Morgunblaðið - 12.09.1981, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1981
35
Minning:
Guðmunda Margrét
Sveinbjörnsdóttir
Fædd 27. október 1899
Dáin 27. áKÚst 1981
Fallin er frænkan mín bezta.
Ljúft er mér og skylt að minn-
ast hennar á vegamótum, svo náin
sem samskipti mín hafa verið við
hana og heimili hennar allt frá
bernsku minni.
Guðmunda fæddist 27. október
1899, dóttir hjónanna Önnu Ólafs-
dóttur frá Akurey og Sveinbjarn-
ar Guðmundssonar, sem þá
bjuggu að Grímsstöðum í V-Land-
eyjahreppi.
Jökulvötn herjuðu þá mjög á
margar jarðir V-Landeyjahrepps
og ýmsar viðnámsaðgerðir, sem
síðar var beitt, voru þá ekki
tiltækar. Anna og Sveinbjörn urðu
að hörfa undan vötnunum með
börn sín, Dagfinn og Guðmundu.
Fluttu þau að Dísukoti í Þykkva-
bæ, en þar bjuggu Ingibjörg systir
Önnu, Vilhjálmur Hildibrandsson
maður hennar og börn þeirra
fjögur.
Vinátta og frændrækni var
traust með þessu fólki og auðveld-
aði þrönga setu undir litlu þaki
íbúðarhússins í Dísukoti. Vil-
hjálmur og hans fólk flutti síðar
að Vetleifsholti í Ásahreppi, en
Sveinbjörn og fjölskylda hans bjó
áfram í Dísukoti.
Ótímabær dauði Sveinbjarnar
raskaði enn lífsrás fjölskyldunnar.
Anna tók þann kostinn að hætta
búskap og flytja til Reykjavíkur.
Börn hennar bæði voru þá vaxin
úr grasi og mun Guðmundu hafa
fallið þungt að kveðja sveit sína,
því hún naut fegurðar hennar,
tignar fjarlægra fjalla og henni
féllu vel sveitastörf. En systkinin
fylgdu móður sinni og fylgdust
þessir ástvinir að meðan líf entist.
Árið 1925 giftist Guðmunda
Sigvalda Guðmundssyni frá Ás-
búð í Hafnarfirði og bjuggu þau
fyrstu búskaparár sín í Hafnar-
firði. Síðar flutti fjölskyldan til
Reykjavíkur, bjó lengi að Eskihlíð
D við Miklatorg, en lengst að
Snorrabraut 69.
Sigvaldi, sem látinn er fyrir
tæpum þremur árum, var tresmið-
ur að mennt. Hann aflaði sér fljótt
réttinda til að standa fyrir bygg-
ingaframkvæmdum, og byggði
sjálfur þau hús, sem fjölskylda
hans bjó í. Hann varð umsvifa-
mikill húsasmíðameistari, byggði
fjölda íbúðarhúsa og verksmiðju-
húsa. Starfi Sigvalda fylgdi mikill
erill á heimili hans. Starfsmenn,
verkkaupendur og fjöldi annarra
áttu stöðugt erindi við bygg-
ingameistara sinn.
Sigvaldi notaði ekki flibba á
virkum dögum né bældi mjúka
framkvæmdastjórastóla. Hann
gekk til allra verka með mönnum
sínum fullan vinnudag. öll önnur
verkefni vegna framkvæmda urðu
að vinnast á öðrum tímum sólar-
hrings, mest á heimili hans og
Guðmundu. Hlutur Guðmundu í
þessu verkefni húsbóndans var
stór. Kynntust margir þannig
starfsþreki hennar, heimilisstjórn
og rausn.
Guðmunda og Sigvaldi eignuð-
ust sjö börn. Sex þeirra lifa. Þau
eru: Birna Anna, gift Ragnari
Karlssyni, lækni í Bandaríkjun-
um, Kristbjörg, gift Ásgeiri Sig-
urðssyni, skipstjóra, Hrefna,
skólastjóri, Ólafur, starfsmaður á
Skattstofunni, Sigrún, gift Krist-
jáni Torfsyni, bæjarfógeta í Vest-
mannaeyjum, Aðalheiður, gift
Gunnari Guðjónssyni, flugstjóra.
