Morgunblaðið - 05.09.1982, Blaðsíða 22

22
MÖRGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1982

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösia: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 130 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 10 kr. eintakiö.
Allt síðan Hjörleifur Gutt-
ormsson, iðnaðarráð-
herra, lýsti því yfir á Alþingi
4. desember 1980, að hag-
kvæmasta leiðin í virkjunar-
málum landsmanna væri sú að
hætta orkusölu til álversins í
Straumsvík og nýta rafmagnið
til annarra þarfa, hefur ráð-
herrann haldið þannig á ál-
málinu, að með eindæmum er.
Alþýðubandalagið gerði
flokkserindreka sinn út af örk-
inni til að safna gögnum gegn
eiganda álversins, Alusuisse.
Á fyrstu stigum aðgerðanna
gegn Alusuisse héldu
alþýðubandalagsmenn því
fram, að um „sviksamlegt at-
hæfi“ hafi verið að ræða hjá
fyrirtækinu í viðskiptum þess
með súrál við álverið í
Straumsvík. Nú þorir iðnað-
arráðherra ekki lengur að
kannast við þá málsástæðu. Sú
þræta sem ráðherrann stofn-
aði til við Alusuisse vegna
þessara ásakana er þó enn
óleyst. Síðasti fundur ráðherr-
ans með dr. Paul Múller, for-
manni framkvæmdastjórnar
Alusuisse, lauk í styttingi í
maí á þessu ári. Þá gaf ráð-
herrann fulltrúa Alusuisse
nokkrar klukkustundir til að
segja af eða á um viðhorf sitt
til krafna, sem ráðherrann
Óhæfur
lagði fram án vitundar ann-
arra ráðherra í ríkisstjórn-
inni.
Þessi deila alþýðubanda-
lagsmanna við Alusuisse hefur
spillt fyrir framgangi við-
ræðna um þau mál, sem allir
aðrir en kommúnistar vilja að
leidd verði til lykta með samn-
ingum, það er endurskoðun á
raforkuverði og skattareglum
og stækkun álversins í
Straumsvík, ef til vill með
eignaraðild íslendinga. Hjör-
leifur Guttormsson hefur ver-
ið iðnaðarráðherra síðan 1.
september 1978 eða í fjögur ár
ef frá eru taldir fjórir mánuðir
veturinn 1979 til 1980. Allan
þennan tíma hefur hann tafið
fyrir framgangi eðlilegrar
hækkunar á raforkuverði og
samninga um breyttar skatta-
reglur. Fyrst nú í þessari viku
leggur ráðherrann fram
skýrslur til rökstuðnings þess-
um eðlilegu kröfum íslend-
inga.
Kommúnistar hafa um
langt árabil hneykslast á
orkuverðinu til álversins. í
skýrslunni sem ráðherrann
lagði fram í vikunni kemur
fram, að á árunum 1964 til
1965, þegar samið var við Alu-
suisse, var algengt raforku-
verð til álvera í heiminum um
og innan við 3 mill. Með hlið-
sjón af því féllust íslensk
stjórnvöld á að álverið í
Straumsvík greiddi að meðal-
tali rúmlega 2,5 mill á samn-
ingstímanum. Á árinu 1981
var meðalraforkuverð til ál-
vera í heiminum rúmlega 22
mill og samkvæmt fyrri for-
sendum ætti raforkuverðið til
álversins því að vera rúmlega
18 mill — það er þó ekki nema
6,45 mill eða sem svarar til 2,3
milla á verðlagi 1969, þegar ál-
verið tók til starfa. Þessar töl-
ur sýna svart á hvítu, hve illa
hefur verið haldið á málum
frá því að samið var um breyt-
ingu á raforkuverðinu 1975.
Hafi einhver gerst sekur um
að gæta ekki íslenskra hags-
muna að þessu leyti gagnvart
Alusuisse er það Hjörleifur
Guttormsson, iðnaðarráð-
herra. Hann hefur haldið
þannig á málum, að það er
ekki einu sinni grundvöllur
fyrir eðlilegum viðræðum við
Alusuisse um endurskoðun á
raforkuverðinu.
