Morgunblaðið - 11.02.1982, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1982
gang löngum hafa loðað við Skipa-
skoöun ríkisins, síðar Siglinga-
málastofnun ríkisins. Ætli þetta
öfugmæli sé ekki álíka vel ígrund-
að og margt annað í þessum
rógskrifum hans um stofnunina
og starfslið hennar.
í þessum kafla greinar sinnar
„Áralöng barátta við kerfið“ vill
Árni Johnsen láta líta svo út, að
útgerðarmenn og skipstjórar hafi
barizt vonlausri baráttu við Ólaf
T. Sveinsson skipaskoðunarstjóra
til að heimila þeim að auka og
bæta öryggisbúnað skipa sinna!
Hér fer á eftir hluti úr öðru um-
burðarbréfi skipaskoðunarstjóra
dagsett 10. október 1951, sem gef-
ur alveg þveröfuga mynd af bar-
áttunni. Það er ekki barátta út-
gerðarmanna og skipstjóra við
kerfið, heldur er það barátta Ólafs
T. Sveinssonar skipaskoðunar-
stjóra við að fá alia útgerðarmenn
og skipstjóra til að hlíta þeim ör-
yggiskröfum um búnað, sem sett-
ar hafa verið. Nú hótar Ólafur
skipum farbanni, ef ekki verði
fullnægt kröfunum um skipsbát
eða fleytitæki.
Umburðarbréf dagsett 10.
október 1951 frá skipaskoð-
unarstjóra til útgerðar
manna og skipstjóra:
„Með bréfi dags. 14. október
1950 beindi Skipaskoðun ríkisins
þeim tilmælum til allra skipaeig-
enda og skipstjóra á skipum yfir
20 rúmlestir að þeir útvegi sér bát
á skipin, samkvæmt ákvæðum
reglna nr. 43 frá 20. nóvember
1922, og var í bréfi bent á þá
hættu sem af því stafar, að fara úr
höfn bátlausir.
Margir af skipaeigendum og
skipstjórum á skipum, hafa góð-
fúslega orðið við tilmælum Skipa-
skoðunar ríkisins, að útvega sér
bát, en aðrir hafa af óskiljanleg-
um ástæðum ekki orðið við áður
nefndum tilmælum Skipaskoðun-
arinnar, þrátt fyrir að tilmælin
hafa verið endurtekin munnlega.
Nú hefir Skipaskoðunin gert
það sem hún hefir getað, til þess
að fá menn með góðu til að full-
nægja þessu ákvæði reglnanna,
um að hafa skipsbát, og ennþá
skal reynt að gefa frest til 1. des-
ember 1951.
Verði þessum tilmælum ekki
sinnt nú, mun ég líta svo á, aö
farbann sem lagt er á skip af áður
nefndum ástæðum, sé á rökum
reist, samkv. 67. gr. 1. nr. 68/1947.
Eftirlitsmenn munu því leggja
farbann á hvert það skip 20 rúml.
og stærra, sem ekki hefir skipsbát
eða önnur fleytigögn sem Skipa-
skoðunin hefir viðurkennt í stað
báts.
Skipstjórar og/eða skipaeigend-
ur þessara báta mega því sjálfum
sér um kenna, ef til þess verður að
grípa að farbann verður sett á
skipið.
Til þess að skipstjórar og skipa-
eigendur viti hvaða refsing liggur
við því, ef skip, sem farbann hvílir
á, er lagt úr höfn, skal þeim bent á
að kynna sér XI. kafla laga nr.
68/1947 um eftirlit með skipum.
Þetta er síðasta viðvörun í þessu
máli.“
Þetta voru orð þess manns,
Ólafs T. Sveinssonar, skipaskoð-
unarstjóra, sem Árni Johnsen tel-
ur nú hafa verið „dragbít" á ör-
yggismál sjófarenda, „kerfið" sem
útgerðarmenn og skipstjórar hafi
barizt við áralangri baráttu til að
geta aukið öryggi á sjó.
Það er enginn hörgull á öfug-
mælum og rangfærslum í þessari
grein Árna Johnsen. Ekki eru hér
þó tök á að rekja öllu fleiri sann-
anir fyrir rangfærslum Árna, en
gerir hann sér t.d. grein fyrir hve
miklar endurbætur hafa verið
gerðar á gúmmíbjörgunarbátum
frá fyrstu gúmmíbjargflekunum?
