlileg
spenna myndast á ibúðamarkaði
og þá verða ungt fólk, sem er að
hefja búskap, og námsmenn verst
úti. Vegna vitlausrar stefnu ríkis-
forsjármanna í ráðherrastólum og
óhönduglegra vinnubragða í
skipulagsmálum Reykjavíkur, er
til dæmis að myndast öngþveiti í
húsnæðismálum í höfuðborginni.
Reynslan í
Hollandi
í yfirlýsingu aðalfundar Leigj-
endasamtakanna kemur fram, að
þeir, sem hana samþykktu, trúa
því enn, að hið opinbera geti leyst
allan þeirra vanda. í lok yfirlýs-
ingarinnar segir: „... og því
hlýtur að vera brýn skylda samfé-
lagsins að tryggja öllum þann
sjálfsagða rétt að fá inni fyrir sig
og sína. I öllum nálægum löndum
hafa þessi mál löngu tekið á sig
fast form, þar sem leiguhúsnæði
þykir sjálfsagður kostur og tryggt
er að húsnæðiskostnaður sé í
samræmi við önnur kjör. Koma
þarf á slíku fyrirkomulagi hér,
enda eðlilegt að okkar þjóðfélag
stefni í svipaðan farveg og samfé-
lög annarra landa."
Æskilegt hefði verið, að yfirlýs-
ing Leigjendasamtakanna hefði
ekki verið byggð á slíkum alhæf-
ingum. Hvaða lönd eru það, sem
við er átt? í seinni tíð hafa
vinstrisinnar hér á landi oft beint
sjónum sínum til Hollands, þegar
þeir hafa leitað að fyrirmyndum.
Eru Leigjendasamtökin að vísa til
ástandsins í húsnæðismálum þar?
15. júní birtist frásögn í blaðinu
Intemational Herald Tribune um
stöðu húsnæðislausra í Hollandi,
sem eiga þar í stöðugum átökum
við lögregluna og hefur oftar en
einu sinni komið til blóðugra
handalögmála af því tilefni, eins
og fram hefur komið í fréttum.
Vegna ófremdarástandsins hafa
húsnæðislausir Hollendingar
gripið til þess ráðs að leggja undir
sig tómar íbúðir, einbýlishús,
verksmiðjur, sjúkrahús, verslanir
og leikhús. Eftir 26 ára hollensk-
um forystumanni í samtökum
húsnæðislausra er haft: „Til að
komast hjá götuóeirðum verða
ríkisstjórnir að kaupa nógu mikið
af byggingum og innrétta nægi-
lega margar ódýrar íbúðir fyrir
okkur öll. „Hollenska lögreglan og
öryggissveitir þar í landi hafa
varað við því, að öfgamenn til
vinstri með sambönd við borg-
arskæruliða á Ítalíu og í Vestur-
Þýskalandi beiti húsnæðisleys-
ingjunum fyrir sig og færi út
i kvíarnar í skjóli þeirra.
Húsnæðisleysingjarnir segja, að
í Amsterdam einni séu yfir 20
þúsund manns, sem búi ólöglega,
það er að segja hafi lagt undir sig
eignir annarra, þeir segja einnig,
að í Amsterdam séu um 5 þúsund
virkir félagar í samtökum sinum.
Sagt er, að almenningur í Hol-
landi hafi samúð með hinum
húsnæðislausu en öngþveitið sé
orðið svo mikið, að enginn fái við
það ráðið. Vonandi verður unnt að
aftra því, að ríkisforsjármönnum
hér á landi takist að skapa jafn
mikinn húsnæðisvanda og Hol-
lendingar glíma við.