Ein af bábiljum alþýðu-
bandalagsmanna í áróðrinum
gegn álverinu hafa verið stór-
yrtar yfirlýsingar um það, að
álsamningurinn frá 1965 sé
óbreytanlegur og ekki sé unnt
að breyta raforkuverði fyrr en
1994. Þessar staðhæfingar
kommúnista eru rangar: Með
skynsamlegum vinnubrögðum
og rökum, sem byggðust á
sanngirniskröfum, tókst árið
1975 að breyta þessum
„óbreytanlega" samningi. Þar
með var skapað fordæmi sem
Hjörleifur Guttormsson hefði
auðveldlega getað nýtt sér, ef
hann hefði viljað fá hærra
verð fyrir orkuna. Eins og raf-
orkuverðsskýrslan sem ráð-
herrann lagði fram í vikunni
sýnir eru öll rök því til stuðn-
ings, að orkuverðið sé hækkað
í 15 til 20 mill. Raunar má
einnig auðveldlega færa fyrir
því rök, að með eðlilegum
vinnubrögðum hefði verið
unnt að ljúka slíkri endur-
skoðun fyrir löngu, jafnvel í
þann mund sem ráðherrann
lýsti því yfir í desember 1980,
að „hagkvæmast væri að
skrúfa fyrir þetta stóriðjuver,
álverið, í áföngum og spara
með því sem svarar heilli stór-
virkjun". Æskilegt væri, að
iðnaðarráðherra léti reikna út,
hve miklar tekjur hefðu feng-
ist af því í tvö ár að selja ál-
verinu orku á 18 mill en ekki
6,5 mill. Þar fengju landsmenn
eina tölu til að miða við, þegar
reiknað verður út, hvað það
hefði „sparað" margar stór-
virkjanir, ef Hjörleifur Gutt-
ormsson hefði ekki orðið iðn-
aðarráðherra!
Frá því að Hjörleifur Gutt-
ormsson lýsti yfir stríði gegn
álverinu í árslok 1980 hefur
verið kreppa í áliðnaðinum og
samkvæmt raforkuverðs-
skýrslu ráðherrans var raun-
verð á áli á miðju ári 1982
lægra en nokkru sinni. Samn-
ingsstaða okkar fslendinga
gagnvart Alsuisse hefur því
ekki aðeins versnað vegna
framgangs iðnaðarráðherra
heldur og vegna ytri markaðs-
ástæðna. Hinar ytri aðstæður
eru þó ekki óbreytanlegar og
sem betur fer hillir undir það,
að hinn óhæfi iðnaðarráð-
herra víki úr embætti. Afstaða
ráðherrans og flokks hans, Al-
þýðubandalagsins, er helsta
hindrunin fyrir því, að sann-
gjarnar kröfur íslendinga um
endurskoðun á raforkuverði til
álversins, nýjar skattareglur
og stækkun verksmiðjunnar,
ef til vill með eignaraðild ís-
lendinga, nái fram að ganga.
iðnaðarráðherra
í Rey kj avíkur bréf
Laugardagur 4. september.
Fjórðungsþing
Norðlendinga
Fjórðungsþing Norðlendinga
var háð á Sauðárkróki dagana
26.-28. ágúst sl. Þingið sóttu um
eitt hundrað fulltrúar sveitar- og
sýslufélaga. Fjölmörg hagsmuna-
mál Norðlendinga vóru rædd, en
hæst bar umræðu um atvinnu-
þróun í landshlutanum, en Norð-
lendingar telja á skorta, að þeir
hafi haldið hlut sínum í mann-
fjölda-, atvinnu- og tekjuþróun
þjóðfélagsins.
Upplýst var að 4000 ný störf
þurfa að verða til á Norðurlandi á
þessum áratug, ef mæta á at-
vinnuþörf, miðað við líklegan vöxt
atvinnueftirspurnar.
í ályktun þingsins um þetta efni
segir m.a.:
„Atvinnurekstrinum verði
tryggður starfsgrundvöllur til
arðbærs rekstrar og til að tryggja
viðunandi lífskjör."
Hér er kastljósinu beint að
þeirri höfuðmeinsemd í þjóðar-
búskapnum, sem dafnað hefur í
tíð núverandi ríkisstjórnar,
óhæfri rekstrarstöðu undirstöðu-
og útflutningsatvinnuvega. Stefna
stjórnarinnar í skattamálum,
verðþróun og gengisstýringu hefur
aukið á þann rekstrarvanda, sem
innlendar tilkostnaðarhækkanir,
langt umfram verðþróun á erlend-
um mörkuðum, hafa skapað. Við-
varandi taprekstur, sem haldið er
gangandi með verð- eða gengis-
tryggðri skuldasöfnun, býður
hvorki upp á atvinnuöryggi til
frambúðar né aukin framleiðslu-
umsvif, sem er forsenda vaxandi
þjóðartekna og batnandi lífskjara.
Það kom fram í erindi Gunnars
Ragnars, bæjarfulltrúa á Akur-
eyri, um orkuiðnað, að veiðiþol
fiskistofna og sölumöguleikar bú-
vöru settu hinum hefðbundnu at-
vinnugreinum stólinn fyrir dyrn-
ar, varðandi umtalsverða fjölgun
starfsmanna. Tækniþróun hefði
þvert á móti leitt til vaxandi
framleiðslu með fækkandi starfs-
liði. Þessvegna þyrfti ný undir-
staða, orkuiðnaður, að koma til
sögunnar, við hlið hinna hefð-
bundnu greina, samhliða því að
Norðlendingar tækju ýmis þjón-
ustustörf í vaxandi mæli í eigin
hendur.
