Morgunblaðið - 11.02.1982, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 11.02.1982, Blaðsíða 26
26 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1982 Geir Hallgrfmsson, form. utanríkismálanefndar: Hnattstaða landsins skapar hættu — ekki tæknibúnaður Lummur Ólafs Ragnars minna á Don Quijote, sagði utanríkisráðherra Fridrik Sophusson (S) mælti sl. þriðjudag fyrir tillögu til þingsályktunar, sem hann flytur ásamt Benedikt Gröndal (A) og Jóhanni Einvarðssyni (F) um ráðunaut ríkisstjórnarinnar í öryggis- og varnarmálum hjá utanríkisráðuneytinu. Frumskylda sjálf- stæðrar þjóðar Kriðrik Sophusson (S) sagði m.a. að aðild að Atlantshafsbandalag- inu og varnarsamningur við Bandaríkin væru grundvallarat- riði í öryggisstefnu Islendinga, en það væri frumskylda hverrar sjálfstæðrar þjóðar að tryggja varnaröryggi sitt og sjálfstæði. Alþýðuflokkur, Framsóknar- flokkur og Sjálfstæðisflokkur væru sammála í meginatriðum um þessa öryggisstefnu. Alþýðu- bandalagið og forveri þess, Sósíal- istaflokkurinn, væru eina stjórn- málaaflið sem í orði kveðnu væru á móti aðild Islands að Atlants- hafsbandalaginu, en legði þó sí- fellt minni áherzlu á andstöðu sína. í stjórnarsáttmála vinstri stjórnar 1971, sem Alþýðubanda- lagið átti aðild að, var tekið fram, að stefnt skyldi að brottför varn- arliðsins í áföngum. Við stjórn- armyndun 1978 með aðild Alþýðu- bandalags var látið nægja að bóka, að það hefði sérstöðu í þess- um málum, en hvergi minnzt á brottför varnarliðsins. Við stjórn- armyndun 1980 er sérstaða Al- þýðubandalagsins ekki einu sinni orðuð! Snemma árs 1979 er stofnuð ör- yggismálanefnd, sem enn starfar. Þessi nefnd hefur veigamiklu hlutverki að gegna varðandi gagnasöfnun og könnun varðandi íslenzka öryggishagsmuni. Gunn- ar Gunnarsson hefur starfað á vegum nefndarinnar frá því á miðju ári 1979, en fjórir aðrir fræðimenn hafa unnið að einstök- um verkefnum á vegum hennar. Eðlilegt framhald af þessum vinnubrögðum væri embætti ör- yggisfulltrúa, sem annað tveggja heyrði beint undir utanríkisráð- herra eða starfi á vegum varn- armáladeildar ráðuneytisins, sagði Friðrik. Friðrik vitnaði í framsögu sinni bæði til Giuk-hliðsins, fræðirits, sem Gunnar Gunnarsson hefur tekið saman, og ræðu Kjartans Gunnarssonar, fluttri á vegum Samtaka um vestræna samvinnu, um nýtt frumkvæði í öryggismál- um Islendinga, og lagði áherzlu á öfiun þekkingar og eigin frum- kvæði í öryggismálum. Viróingarverð hreinskilni Ólafur Ragnar Grímsson (Abl) sagði það virðingarverða hrein- skilni hjá stuðningsmönnum NATO úr 3 stjórnmálaflokkum, sem standa að þessari tillögu, að viðurkenna með henni, að innan íslenzka stjórnkerfisins hafi ekki verið til maður með fullgilda sér- fræðiþekkingu á þessum málum. Eftir 30 ára aðild að NATO stönd- um við nú frammi fyrir því, að þeim vettvangi stjórnkerfis, þar sem um öryggismál er fjallað, hafi þekkingu skort eða verið ábóta- vant. Þessi þekkingarskortur hef- ur orðið til þess, sagði Ólafur Ragnar, að flétta Island stig af stigi inn í kjarnorkuvígbúnaðar- kerfi Bandaríkjanna. Þegar öryggismálanefndin tók til starfa, sagði Ólafur, kom í ljós, að ekki var til hérlendis sá heim- ildabanki, sem til þurfti til að vinna einföldustu ritgerðir um hernaðarmálefni á N-Atlantshafi. Það tók langan tíma að bæta úr þessu og afla lágmarks- eða grundvallargagnakosts. Ræðu- maður lét að því liggja að ákvarð- anataka í tugi ára, sem ekki hafi verið undirbyggð með nægri þekk- ingu að hans dómi, hafi aukið árásarhættu á Ísland. Þessvegna er ég sammála því, „að það eigi að búa íslenzk stjórnvöld þannig úr garði, að þar innan dyra séu menn, sem hlotið hafa sérfræðimenntun i þessum efnum", en er andvígur slíku