Konráð misstu þau ungan. Öll áttu
börnin kost á að afla sér menntun-
ar að ósk. Þau voru öll einstaklega
heimakær, en eignuðust marga
vini, sem gjarnan bættust í hópinn
á heimilinu.
Anna, móðir Guðmundu, amma
mín, bjó jafnan á heimili hennar
og átti sinn ríka hlut í að tengja
bilið milli kynslóða og rækta
ættartengsl, sem eru sterk í fjöl-
skyldunni.
Lengi átti ég heimili ásamt
foreldrum mínum í sama húsi og
Guðmunda og hennar fólk og síðar
hið næsta þeim. Heimili hennar
var, frá því ég fyrst man, mitt
annað heimili.
Umsvif Guðmundu á hinu stóra
heimili hennar voru ærin. Segja
má að hús hennar hafi löngum
ómað af mannlífi. Barnahópnum
og vinum þeirra stjórnaði hún af
röggsemi. Starfsorka hennar virt-
ist óþrjótandi og stjornsöm var
hún þegar með þurfti. Fyrirmæl-
um hennar var hlýtt, oftast með
ljúfu geði og alltaf án undan-
bragða.
Blíð var hún og bænheit á
helgum stundum og aldrei lýsti
meiri birtu og gleði af svip hennar
en þegar hún hélt í hendur barna,
las með þeim bæn eða söng sálma.
Guðmunda var einstaklega
heimakær og þurfti ærið erindi til
að hún færi að heiman, og þá
aðeins skamma stund. Hún leitaði
ekki eftir vinum utan fjölskyldu
sinnar, en eignaðist samt marga
að vinum, sem tíðkuðu komur á
heimili hennar. Þeir sem kynntust
heimilinu fundu fljótt að -þessi
stælta kona,sem oft gustaði af,
átti óvenju heitt hjarta og tryggð
hennar brást engum, sem eignað-
ist vináttu hennar.
Síðustu ár ævi sinnar bjó Guð- -
munda við skerta heilsu, en náði
að búa í húsi sínu með börnum
sínum, Hrefnu og Ólafi, fram á
þetta ár.
Trú hennar auðveldaði henni að
mæta erfiðleikum sjúkdóms-
þrauta lokaskeiðs ævinnar. Hún
var höfundi iífsins þakklát fyrir
það, sem hann gaf henni, kvaddi
lífið sátt við ailt og alla og hvarf
inn í hið eilifa vor, sem hún vænti
og var farin að bíða.
Ég kveð Mundu frænku hrærð-
um, þakklátum huga fyrir allt,
sem hún var mér og mínum.
„Aldrei doyr þo allt um þrotni
ondurminninKÍn som var.**
Sveinbjörn Dagfinnsson
MikiU f engur að
þessu samstarfi
- Rætt við fulltrúa á fundi safna i útnorðri
Arne Thorsteinsson, Færeyingur, Nanna Herniannsson og Emil
Rosing., Grænlendingur rabba saman i Norræna húsinu.
Ljúsm. Mbi. Kristján.
í anddyri Norræna hússins i
Reykjavik stendur nú yfir sýning
sem Þjijðminjasafnið i Færeyjum
hefur gert um færeyska hátinn.
Sýningin er liður i samstarfi sem
gengur undir nafninu Útnorður-
safnið — Nordatlantmuscet, og
Norræni menningarmálasjiiðurinn
styrkir. Þar um raóir samstarf
milli Þjóðminjasafns Færeyja,
Þjóðminjasafns Grænlands, Þjóð-
minjasafns fslands og Árhæjar-
safnsins. Starfsmenn þessara
safna hafa undanfarin dægur setið
á fundum i Norræna húsinu og
hlýtt á erindi og skipst á skoðun-
um um safnmál í útnorðri.