Undir þetta tók fjórðungsþingið
í ályktun: „... eitt meginverkefnið
í byggðamótun Norðurlands er að
stuðla að því í framhaldi af
Blönduvirkjun ... að á Norður-
landi verði næsta stóriðjuver á
sviði orkufreks iðnaðar staðsett."
Gunnar Ragnars taldi það greið-
færustu leið til bættra lífskjara,
að breyta tiltækri varma- og
vatnsaflsorku í útflutningsfram-
leiðslu. Og orkuna ætti að nýta
heimafyrir fremur en að flytja
hana í aðra landshluta til atvinnu-
og verðmætasköpunar.
Kirkjuhátíð
í Siglufirði
Siglfirðingar efndu til athygli-
verðrar kirkjuhátíðar dagana 28.
og 29. ágúst sl. Þeir héldu upp á 50
ára vígsluafmæli Siglufjarðar-
kirkju, m.a. með vígslu vandaðs
safnaðarheimilis á kirkjuloftinu,
þar sem í eina tíð var gagnfræða-
skóli.
Þessi framkvæmd, safnaðar-
heimilið, er fyrst og fremst sögu-
leg fyrir þá sök, að hún byggðist
nær alfarið á samátaki, gjafa- og
vinnuframlagi klúbba, félaga,
fyrirtækja og einstaklinga, sem
með þessum hætti vildu gera
hvorttveggja: sýna kirkju sinni
ræktarsemi og efla safnaðarstarf-
ið til frambúðar.
Einstaklingar, fæddir í Siglu-
firði á ví^sluári kirkjunnar, 1932,
og fermdir þar 1946, gerðu ferð
sína heim, færandi hendi. Af um
70 manns, sem fæddust í Siglufirði
1932, búa aðeins 12 þar enn. Af
sumum „árgöngum" er tala
heimabúandi Siglfirðinga enn
lægri. Þetta sýnir, betur en margt
annað, hvert reiðarslag hrun
Norðurlandssíldarinnar var bæj-
arfélaginu, en það er önnur saga,
sem ekki verður rædd frekar hér.
Fjörutíu og fimm einstaklingar
af þessum „árgangi", búandi víðs
vegar um land og erlendis (6),
heimsóttu Siglufjörð þessa daga
og héldu upp á sameiginlegt
fimmtugsafmæli sitt og Siglu-
fjarðarkirkju. Færðu þeir henni
að gjöf vandað málverk af sr.
Óskari J. Þorlákssyni, fyrrum
sóknarpresti Siglfirðinga og síðar
dómkirkjupresti í Reykjavík, sem
hafði skírt og fermt þá flesta og
kennt þeim á kirkjuloftinu meðan
þar var gagnfræðaskóli.
Sú ræktarsemi, sem Siglfirð-
ingar, heima og heiman, sýndu
kirkju sinni við þetta tækifæri, er
eftirtektarverð. Kirkjan gegnir,
eða á að gegna, mikilvægu hlut-
verki í hverju samfélagi. Þar sem
bezt tekst til er hún vegvísir ein-
staklinga til farsældar og per-
sónulegs velfarnaðar. Og í því til-
felli, sem hér um ræðir, er sýni-
legt, að margir töldu sig eiga
kirkju sinni skuld og þökk að
gjalda.
Skattaskridan
Alþýðubandalagið hefur setið
við stjórnvöl þjóðarskútunnar nær
stanzlaust síðan 1978. Það er
meira en tímabært að líta á afla-
brögðin og aflasamsetninguna.
Skattbyrði eignaskatta hefur
tvöfaldazt á þessu tímabili, hækk-
að um 100%, og tekjuskattsbyrði
um 50%, ef tekið er mið af tekjum
þess árs, sem fólk greiðir skatt-
ana. Óbeinir skattar, vörugjald,
söluskattur, skattur á ferðalög
utan, orkujöfnunargjald o.fl., hafa
þyngst verulega. Skattbyrði hefur
vaxið sem nemur 3,4% af þjóðar-
framleiðslu frá 1977, eða sem
svarar 20 þús. nýkr. á hverja 5
manna fjölskyldu í landinu.
„Samningar
í gildi"
Verðbótavísitala á laun verður
skert 14 sinnum á tímabilinu 1.
desember 1978 til og með 1. des-
ember 1982, vegna stjórnvalds-
ákvarðana. Nær allan þennan
tíma hefur Alþýðubandalagið axl-
að stjórnarfarslega ábyrgð í land-
inu. Samtals nemur þessi skerðing
um 43%! Man nú einhver ólögleg
verkföll og útflutningsbann á
sjávarafurðir 1978, „kaupráns“-tal
og kenninguna „kosningar eru
kjarabarátta"?
Nýkrónan
ézt upp
„Beitt verði aðhaldi í gengismál-
um,“ segir í hinum grandvara
stjórnarsáttmála.
Þegar ríkisstjórnin skenkti
þjóðinni, af höfðingsskap sínum,
nýkrónu töluðu ráðherrar gjarnan
um „stöðugt gengi“ og um hinn
nýja gjaldmiðil sem „jafningja"