Morgunblaðið - 20.06.1982, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1982
„Bandalag okkar hefur varðveitt frið í þriðjung aldar.
I‘að er samtök frjálsra þjóða, sem tekið hafa höndum
saman til að varðveita öryggi sitt með gagnkvæmri
ábyrgð og sameiginlegum aðgerðum til sjálfsvarnar í
samræmi við stofnskrá Sameinuðu þjóðanna.“ þannig er
komist að orði í upphafi þeirrar yfirlýsingar, sem gefin
var út í Bonn að loknum leiðtogafundi Atlantshafsbanda-
lagsins þar, fimmtudaginn 10. júní. I yfirlýsingunni er
jafnframt ítrekað, að með samstarfinu í Atlantshafs-
bandalaginu sé hugsanlegum árásaraðila haldið í skefj-
um með öflugum vörnum og stuðlað að friði með skyn-
samlegum umræðum.
í ræðu þeirri, sem Ronald Reag-
an, forseti Bandaríkjanna, flutti í
breska þinginu 8. júní, minnti
hann á það, að Brezhnev, forseti
Sovétríkjanna, hefði oftar en einu
sinni sagt, að keppni milli hug-
sjóna og stjórnkerfa yrði að halda
áfram og hún stangaðist síður en
svo á við þau markmið, sem felast
í slökun spennu og friðsamlegri
sambúð. Reagan sagði, að ekki
væri unnt að æskja annars en
byrjað yrði á því að láta stjórn-
kerfin starfa í samræmi við þær
stjórnarskrár, sem um þau giltu,
þar yrði farið að þeim lögum, sem
innan kerfanna hefðu verið sett
og staðið yrði við alþjóðlegar
skuldbindingar. Reagan sagðist
biðja um það eitt, að unnið yrði
heiðarlega að framgangi mála,
hann færi ekki fram á stökkbreyt-
ingu, og bætti síðan við:
„Markmiðinu, sem ég hef í
huga, er einfalt að lýsa: að hlúð
verði að undirstöðum lýðræðis,
ritfrelsi og rétti til að stofna og
starfrækja verkalýðsfélög, stjórn-
málaflokka og háskóla, þar sem
fólk geti að eigin vild ákveðið
framtíð sína, menntast og þrosk-
Sovétríkjunum, jafnvel þótt
stjórnarandstöðuflokkur yrði
leyfður, því að allir myndu ganga
í stjórnarandstöðuflokkinn."
Eins og sést af þeim tilvitnun-
um, sem hér hafa verið teknar úr
tveimur áttum, ætla ríkisstjórnir
Bandaríkjanna og annarra
NATO-ríkja ekki að gefa neitt
eftir í hugmyndafræðilegu bar-
áttunni við kommúnistaríkin.
Þeim er ljóst, að í því efni hafa
lýðræðisríkin algjöra yfirburði og
upp á miklu meira að bjóða en
kommúnistaríkin.
★
I Bonn-yfirlýsingunni segir, að
Sovétríkin hafi á síðasta áratug
varið stórum hluta af auðæfum
sínum til alhliða hervæðingar,
sem sé langt umfram varnarþörf
þeirra, enda geti þau nú beitt
hervaldi um heim allan. Samhliða
því sem Varsjárbandalagslöndin
auki þannig hernaðarógnina haldi
þau uppi þeim áróðri, að varnar-
aðgerðir Vesturlanda séu fram-
kvæmdar í árásarskyni. Ríkis-
stjórnir kommúnistaríkjanna
banni þær hreyfingar í löndum
Ronald Reagan, forseti Bandaríkjanna, flytur ræðu í breska þinginu 8.
júní.
Evrópuferð Reagans og NATQ-fundurinn í Bonn:
Hugsjónabarátta hert og
áhersla lögð á afvopnun
ast, og leyst úr ágreiningsmálum
með friðsamlegum hætti." Síðan
skýrði forsetinn frá því, að á veg-
um beggja stjórnmálaflokkanna á
Bandaríkjaþingi yrði með þátt-
töku annarra aðila stofnað til at-
hugunar á því, hvernig banda-
ríska þjóðin geti best stuðlað að
framgangi hinnar alþjóðlegu bar-
áttu fyrir lýðræðislegum stjórn-
arháttum.