embætti, sem lýst er í grein- argerð með þessari tillögu. Olafur Ragnar kvaðst eins og Friðrik geta tekið undir orð um ágæti rits Gunnars Gunnarssonar En ég vil hinsvegar benda á, sem er meginþráður þessa rits, þá greiningu, sem sýnir okkur hv« náið við höfum verið tengdir gegn- um tæknibúnað Bandaríkjanns hér við kjarnorkukapphlaup risa- veldanna, sem hlýtur að leiða Sov- étríkin til þeirrar ályktunar, að á fyrstu stigum hugsanlegra átaka verði að tortíma þessari aðstöðu sem hér er. Þá veittist Olafur Ragnar að ræðu Kjartans Gunarssonar, sem Björn Bjarnason, helzti sérfræð- ingur Sjálfstæðisflokksins í utan- ríkismálum, hefði Iýst yfir að markaði tímamót í umræðu um öryggismál. í þessari ræðu væri að finna hvorki meira né minna en 10 kröfur um aukin hernaðarumsvif á Islandi. Fásinnufullyrðing Benedikt Gröndal (A) sagði þá fullyrðingu Ólafs Ragnars (Abl), að búið væri að flétta Island stig af stigi inn í kjarnorkukerfi Bandaríkjana, hreina fásinnu. Þessi aðferð er gamalkunn hjá Al- þýðubandalagsmönnum, að búa sér til slagorð, sem hamrað er á í síbylju, í þeirri von að endurtekn- ingin leiði til þess að einhver trúi. Það sem hefur gerzt síðan 1960 er það, að kjarnavopn eru komin í flota stórveldanna, kafbáta, sem sigla um heimsins höf, þ. á m. um- hverfis ísland. Þessi þróun gjör- breytti hernaðarstöðu í heiminum og er í engum tengslum við einar eða neinar ákvarðanir í íslenzku stjórnkerfi, hvorki fyrr né síðar. Við erum einfaldlega í þjóðbraut þessara kjarnorkukafbáta. Ég leyfi mér að fullyrða, sagði Benedikt, að viðbúnaður varnar- liðsins hér sé ekki hluti af neinu kjarnorkuárásarkerfi, eins og Ólafur Ragnar staðhæfir. Þau tæki, sem hér eru, eru til að leita uppi kafbáta, bæði sorsuskerfið og Orionleitarflugvélarnar. Og mér er spurn: þurfa Bandaríkjamenn að hafa þetta leitarkerfi hér á landi til að leita uppi sína eigin kafbáta. Auðvitað ekki. Þetta leit- arkerfi er sett upp í varnarskyni til að leita að öðrum kafbátum. Hin fullyrðingin, sem Ólafur Ragnar snýst um, er tengd hræðsluáróðri, að við verðum frumskotmark í byrjun átaka. Þetta minnir mig á málflutning Brynjólfs Bjarnasonar í gamla daga, þegar hann hótaði íslend- ingum 600 milljónum manna, sem komnir væru undir stjórn komm- únista í heiminum. Þessi fullyrð- ing hefur fyrst og fremst áróðurs- legan tilgang, en margt bendir þvert á móti til, að Sovétmönnum sé svo mikið í mun að afla sér aðstöðu hér, að þeir muni ekki byrja á að eyðileggja hana alfarið. Utanríkisráðherrar hafa allar götur byggt afstöðu og ákvarðanir á íslenzkum öryggishagsmunum, en oftlega sótt fagþekkingu til er- lendra sérfræðinga, m.a. frá svo- kölluðum hlutlausum þjóðum. Al- þingi hefur síðan endanlega mótað þá öryggismálastefnu, sem við höfum fylgt í áratugi, og notið hefur mikils meirihlutafylgis bæði meðal þings og þjóðar. En örygg- ismál okkar og annarra eru háð örri þróun, sem orðið hefur á síð- ustu árum á þessum vettvangi. Þessvegna er sífelld þekkingaröfl- un af hinu góða. Að henni er stefnt með öryggismálanefndinni og þeirri tillögugerð um öryggis- málaráðunaut, sem nú er gerð. íslenzkur Don Quijote Ólafur Jóhannesson, utanríkis- ráðherra, sagði öryggismála- nefndina góða og gilda, þó hún væri aðeins vísir að hliðstæðum stofnunum erlendis. Hlutverk varnarmálaráðunauts á að vera annað. Hann á að starfa í tengsl- um við varnarmáladeild og varn- armálanefnd, sem annast stjórn- sýsluleg samskipti við varnarliðið. En utanríkisráðherra fer eftir sem áður með ákvörðunarvaldið og hann á að bera ábyrgðina. Ég er fylgjandi þessari tillögu, sagði ráðherra, og ég geri ráð fyrir að utanríkismálanefnd Alþingis leggi nánari línur um það, hvernig þessu starfi eigi að vera fyrir