Morgunblaðið - 12.02.1982, Blaðsíða 24

24 _______MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1982_
Rangfærslurnar og
ósannindin ótæmandi
Síðari hluti svargreinar Hjálmars R. Bárðarsonar siglingamálastjóra vid grein Árna Johnsen
Kangfærslurnar og
ósannindin ótæmandi
Svo margar rangfærslur og bein
ósannindi skreyta grein Arna
Johnsen að útilokað er að tína þær
allar fram í dagsljósið. Hér verða
því nokkur dæmi að nægja til að
sýna hversu óvandaðan málflutn-
ing Árni ber á borð.
Árni segir 12 ár hafa liðið frá
því að hugmyndin um gúmmíbát-
ana var fyrst reifuð og þar til regl-
ur voru settar. Þetta telur Árni
vera dæmi um „silahátt“ Siglinga-
málastofnunar ríkisins (það er þá
Skipaskoðun ríkisins).
Þessi 12 ár virðist hann telja frá
40. fundi Skipstjóra- og stýri-
mannafélagsins Verðandi í Vest-
mannaeyjum, sem haldinn var þar
9. janúar 1945, og þá þar til 1957.
Ég hefi frá Vestmannaeyjum
fengið í hendur ljósrit af nokkrum
fundargerðum í Verðandi, og þar
stendur frá 9. jan. 1945: „Einnig að
stjórn félagsins yrði falið að leit-
ast fyrir um hvort ekki væri hægt
að fá gúmmíbáta, sem hver mót-
orbátur hefði meðferðis til örygg-
is.“
(Talið er að eitthvað af fundar-
gerðum Verðandi hafi glatast
vegna gossins.)
Það sem næst er um þetta mál
er í fundargerð sem til er frá 19.
des. 1950, en þar stendur svo:
„Þá sagði hann að lausn mundi
fengin á að hafa fyrirferðarlítil
björgunartæki í mótorbáta, og
væru það gúmmíbátar, sem væru
blásnir upp, og hefði sýnishorn, 3
stykki, verið til sölu hjá Setuliðs-
eignum Rikisins, og hefði hann
ásamt fleirum, fengið að skoða þá,
og hefði mönnum litist mjög vel á
þá. Og væri 1. gúmmíbáturinn
þegar keyptur hingað í plássið."
Þetta er í fundargerðarbók
Verðandi frá desember 1950 en þá
hefur Ólafur T. Sveinsson skipa-
skoðunarstjóri þegar heimilað að
nota gúmmíbáta á fiskiskip í Vest-
mannaeyjum, eins og að framan
var getið þrem dögum eftir að
Vestmanneyingar fóru fram á
slíka heimild. l>annig er 12 ára
„silahátlur" í grein Árna Johnsen
orðinn að 3 dögum, sé miðað við
leyfið eftir að farið er fram á heimild
til notkunar gúmmíbáta, en fyrstu
reglur voru settar 1953.
Það þarf engan að undra þótt 3
ár hafi liðið frá því fyrst var sett-
ur gúmmíbátur í fiskiskip, þar til
reglur voru settar, ef hugað er að
því hve harðar opinberar árásir
voru á Ólaf T. Sveinsson, skipa-
skoðunarstjóra fyrir að leyfa
Vestmanneyingum að taka
gúmmíbáta í notkun í stað t.d.
tunnufleka eða pramma sem þá
voru notaðir.
En engum réttsýnum manni
getur væntanlega komið til hugar
að færa þessi 3 ár til skuldar hjá
þeim manni, sem harðast var
ásakaður fyrir að leyfa Vestmanney-
ingum að taka gúmmíbáta í notkun.
Öryggislokar
við línuspil
Ekki getur Árni Johnsen á sér
setið að telja til „silaháttar" hjá
Siglingamálastofnun ísetningu ör-
yggisloka við línuspil fiskiskipa,
þótt þessu máli hafi verið gerð ít-
arleg skil í grein í Siglingamálum
nr. 13(1981).
Hér verður þetta mál því aðeins
rakið í stuttu máli.