Þjóðminjavörður Færeyja er
Arne Thorsteinsson. Hann sagðist
hafa um það góða von, að Færey-
ingar teldust brátt fullgildir í sam-
félagi safna, en margt er á döfinni í
færeyskum safnamálum. — Við
erum tíu föstu starfsmennirnir,
sagði Arne, allir sérmenntaðir
menn og vinnum nokkuð sjálfstætt
hver á sínu sviði. (Hér skaut inní
Nanna Hermannsson, borgarminja-
vörður, sem þarna var stödd og blm.
hjálpleg, að þeir væru nú aðeins
átta starfsmennirnir á íslenska
Þjóðminjasafninu.) En það þarf að
fjölga mönnum við safnið, hélt
Arne áfram, því við þurfum mikið
að grafa. Nýi tíminn þrengir að
okkur í Færeyjum, eins og annars
staðar, en nú hefur það verið bundið
í lög, að engar fornminjar má
fjarlægja eða hylja áður en sér-
fræðingar hafa kynnt sér málið.
Safnhúsið okkar í Færeyjum tók-
um við í notkun uppúr 1930, og
hinar föstu sýningar í húsinu hafa
meira og minna verið með sama
sniði síðan, svoleiðis að sýningar-
starfsemin hefur setið heldur á
hakanum hjá okkur en mest púður
farið í rannsóknir, kennslu og
útgáfur. Húsnæðið er orðið okkur
ansi þröngt, en það eru uppi um það
áform, að safnið fái til umráða
gamalt bóndabýli í útjaðri Þórs-
hafnar. Það er fagur staður og öll
skipan þarna með þeim hætti sem
einkennir færeyska bændamenn-
ingu. /Etlunin er að vernda svæðið
allt eins og það er, nema reisa
veglegt sýningarhús.
Með tilkomu þessa nýja safns
gjörbreytist líka vinnuaðstaða
—" ' ......1
okkar, því öll hús á býlinu tökum
við í okkar þjónustu. Þegar af þessu
verður, getum við loksins sýnt
heima ýmsa dýrmæta muni fær-
eyska, sem nú eru varðveittir í
Danska þjóðminjasafninu, og meðal
annars fræga stóla úr Kirkjubæ. Á
nýja svæðinu nýtist okkur líka stórt
og gott útivistarsvæði, sem er í
alfaraleið, og þar stendur gamli
bærinn ósnertur. Fólk í Færeyjum
er mjög áhugasamt um muni og
minjar, og ráðamenn eru um leið
sérlega velviljaðir.
Þegar maöur vinnur afskekkt,
sagði Arne, er óhjákvæmilegt að
menn einangrist með tíð og tíma, en
engin eru samskiptin við starfs-
bræður. Þess vegna tökum við
Færeyingar þessu Útnorðursam-
starfi mjög fagnandi og erum vissir
um að það skili sér í jákvæðum
verkum. Aðstæður allar i Dan-
mörku eru allt annars eðlis en í
Færeyjum og vandamál Dana önn-
ur en okkar, en svið eigum raun-
verulega ekki samleið í samstarfi
um safnmál. Það er margt aftur á
móti sem við getum lært af íslend-
ingum, og við hinir 13 fulltrúar
Færeyja á þessum fundi erum mjög
þakklátir fyrir það tækifæri sem
okkur hefur gefist, að skoða okkur
hér um og ræða við íslenska félaga
okkar. Og samstarfinu lýkur ekki
með fundi eins og þessum, það er í
rauninni fyrst að byrja þegar við
höfum allir kynnst og getum skrif-
ast á persónulega. Eg vil þakka
íslenskum safnamönnum gestrisn-
ina og góða kynningu, sagði Arne
Thorsteinsson, Færeyingur.
Emil Rosing, er í forsvari fyrir
Þjóðminjasafn Grænlendinga í
Nuuk, ungur maður, enda er safnið
ungt. — Já, það er ekki nema 20 ára,
sagði hann, og nú fyrsta janúar
fengum við safnlög, mjög ítarleg,
sem kveða á um hlutverk og tilgang
þjóðminjasafns á Grænlandi. Áðal-
safnið er í Nuuk, en um landið eru
átta söfn önnur, og þrjú þeirra eru
viðurkennd sem fullgild söfn og fá
40% af rekstrarfé frá grænlensku
heimastjórninni.
Með tilkomu þessara nýju laga
fær safnið í Nuuk mörg ný verkefni
og einnig er það safnsins að fylgjast
með fornminjum og húsaverndun í
samvinnu við sveitarfélögin um
landið. Löggjöf varðandi þessi efni
er mjög ströng og má ekkert færa
úr skorðum án ieyfis iandstjórnar
og safna. Það er bannað að byggja
ofan á hústóftum, sama hvort þar
um ræðir eskimóatóft eða tóftir frá
norræni byggð, og öll hús í eign
ríkisins byggð fyrir 1900 eru friðuð.