komið. Og ég fagna því auðvitað, að mér sýnist að menn úr öllum stjórnmálaflokkum séu að megin- efni til sammála um þetta höfuð- atriði, að það sé þörf á manni með þessa menntun til starfa í utan- ríkisráðuneytinu. Staðhæfing Ólafs Ragnars, þessefnis, að Island hafi tengzt kjarnorkuvígbúnaði Bandaríkj- anna, er nú orðin gömul lumma, og satt að segja er þessi síbylja hans farin að minna mig dulítið á þann kunna farandriddara Don Quijote, sem var alltaf að berjast við vindmyllurnar! Það er búið að marghrekja þessar fullyrðingar, bæði af mér og öðrum. Það er laukrétt hjá Benedikt Gröndal (A) að sú breyting, sem orðið hefur í hafinu umhverfis Is- land er alvöruefni, að þar eru kjarnakafbátar á sveimi, en þeir eru þar á ferð án atbeina íslenzkra stjórnvalda. Því miður ráðum við ekki við þessar ferðir enda kafbát- ar frjálsir ferða um úthöf að al- þjóðalögum. En það er stefna ís- lands og bókuð í varnarsamningi okkar, að á íslenzku landi verða aldrei kjarnorkuvopn. Búnaður í stjórnar- tíð Alþýðubandalags Geir llallgrímsson (S), formaður utanríkismálanefndar, fagnaði til- lögu um öryggismálaráðunaut og taldi líklegt, að utanríkismála- nefnd gæti náð samkomulagi um stofnun slíks embættis. Málflutningur Ólafs Ragnars væri hinsvegar blöskrunarlegur. Hann heldur því blákalt fram, að það sé tæknibúnaður á Islandi, en ekki lega landsins, sem skapi hættu á því að ísland geti dregizt inn í átök stórvelda! Ég vil halda því fram, sagði Geir, að það sé fyrst og fremst hnattstaða lands- ins sem skapar þessa hættu, og þar skipti engu máli til eða frá, hvaða tæknibúnaður er hér til- tækur. Tæknibúnaður kann hinsvegar að skipta grundvallarmáli fyrir varnarviðbúnað okkar og varnar- öryggi, að hann þjóni þeim til- gangi, sem mestu máli skiptir, að koma í veg fyrir að til styrjaldar dragi, þ.e. að stórveldi meti átök hagstæðari en samningaviðræður. Hitt er annað mál, að tæknibún- aður kafbáta, skipa og flugvéla, sem ferðast í nágrenni landsins, hefur þróazt þann veg, að aukið hefur á hernaðarlega þýðingu legu landsins. I þeim efnum er tækni- búnaður á landi ekkert úrslitaat- riði, nema á þann hátt að varnar- viðbúnaður landsins er mikilvæg- ur þáttur í því að varðveita frið í þessum heimshluta. Það er alrangt hjá Ólafi Ragn- ari að það sé skoðun höfundar GIUK-hliðsins, að það sé þessi tæknibúnaður en ekki lega lands- ins, sem skapi hættu á að ísland dragist inn í stórveldaátök. Það er miklu fremur undirstrikað í þessu riti, að lega landsins er svo hern- aðarlega mikilvæg, hvort sem okkur líkar betur eða verr, að þeirri legu fylgi óhjákyæmilegar skyldur stjórnvalda á Islandi og íslenzku þjóðarinnar, að gera við- eigandi ráðstafanir. I þeirri fullyrðingu Ólafs Ragn- ars, að tækjabúnaður hér tengi okkur kjarnavígbúnaði Bandaríkj- anna, felst það, að hann hverfur frá fyrri ásökunum, þessefnis, að hér séu kjarnorkuvopn. En hvað á hann við með orðunum tengsl um tækjabúnað? Könnunarflugvélar, radarflugvélar, orustuþotur, svo- kallað sorsuskerfi, sem nýtt er í eftirlitsstöðinni. Ekkert af þeim nýtist öðrum fremur í kjarnorku- hernaði. Hitt er athyglisvert, að mörg þeirra hafa komið í ríkis- stjórnartíð Alþýðubandalagsins, sem ber þá að sínum hluta stjórn- arfarslega ábyrgð þar á. Við lifum í heimi, sem krefst þess, ef við viljum lifa áfram sem sjálfstæð þjóð við frið og frelsi, að við gerum okkur grein fyrir, hvað til friðar okkar heyrir. Við sjálf- stæðismenn leggjum hlutlægt mat á varnarviðbúnað hér á landi og leitumst við að fullnægja þeirri frumskyldu hverrar sjálfstæðrar þjóðar, að tryggja varnaröryggi sitt. Ýmsir framangreindra manna töluðu oftar, þó ekki verði rakið nú.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.