Búnaður sá, sem um er að ræða,
var hannaður af Sigmund Jó-
hannssyni og teikning hans er
dagsett 10. aprfl 1972.
I umburðarbréfi nr. 76 frá Sigl-
ingamálstofnun ríkisins, sem
dagsett er 22. nóvember 1972 segir,
að Siglingamálastofnun ríkisins
hafi ákveðið, að framvegis verði
þess krafist að á öllum nýjum
fiskiskipum, sem búin eru línu-
spili til línuveiða/ netaveiða verði
settur sérstakur öryggisbúnaður,
þannig að ef maður festist í línu-
spili komist hann ekki hjá að
snerta arm, sem samstundis stöð-
vi línuspilið. Þá segir einnig í
þessu umburðarbréfi að búnaöur
þessi, sem hannaður var af Sig-
mund Jóhannssyni, hafi verið við-
urkenndur af Siglingamálastofn-
un ríkisins. Búnaður þessi hafi
þegar verið settur í tvö skip til
reynslu og virðist gefa góða raun.
Krafan er því 22. nóv. 1972 að
búnaðurinn verði settur í öll ný
skip, en síðan segir: „Það eru
ennfremur tilmæli Siglingantála-
stofnunar ríkisins að búnaður
þessi verði settur í eldri skip, eftir
því sem frekast er fært og ávallt
ef endurnýjuð eru línuspil eldri
skipa, eða kerfi er breytt, þannig
að tækifæri er til að bætá við
þessum öryggisbúnaði."
Frá því þessi búnaður er hann-
aður og þar til krafan er gerð um
búnaöinn í ný skip og eldri skip
við breytingu spilkerfis líða því
um 7 mánuðir.
í júní 1973 er þessi krafa ítrekuð
í Sigiingamálum, og 20. desember
1973 voru settar reglur af ráð-
herra, sem voru efnislega þær
sömu og umburðarbréfið frá 22.
nóv. 1972.
Enginn verulegur vandi reynd-
ist við framkvæmd reglnanna þeg-
ar um var að ræða ný skip eða ný
spilkerfi. Hins vegar gekk ákaf-
lega erfiðlega að koma þessum
búnaði í eldri skip, nema þegar
sett var háþrýstispilkerfi í stað
eldri spilkerfa. Þar reyndust ýms-
ir tæknilegir annmarkar á að
leysa þetta mál, nema með tölu-
verðum tilkostnaði.
Hér hefði siglingamálastjóri
auðvitað getað stöðvað fiskiskipa-
flotann og þá látið sig engu varða
um tæknilega lausn málsins. Sá
kostur var þó valinn, að stofnunin
fól einum starfsmanni, véitækni-
fræðingi, að leysa þetta tæknilega
vandamál í samráði við framleið-
endur spilbúnaðar og fleiri aðila.
Þann 22. febr. 1977 sendi siglinga-
málastjóri ráðuneytinu tillögu að
nýjum reglum, þar sem krafan um
öryggisbúnað við línu- og netaspil
nær til allra fiskiskipa 15 brl. og
stærri, sem búin eru línuspili til
línu- og / eða netaveiða.
Þessar tillögur siglingamála-
stjóra að nýjum reglum voru síðan
í athugun hjá samgönguráðu-
neytinu, og líklega til umsagnar
hjá hagsmunaaðilum í eitt og
hálft ár, frá 22. febrúar 1977 til 16.
júní 1978, en þann dag undirritaði
ráðherra reglurnar.
.Síðan var reglunum breytt 1.
ágúst 1979 og 26. nóvember 1979.
Athyglisvert er, að í síðustu
setningu reglnanna frá 26. nóv.
1979 segir, að siglingamálastjóra
sé heimilt að stöðva skip, sem fer
á netaveiðar eftir 1. jan. 1980, sé
öryggisbúnaður samkvæmt regl-
unum ekki fyrir hendi. — Þessi
stöðvunarheimild var ekki sett að
ástæðulausu. Margir útgerðar-
menn voru þó fúsir til aðgerða
strax varðandi þennan öryggis-
búnað við línu- og netaspil.