I yfirlýsingunni frá Bonn er á
það minnt, að innan Atlantshafs-
bandalagsins hafi hver þjóð rétt
til að móta sína eigin stefnu og
taka ákvarðanir í eigin málum.
Styrkur bandalagsins felist ein-
mitt í þessari fjölbreytni. „Við
höfum skapað félagsskap jafn-
ingja“ segja leiðtogarnir „enginn
drottnar yfir öðrum og enginn
lýtur öðrum." Þeir benda hins
vegar á, að ekki sé hið sama unnt
að segja um Varsjárbandalagið:
„Fyrir sitt leyti krefjast Sovétrík-
in þess, að bandalagsriki sín komi
fram sem blokk, til þess að við-
halda stirðu kerfi, sem troðið hef-
ur verið upp á þjóðirnar. Reynsl-
an sýnir einnig, að þegar allt um
þrýtur hika Sovétríkin ekki við að
beita valdi eða hóta valdbeitingu
utan eigin landamæra." Síðan eru
innrásin í Afganistan og herlögin
í Póllandi nefnd sem dæmi.
I ræðu sinni í breska þinginu
sagði Ronald Reagan: „Styrkur
Samstöðu, frjálsu verkalýðshreyf-
ingarinnar í Póllandi, sýnir, að
skrítla, sem gengur manna á með-
al í Sovétríkjunum, hefur að
geyma sannleikskjarna. Þar segir,
að einsflokkskerfið héldi velli í
sínum, sem krefjist einhliða af-
vopnunar en styðji á sama tíma
kröfur um einhliða afvopnun á
Vesturlöndum.
Þjóðaleiðtogarnir telja, að Sov-
étríkin verði að halda aftur af sér
og sýna meiri ábyrgð ef takast
eigi að skapa stöðugleika í al-
þjóðamálum og treysta heimsfrið-
inn. Við svo búið setja þeir fram í
6 liðum það, sem kallað er „Pro-
gramme for Peace in Freedom"
eða Áætlun um frið í frelsi. Verða
hér rakin helstu efnisatriði henn-
ar:
í fyrsta liðnum er því lýst yfir,
að NATO-ríkin ætli sér að koma í
veg fyrir stríð og leggja grunninn
að varanlegum friði samhliða því,
sem staðinn sé vörður um lýðræð-
islega stjórnarhætti. Þau muni
aldrei grípa til vopna nema til að
svara árás. Með traustum vörnum
og pólitískri samstöðu muni ríkin
leitast við að treysta samskiptin
milli austurs og vesturs, hvenær
sem framferði Sovétríkjanna geri
það kleift.
í öðrum lið segir, að bandalags-
ríkin muni tryggja öryggið á
Norður-Atlantshafssvæðinu með
venjulegum vopnum og kjarn-
orkuvopnum. í því skyni þurfi öll
ríkin að leggja sitt af mörkum án
þess að stefnt sé að hernaðarleg-
um yfirburðum. í þessu samhengi
verði kannað með hvaða hætti
þau geti nýtt sér til fulls nýja
tækni og jafnframt verði gerðar
nauðsynlegar ráðstafanir til að
koma í veg fyrir, að Varsjár-
bandalagslöndin geti fært sér
vestræna hernaðartækni í nyt.
í þriðja liðnum segir, að það sé
æt.lan NATO-ríkjanna að við-
Þessi teiknimynd er úr franska vikuritinu l’Express og birtist þar með þessum texta, í tengslum við frétt af
leiðtogafundi NATO í Bonn: — Þið látið mig hafa amerískt korn í þessar holur eða ég fylli þær af SS-20
kjarnorkueldflaugum ...