Árni telur mig vera sérstaklega
hlynntan erlendum hugmyndum,
og telur það vera ámælisvert og
löst. Ég hefði talið það frekar vera
ámælisvert, ef við ekki fyigdumst
eftir beztu getu með erlendri
þróun bjargtækja og reyndum að
nýta það, sem hentað gæti við ís-
lenzkar aðstæður. Þegar Árni tal-
ar um tilraunir á heiðatjörnum
skrifstofufræðinga erlendis, þá
mun hann eiga við tilraunatanka
skiparannsóknarstöðva erlendis,
-eniag -frgea nnsd .snnstódftni.
og þá jnunu „skrifstofufræð-
ingarnir" vera skipaverkfræð-
ingar þeir, er þar starfa. Ég get
frætt Árna Johnsen á því, að við
höfum notið þess í fjölmörgum at-
riðum að erlendir aðilar hafa eytt
stórfé í tilraunir, sem hafa komið
okkur að góðu gagni. Þetta gildir
líka um öryggi skipa og búnað
þeirra.
Þótt ekki geti allar slíkar til-
raunir komið okkur að gagni þá
væri það heimskulegt að fylgjast
ekki með þróun þessara mála er-
lendis.
Aldrei komid inn fyrir
dyr hjá Siglingamála-
stofnun ríkisins
Árni Johnsen hafði aldrei komið
inn fyrir dyr hjá Siglingamála-
stofnun ríkisins, þegar hann ritaði
fyrri rógsgrein sína um stofnun-
ina og birti í Mbl. 8. jan. 1982.
Ég hélt að rannsóknarblaða-
mennska fæiist í því, að rannsaka
fyrst og skrifa svo, en þetta mun
vera öfugt hjá Árna Johnsen.
Auðvitað geta greinar orðið líf-
legri og betur kryddaðar, ef ekki
þarf að taka tillit til staðreynda,
en þá fer líklega lítið fyrir sann-
leikanum.
aði það, að loknum tilraunum
stofnunarinnar. Einar J. Gíslason
var alla tíð einhver traustasti
skoðunarmaður, gúmmíbjörgun-
arbáta. Hann hafði alla tíð fulla
viðurkenningu skipaskoðunar-
stjóra, samstarf við hann var
ávallt eins gott og best verður á
kosið, og hann hætti störfum að
eigin ósk.
Netagerð Árna Johnsen
Árni segir fyrri grein sína hafa
verið þétt riðið net, en telur
svargrein mína hafa verið illa rið-
ið net.
Ekki er ég sérfræðingur í neta-
gerð, en vel má vera að auðveldara
sé að ríða net úr rógi og níði um
menn og málefni, heldur en þegar
reynt er að styðjast við staðreynd-
ir. — Greinilegt er á svargrein
Árna Johnsen frá 21. janúar, að
staðreyndir í málum koma honum
illa, enda virðist losna um hnút-
ana í netinu, sem hann taldi vera
fastbundið áður en hann hafði
gert sér Ijósar staðreyndir.
Árni verður að viðurkenna, að
bæði í ritinu Siglingamál frá júlí
1981 þar sem rakin er í máli og
myndum þróun og prófun losun-
arbúnaðar Sigmunds á gúmmí-
þessi 33 skip. Verð hvers sjósetn-
ingarbúnaðar hefur reynzt um kr.
22.400,- án uppsetningar, en upp-
setning hvers búnaðar er áætluð að
jafnaði um kr. 6.500,00.
Svari nú Árni Johnsen
í íslenzkum skipum er fjöldi
gúmmíbjörgunarbáta oftast frá 2
upp í 5 bátar á hvert skip. Sjósetn-
ingar- eða losunarbúnaðar er þörf
á þá alla, ef flýta á sjósetningu
þeirra eins og til er ætlazt. Af
grein Árna Johnsen er augljóst, að
hann veit mun betur en starfs-
menn Siglingamálastofnunar
ríkisins um nauðsynlegan tíma til
að koma þessum búnaði á alla
gúmmíbjörgunarbáta í öllum ís-
lenzkum skipum, og Árni segist
reiðubúinn að ljá liðsinni sitt. Því
vil ég fara þess á leit að Árni John-
sen svari því í næstu grein sinni hve
langan tíma skuli leyfa í reglum þar
til þessi búnaður er kominn í öll
íslenzk skip.