Það er oft sagt sem svo, að eng-
inn sjái eftir því fé, sem fer til að
auka öryggi á sjó. Því miður er
þetta ekki rétt. Þegar settar eru
reglur um ákveðin atriði, sem
kosta töluvert fé, þá er það
reynsla starfsmanna Siglinga-
málastofnunar ríkisins, að það
geti verið töluvert erfitt að koma
slíkum kröfum í framkvæmd í
reynd, og að sjálfsögðu einkanlega
þegar ekki er hægt að benda á það
nákvæmlega, hvernig leysa skuli
málið tæknilega.
Ekki er gert ráð fyrir því í lög-
um, að Siglingamálastofnun ríkis-
ins skuli starfa að hönnun þess
búnaðar, sem krafist er í reglum,
en vegna mikilvægis þessa máls
fyrir öryggi sjófarenda var það þó
gert í þessu tilviki.
Það er því í fyllsta máta órétt-
mætt, að nú er vegið að Siglinga-
málastofnun ríkisins fyrir það,
hve langan tíma tók að koma ör-
yggisbúnaði við línuspil netaveiði-
skipa í ísiensk fiskiskip. Menn
verða að átta sig á því, að eitt er
að setja reglur, annað er að koma
þeim í framkvæmd. Hér hefur
Siglingamálastofnun ríkisins unn-
ið að raunhæfri lausn málsins frá
upphafi, og notað til þess verulega
starfsorku.
Viltu lcsa aftur Árni
og lestu nú rétt
Enn eitt dæmið um beina rang-
færslu Árna Johnsen er varðandi
bréf siglingamálastjóra til sam-
gönguráðherra Steingríms Her-
mannssonar frá 20. ágúst 1981.
Þar er setning beinlínis umrituð
og henni breytt efnislega í grein
Árna Johnsen.
Ég verð því að biðja Árna að
lesa þennan hluta greinar minnar
aftur og að lesa nú rétt. Þar stendur
orðrétt: — I þessu bréfi til ráð-
herra segir m.a.: „Verði slíkrar
umsagnar (þ.e.a.s. umsagnar sam-
taka sjómanna og útgerðar-
manna) leitað áður en búnaðurinn
hefur verið settur í fleiri stærðir
og gerðir fiskiskipa, þá verður
hinsvegar að gera þá kröfu til um-
sagnaraðila, ef þeir telja tímabært
að setja nú þegar kröfur um búnað
í reglur, að þeir geri nákvæma
grein fyrir hvernig sá búnaður
skuli vera.“
Hér fer Árni því beinlínis með
ósannindi, lygi er þó líklega rétt-
ara orðbragð hér, og á grundvelli
þessara ósanninda segir hann mig
vilja stöðva framkvæmdina.
Lúalegri aðdróttanir en þe.ssar eru
væntanlega vandfundnar hjá öðrum
en Árna Johnsen.
Rógur Árna Johnscn um
starfsmcnn Siglingamála-
stofnunar ríkisins
I síðari hluta greinar sinnar
ræðst Árni Johnsen með rógburði
og dylgjum að starfsmönnum Sigl-
ingamálastofnunar ríkisins.
Sem voniegt er eru þeir ekki
sérlega sáttir með þann atvinnu-
róg sem Árni ber á borð fyrir les-
endur Morgunblaðsins. Töldu
sumir starfsmenn jafnvel rétt að
höfðað yrði meiðyrðamál gegn
Árna Johnsen fyrir hluta þessara
skrifa.
Nokkur þessara atriða er þó rétt
að geta um hér.
Árni 'spyr hvort mikið sé um
það, að kaupendur skipa velji sér
skoðunarmenn.
Þegar um er að ræða kaup og
sölu skipa innanlands, þá mælir
Siglingamálastofnunin með því,
að framkvæmd sé sérstök auka-
skoðun. Þá er allt skipið skoðað
sérstaklega, og tekið fram ef ein-
hverjar kvaðir er um að ræða sem
varða endurbætur á næstu árum.
Slík skoðun er þá ávallt fram-
kvæmd að ósk eiganda skipsins
(seljanda). Á þennan hátt á að
mega komast hjá ágreiningi
seinna. Aldrei hefur verið neinn
ágreiningur um val á skoðunar-
mönnum við slíka skoðun.