halda stöðugleika í valdajafnvæg-
inu milli austurs og vesturs með
eins litlum vígbúnaði og frekast
er kostur. Þau hafi átt frumkvæði
að gerð víðtækra tillagna um
takmörkun og niðurskurð vígbún-
aðar, þar sem byggt sé á jafnræði
milli aðila og treyst á viðunandi
eftirlit. Lýst er yfir fullum stuðn-
ingi við þau áform Bandaríkja-
stjórnar að semja við Sovétmenn
um umtalsverðan niðurskurð
strategískra kjarnorkuvopna
beggja aðila, að setja með raun-
hæfum hætti skorður gegn meðal-
drægum kjarnorkueldflaugum og
þurrka þær alveg út af skotpöll-
um á landi. NATO-ríkin leggi sig
fram um að dregið verði úr venju-
legum herafla bæði í áustri og
vestri í Evrópu, og muni þau ríkj-
anna, sem taka þátt í Vínar-við-
ræðunum um jafnan og gagn-
kvæman samdrátt venjulegs her-
afla í Mið-Evrópu hafa frum-
kvæði að umræðum um nýjar
hugmyndir þar.
I fjórða liðnum ítreka ríkin, að
þau vilji stöðugleika i samskipt-
um austurs og vesturs, sem leiði
til raunverulegrar slökunar (orðið
détente er notað en fyrir fundinn
var sagt, að Bandaríkjamenn
væru andvígir notkun þess). Þau
skilyrði eru sett, að fullveldi allra
ríkja sé virt, mannréttindum sé
ekki fórnað fyrir ríkishagsmuni, í
stað einhliða áróðurs komi frjáls
upplýsingamiðlun, ferðafrelsi
verði leyft, eða í stuttu máli, það
verði staðið við allar yfirlýs-
ingarnar í lokasamþykktinni frá
Helsinki.
í fimmta lagi segjast NATO-
ríkin vilja stuðla að því að útrýma
öllu, sem stuðlað geti að óstöðug-
leika. Þau muni halda áfram bar-
áttu gegn hungri og fátækt og
virða stöðu þeirra ríkja, sem
standa utan bandalaga.
Og í sjötta í lagi er því lýst yfir,
að efnahagslegur og félagslegur
stöðugleiki í NATO-ríkjunum
verði tryggður. Mjög mikilvægt sé
að ráða niðurlögum verðbólgu og
ná aftur varanlegum hagvexti og
auka atvinnu. Vakin er athygli á
því, að efnahagssamskipti
NATO-ríkjanna við Varsjár-
bandalagslöndin geti stuðlað að
stöðugleika í samskiptum austurs
og vesturs, en jafnframt tekið
fram, að á því sviði verði ekkert
það gert af einstökum NATO-
ríkjum, sem stangist á við póli-
tíska hagsmuni og öryggishags-
muni. Efnahagssamskiptunum
við kommúnistaríkin skuli hagað
þannig, að báðir aðilar beri jafn
mikið úr býtum. Fjármálatengsli
við Varsjárbandalagslöndin verði
þannig, að fyrir þeim séu efna-
hagslegar forsendur, og sé þá
bæði litið til verslunarviðskipta
og útflutningslána. Segjast leið-
togarnir ætla að skiptast á upp-
lýsingum um alla þætti efna-
hags-, viðskipta- og fjármála í
samskiptum sínum við Varsjár-
bandalagslöndin.
★
Eftir þessari Áætlun um frið í
frelsi koma þrjár greinar í Bonn-
yfirlýsingunni. Þar er fjallað um
skyldur NATO-ríkjanna til að
tryggja frelsi íbúa Vestur-Berlín-
ar og lýst yfir stuðningi við
vestur-þýsku ríkisstjórnina í við-
leitni hennar til að bæta sam-
skiptin við Austur-Þýskaland. Al-
þjóðleg hryðjuverk eru fordæmd
og þeir, sem að þeim standa. Og
loks eru Sovétríkin hvött til þess
að fara að þeim reglum, sem al-
mennt eru viðurkenndar af þjóða-
samfélaginu um hátterni í sam-
skiptum ríkja. Fylgi Sovétmenn
ekki slikum reglum séu engar lík-
ur á því, að stöðugleiki myndist í
alþjóðasamskiptum, og er lagt að
þeim að taka höndum saman við
NATO-ríkin í leit að leiðum til
bættra samskipta, afvopnunar og
heimsfriðár.
Þá var einnig gefin út í Bonn
yfirlýsing af þeim Atlantshafs-