Þegar sá tími er útrunninn
mætti taka haffærisskírteini af
þeim íslenzkum skipum, sem þá
hefðu ekki ennþá uppfyllt þessar
kröfur. Það verður mjög fróðlegt
að kynnast skoðunum Árna John-
sen í þessu máli.

l.josmynd: l*étur Thomsen.
Þessi mynd var tekin á ytri höfninni í Reykjavík við tilraunir Skipaskoðunar ríkisins til að
prófa styrkleika á fangalínum í gúmmíbjörgunarbátana og festinga þeirra, með drætti í
hlöðnum gúmmfbáti á eftir skipi. Eftir þessar tilraunir lét Skipaskoðunin auka verulega
styrkleika á fangalínunum.
Ekki hefur Árni Johnsen heldur
gefið sér tíma til að kynna sér efn-
islega lög og reglugerðir, sem
hann þó stundum vitnar til. Regl-
ur um notkun gúmmíbjörgunar-
báta á íslenzkum skipum eru orðn-
ar margar og hafa breyzt verulega
frá fyrstu reglum. Þá þróun yrði
of langt mál að rekja hér, en
Skipaskoðun ríkisins hefur gert
ótal margar tilraunir vegna breyt-
inga og endurbóta á gúmmíbjörg-
unarbátum, samtímis þeirri
reynslu sem notkun gúmmíbjörg-
unarbátanna hér við Iand hefir
gefið tilefni til.
Björgun íslenzkra sjófarenda á
gúmmíbjörgunarbátum hefi ég
oftsinnis rakið í fjölda greina, sem
ég hefi ritað og birtar hafa verið
hérlendis og erlendis. Ávallt hefi
ég að sjálfsögðu getið þess, að
notkun gúmmíbjörgunarbáta á ís-
lenzkum skipum hófst í Vest-
mannaeyjum. En það rýrir ekki á
neinn hátt frumkvæði Vest-
mannaeyinga í þessu máli, að þess
sé um leið getið, að Ólafur T.
Sveinsson skipaskoðunarstjóri
leyfði notkun gúmmíbátanna, áður
en þeir voru teknir þar í notkun,
og að sjálfsögðu var það með vit-
und og vilja skipaskoðunarstjóra
að gúmmíbátur var um borð í
VEIGU þegar hún fórst 1952. Það
er alger fjarstæða hjá Árna John-
sen að halda því fram, að heimild
skipaskoðunarstjóra til notkunar
gúmmíbáta hafi verið ógild þegar
Veiga fórst. Jafn mikil fjarstæða
er það sem Árni segir, að til hafi
staðið að víkja Einari J. Gíslasyni
skipaskoðunarmanni gúmmíbáta í
Vestmannaeyjum frá störfum,
vegna þess að hann hafi í óleyfi
styrkt línur gúmmíbjörgunarbáta
áður en Skipaskoðunin fyrirskip-
>iöJfm.e oa , Jn i H > íe>l ’9 á'í
björgunarbátum, og í ritinu
Björgunarbúnaður Sigmunds, sem
út var gefið nokkru síðar af
áhugamönnum í Vestmannaeyj-
um, er þess getið, að búnaðurinn
hafi þá þegar verið viðurkenndur
af Siglingamálastofnun ríkisins.
Þó telur Árni að doði hafi ríkt hjá
Siglingamálastofnun ríkisins um
þetta mál, af því að stofnunin hafi
ekki strax samið reglur og lagt
fram tillögu til ráðherra um að
þessa búnaðar yrði krafizt án
fyrirvara í öll íslenzk skip.