Ef um er að ræða skipakaup er-
lendis, þá er fyrst krafist teikn-
inga og tæknilegra upplýsinga um
skipið, og þau gögn athuguð. Ef sú
athugun er jákvæð, þá er skoðun-
armaður sendur út að skoða skip-
ið. Ýmsir starfsmenn stofnunar-
innar hafa tekið að sér slíkar
skoðanir, og aldrei verið neitt
vandamál við val á skoðunar-
manni. Allir hafa þeir framkvæmt
slíka skoðun af samviskusemi. Ég
fæ heldur ekki betur séð en að
væntanlegur kaupandi hafi áhuga
á að skipið sé sem best skoðað.
Þá spyr Árni hvort mikið sé um
að menn sem hafi hagsmuna að
gæta séu skoðunarmenn fyrir
Siglingamálastofnun.
Ef Árni á við það, að skoðun-
armenn, sem ekki eru á föstum
launum hjá Siglingamálastofnun,
séu starfsmenn útgerðar eða
skipabrauta, þá er svarið stundum
já. Það er víða í minni sjávar-
plássum erfitt að fá menn, sem
hafa þekkingu á skipum eða vél-
um, sem ekki í sínu aðalstarfi eru
tengdir atvinnuvegunum. Skipa-
skoðunarstarf lausráðnu skoðun-
armannanna er ekki vel launað,
það er erilssamt og oft óvinsælt,
en þó er það staðreynd, að í þessu
starfi eru margir sérlega vel færir
og samviskusamir menn. Fyrir
meir en áratug fór siglingamála-
stjóri fram á það í fjárlagatillög-
um að þessu kerfi yrði breytt,
þannig að þessum lausráðnu skoð-
unarmönnum yrði fækkað en
fjölgað yrði fastráðnum skoðunar-
mönnum, sem ferðuðust um land-
ið. Þetta atriði hefur oftsinnis ve-
rið ítrekað í fjárlagatillögum en
ennþá án árangurs.
Nú á síðari árum hefur svo enn
verið dregið úr rekstrarfé til
stofnunarinnar svo að takmarka
hefur þurft töluvert ferðir eftir-
lits- og skoðunarmanna um lan-
dið. Á það hefur verið bent, að
ekki er lengur hægt að uppfylla
ákvæði laga um eftirlit með skip-
um vegna rekstrarfjárskorts, en
þau rök hafa borið harla lítinn ár-
angur enn sem komið er.
Árni scgir að iðulega
séu skoðunarskýrslur
skrifaðar upp án þess
að skoðun iari fram
Þetta er alvarleg ásökun á skoð-
unarmenn Siglingamálastofnunar
ríkisins, og nauðsynlegt að Árni
Johnsen nefni strax í næstu grein
sinni þau dæmi, sem hann veit
um, en ella annaðhvort í beinni
skýrslu til siglingamálastjóra eða
þá fyrir dómstólum ef hann kýs
það heldur.
Þá spyr Árni hvort engin dagleg
stjórn sé á skoðun skipa hjá Sigl-
ingamálastofnun. Ef hann á við
hvort einhver einn sérstakur
deildarstjóri sé yfirmaður eftir-
litsdeildar, þá er hann enginn til.
Um slíka stöðu hefir siglinga-
málastjóri sótt ár eftir ár bæði í
fjárlagatillögum og til samgöngu-
ráðuneytis, ráðherra og ráðninga-
nefndar en án árangurs. Þetta mál
var sérstaklega rætt á fundi með
fjárveitinganefnd 1981, og málið
hefir stuðning sarmgönguráðu-
neytisins og sömuleiðis nefndar,
sem gerði fyrir ári tillögur um
endurskipulagningu stofnunarinn-
Tilraunir Siglingamálastofnunar með varmapoka. — Sjálfhoðaliðar í gúmmíbát í 25 stiga frosti í
frystihúsi. Sá, sem er í varmapokanum, er í bómullarnærfotum, en hinn í íslenskum ullarnærfötum.