En nokkurt vandamál er það, að við
uppvözt fjárræktar í landinu leita
ungir fjárbændur með sinn fjár-
búskap til þeirra staða, sem nor-
rænir menn byggðu í fyrndinni, og
þar geta orðið árekstrar stundum.
En yfirleitt má segja, að Grænlend-
ingar hafi mjög ríka tilfinningu
fyrir fornminjum sínum.
Starfsemi Þjóðminjasafnsins í
Nuuk tengir saman náttúruminjar,
listir, jarðfræði o.fl., því þessir
þættir eru allir svo samofnir í
okkar sögu að ekki þykir stætt að
skera þar á tengsl.
Þjóðminjasafnið er svo ungt og
enn í mótun, að okkur er það
keppnismál. að byggja það svo upp,
að það falli vel að samfélagi okkar.
Við stöndum nú upp fyrir haus í
skrásetningu þess sem til er af
grænlenskum munum og minjum.
Við getum kallað það svo að
Þjóðminjasafnið á Grænlandi
standi öðruvísi að vígi en söfn í
öðrum löndum, þar eða við stöndum
í miðri sjálfstæðisbaráttu, og
Grænlendingar eru sér mjög vel
vitandi um bakgrunn sinn og menn-
ingu, og er Þjóðminjasafnið í Nuuk
mikilvægur hlekkur í að viðhalda
þeirri vitund á komandi tímum.
Alþýða manna sýnir safninu geysi-
legan ahuga og vill varðveita sinn
menningariega bakgrunn með öll-
um ráðum. Það er svo aftur lagt á
herðar okkar, starfsmanna safns-
ins, að passa uppá að safnið ein-
angrist ekki. Samt má ekki skilja
orð mín svo, að Grænlendingar vilji
einangra sig frá umheiminum, það
er af og frá.
Þet.ta samstarf íslenskra og fær-
eyskra safna við okkur er okkur
ómetanlegur styrkur, og viljum við
allt til vinna að samstarfið haldi
áfram sem lengst sagði Emil Ros-
ing, Grænlendingur.
— Okkur er mikill fengur að
þessu Útnorðursamstarfi, sagði Þór
Magnússon, þjóðminjavörður, því
það hefur verið lítið samstarf miili
þessara þjóða. Vð höfum átt sam-
starf við Norðmenn, Dani og Svía,
en samskiptin hafa hingað til farið
framhjá Færeyjum og sárasjaldan í
átt til Grænlands. Sem er slæmt,
jafn mikið og við eigum skylt með
Færeyingum og í gamalli miðalda-
menningu með Grænlendingum.
Það er fengur að þessu samstarfi
fyrir alla aðila.
Nanna Hermannsson vildi ein-
dregið þakka Norræna menning-
armálasjóðnum stuðninginn við
samstarf þetta, Norræna húsinu
velvild og áhuga, einnig sem góður
skilningur hefði ríkt hjá ríki og
borg.
— Þó við Islendingar séum
stærstir í þessu samstarfi, sagði
Nanna, sem er sérstakt fyrir nor-
rænt samstarf, þá eru allir gefend-
ur °tt þiggjendur. Færeyingar og
Grænlendingar eru komnir svo
langt á mörgum sviðum safnmála.
Það má segja það opnast fyrir
okkur nýr heimur með þessu sam-
starfi, sérstaklega að fá meira að
heyra af Grænlendingum, en þar í
landi virðast söfnin svo ríkur þáttur
í öllu menningarlífi þeirra. Áf því
getum við íslendingar lært.
Færeyska myndasýningin af
bátnum mun verða í Norræna
húsinu fram í október, en þá fer hún
út um land í hin ýmsu minjasöfn.
Þjóðminjavörður kvað stefnt að því,
að íslensk farandsýning yrði tilbúin
snemma næsta árs — en sá er einn
þáttur margra í samstarfi þessu, að
þjóðirnar skiptast á farandsýning-
um úr sínum söfnum.
Í Norræna húsinu stendur nú yílr færeyska farandsýningin
Báturinn.