Eins og áður hefir komið fram,
þá ritaði siglingamálastjóri bréf
til samgönguráðherra 20. ágúst
1981 þar sem gerð er grein fyrir
þessu máli, og rætt um að leita
megi umsagnar hagsmunaaðila á
grundvelli greinargerðanna í Sigl-
ingamálum nr. 13, júlí 1981. Þar er
frumkvæði Vestmannaeyinga
fagnað og mælt með því að losun-
ar- og sjósetningarbúnaður verði
settur í íslenzk skip, þótt hans sé
ekki krafizt ennþá í reglum. — Þá
þegar höfðu Vestmannaeyingar
ákveðið að slíkur búnaður yrði
settur í fiskiskip í Vestmannaeyj-
um fyrir vetrarvertíð veturinn
1981/1982, og þá átt við að einn
gúmmíbátur í hverju skipi sé með
sjósetningarbúnaði, en algengt er
að 2—3 gúmmíbátar séu í hverju
skipi samkvæmt gildandi reglum.
Nú um mánaðamótin janúar/
febrúar 1982 eru alls 33 skip í Vest-
mannaeyjum komin með sjósetn-
ingarbúnað á minnst einn gúmmíbát
hvert en 2 munu vera með slíkan
búnað á 2 gúmmíbátum. Það er
vélsmiðjan l>ór hf. í Vestmannaeyj-
um sem hcfur smíðað þennan bún-
að, sem að mestu er gerður úr
ryðfríu stáli. Smíði þessa búnaðar
eftir að efni var fengið hefur kostað
4 manna vinnu í um 6 mánuði fyrir
-nioljj .ti98 ,js!li; ÓJJ'I ÍI9 .19 óinto
Rannsóknarnefnd sjóslysa
og Sigmundsgálginn
Árni telur að Rannsóknarnefnd
sjóslysa hafi verið mun jákvæðari
varðandi Sigmundsgálgann en
Siglingamálastofnun ríkisins. Þar
tel ég ekki vera mun á áhuga þess-
ara tveggja stofnana, sem vinna
eiga að ýmsum sömu verkefnum.
Siglingamálastofnun ríkisins var í
upphafi meira inni í málinu, skoð-
aði m.a. búnaðinn i samráði við
Sigmund, áður en hann var settur
saman. Rannsóknarnefnd sjóslysa
frétti síðar um þessi mál og þar eð
fjárhagur Rannsóknarnefndar
sjóslysa er mun rýmri en Siglinga-
málastofnunar ríkisins miðað við
verkefni, gat sú stofnun boðið
fram fé á sama tíma og Siglinga-
málastofnun rikisins varð að
takmarka verulega ferðir skipa-
skoðunarmanna út um land til
lögskipaðra skoðana skipa vegna
rekstrarfj árskorts.
Þegar prófun fór fram á skut-
rennubjargbát við skutrennu í
skuttogaranum Vestmannaey, var
sagt að sú prófun hafi verið greidd
af Rannsóknarnefnd sjóslysa. í
Morgunblaðinu 28. mars 1981 birt-
ist með grein eftir Árna Johnsen
mynd af þremur sjóslysanefndar-
mönnum, og í myndatexta stend-
ur: „... en enginn fulltrúi frá Sigl-
ingamálastofnuninni hefur fylgzt
með þessum merkilegu björgun-
artillögum“.
Sannleikurinn í þessu máli er
sá, að enginn hafði nefnt það við
skrifstofu Siglingamálastofnunar
ríkisins í Reykjavík að þessi til-
raun ætti að fara fram. Tilraunin
var sögð vera á kostnað Rann-
sóknarnefndar sjóslysa, en nefnd-
in hvorki hauð Siglingamála-
icgm* EnnEnuesv ifi>;> Oj;«
19 .
stofnuninni að senda fulltrúa, né
lét hana vita um þetta. Hitt er svo
annað mál, að í Vestmannaeyjum
er fastráðinn eftirlitsmaður Sigl-
ingamálastofnunar ríkisins, sem
einnig er skoðunarmaður gúmmi-
björgunarbáta, Þórarinn Sigurðs-
son. Árni Johnsen telur þó ekki
hann vera fullgildan fulltrúa Sigl-
ingamálastofnunar ríkisins, því
hann getur hans að engu í þessari
fréttagrein.
Siglingamálastofnun ríkisins
telur að sjálfsögðu að þessi auka-
gúmmíbátur aftan við skutrpnnu
skuttogara geti verið gagnlegur,
en það er þó einkanlega til að auka
björgunarmöguleika þeirra
manna, sem ekki vilja nota þann
búnað, sem lögskipaður er í ís-
lenzkum skuttogurum, öryggis-
belti og vír sem hindrar að
mönnum í skutrennu geti skolað
fyrir borð, og öryggishjálmur á
höfði. Það skal tekið fram, að ég
tel ekkert óeölilegt í því, að Vest-
mannaeyingar taki fegins hendi
og fremur samstarfi við stofnun,
sem boðið getur fram fé til fram-
kvæmda, eins og Rannsóknar-
nefnd sjóslysa, fremur en févana
stofnun eins og Siglingamála-
stofnun ríkisins.
Þegar prófun fór fram á vegum
Vestmannaeyinga sjálfra þann 20.
maí 1981 var Siglingamálastofnun
ríkisins hinsvegar boðið að senda
mann til Vestmannaeyja, og þótt
tæpt væri um rekstrarfé var
ákveðið að Páll Guðmundsson,
skipaskoðunarmaður, færi til
Vestmannaeyja til að vera við þær
tilraunir. Frá þessu öllu er nánar
skýrt í ritinu Siglingamálum júlí
1981, eins og áður er getið.
Rektilraunir Sjóslysanefndar
og tilraunir Siglingamála-
stofnunar vegna endurbóta á
gúmmíbátum og rekakkerum
Þótt oftsinnis hafi áður verið
greint frá því að rektilraunir Sjó-
slysanefndar og tilraunir Sigl-
ingamálastofnunar ríkisins vegna
endurbóta á gúmmíbjörgunarbát-
um og rekakkerum þeirra hafi
ekki haft sama tilgang, þá stagast
Árni Johnsen ennþá á því að svo
hafi verið.
Rektilraunir á vegum Rann-
sóknarnefndar sjóslysa voru gerð-
ar í þeim tilgangi, að kanna áhrif
vinds og straums á rekstefnu
gúmmíbjörgunarbáta vegna leitar
slíkra gúmmíbáta ef sjóslys yrði.
Tilgangur þessara rektilrauna
var ekki að kanna styrkleika eða
stöðugleika gúmmíbátanna. Til
þessara tilrauna voru því m.a. not-
aðir gamlir gúmmíbátar sem
teknir höfðu verið úr notkun og
iegið lengi ónotaðir í geymslu.
Þeir voru þéttleikaprófaðir fyrir
tilraunirnar, en þeir voru ekki
lögleg björgunartæki.
Svo fór að sumir þessara
gúmmíbáta rifnuðu, aðallega
skjólþakið. Af þessu voru ranglega
dregnar ályktanir um annað en
rekstefnuna, sem var tilgangur
þessara rektilrauna.
Tilraunir Siglingamálastofnun-
ar ríkisins 1980 og 1981 voru
hinsvegar gerðar til að finna leiðir
til að auka stöðugleika gúmmí-
björgunarbátanna og vegna
endurbóta á gúmmíbátunum til að
skjólþakið stæðist betur álag frá
sjó og vindi. Þessar tilraunir Sigl-
ingamálastofnunar ríkisins reynd-
ust mjög gagnlegar. Ný gerð skjól-
þaks-ops og lokunarbúnaður var
kannaður og prófaður, ný gerð sjó-
kjölfestupoka, ný stigaþrep og
breytt gerð rekakkera, sem sannað
hefur verið að auka verulega stóð-
ugleika gúmmíbátanna og það svo,
að engum gúmmíbát hvolfdi sem
tengdur var þessari nýju gerð rek-
akkera við síðari tilraunirnar vet-
urinn 1980/1981.
Frá þessum tilraunum er skýrt
náið í tveimur heftum af Siglinga-
málum. Tilraunirnar hafa vakið
mikla athygli erlendis, og á annað
hundrað fyrirspurnir hafa borizt
Siglingamálastofnuninni frá er-
lendum aðilum.
Þennan árangur telur Árni
Johnsen þó ekki ástæðu til að geta
um. — Nei, „silaháttur", „doði",
„dragbítur", „þyrnirósasvefn“,
þetta eru orðin sem Árni Johnsen
telur hæfa starfi Siglingamála-
stofnunar ríkisins.
ur.i á lócsv i9 Oubnut.: m » Brnit