Morgunblaðið - 05.09.1982, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1982
. . . verdur sýnd á næstunni. .-
Einu sinni leyfðu vísindin að-
eins mjög þrönga skilgreiningu á
vitund manna — hinu vakandi,
skilvitlega óstandi, sem við erum
í, þegar við glímum við umhverfi
okkar. Allt annaö er talinn svefn
— draumaástand — sturlun eða
rænuleysi.
En á síðari árum hefur breytt
ástand vitundarlífsins verið við-
urkennt og veruleiki þess tekinn
til athugunar. Það hefur komiö í
Ijós við athuganir á rannsókn-
arstofum — við mjög strangt eft-
irlit — að austurlenskir dultrú-
armenn hafa stöðvað eða upphaf-
ið eins lífsnauösynlega líkams-
starfsemi og blóöþrýsting, lík-
amshita eöa jafnvel hjartslátt,
svo að þeir hafa virst sem and-
vana eða í dauöadái.
William James, helsti fræöimaö-
ur Bandaríkjanna á sviöi geölækn-
inga, geröi tilraunir með efni eins
og köfnunarefnisoxýö og peyote
(örvunarefni skylt meskalíni) og
skrifaöi áriö 1929 um „möguleg
form vitundar — sem aöeins eru
skilin frá venjulegri vöku meö
þynnstu hulu“. Rithöfundurinn og
vísindamaöurinn Aldous Huxley,
sem fékkst viö líkar rannsóknir,
lýsti síöan „sýnum, sem voru mér
raunverulegri en ófullkomnar
myndir hversdagslífsins".
Þegar mannfræöingurinn Carlos
Castaneda var í fjögurra ára námi
hjá „brujo" — töframanni af
Yaqui-ættbálki í norðvesturhéruö-
um Mexíkó, fræddist hann um
forna helgisiði, sem voru m.a.
fólgnir í áti sálnærandi sveppa.
Hann hélt því síöar fram, aö hann
heföi „fariö úr líkamanum" og tek-
iö á sig myndir ýmissa dýra, m.a.
forfeðra manna í hópi apa.
Meöal merkustu tilrauna á
þessu sviöi eru þær, sem læknirinn
og sálfræöingurinn John Lilly
framkvæmdi er hann sökkti sér
niöur í geymi meö volgu saltvatni
og flaut þar í algerri einangrun.
William Hurt í annarlegu ástandi f
mynd Ken Russells, Altered Stat-
es. Hann er að fást við hinar
hættulegustu tilraunír, og til-
raunadýriö er hann sjálfur.
Hann lýsti „vökudraumum" sínum í
bókinni „Hiö djúpa sjálf" þar sem
hann komst á vald slíkra afla, aö
hann óttaöist aö eiga ekki aftur-
kvæmt til veruleika venjulegra
manna.
Myndin Altered States, sem
veröur sýnd á næstunni í Austur-
bæjarbíói, fjallar um tilraun á
þessum sviðum mannlegrar þekk-
ingarleitar.
Leikstjóri er Ken Russell. Hann
er fæddur í júlí 1927 í Southamp-
ton. Hann er litríkur og umdeildur
leikstjóri, meö gráöu frá Nautical
College i Pangbourne, gekk í
breska flotann 1945 og seinna var
hann í flughernum. Þegar hann
losnaöi úr honum 1950 gekk hann
í Nýnorska ballettinn, sem dansari
og áriö eftir var hann oröinn leikari
hjá svonefndum Garrick Players.
Eftir dulitla þjálfun í tækniskólan-
um í Southampton gerðist hann
lausráöinn Ijósmyndari hjá bresk-
um tímaritum og seint á sjötta ára-
tugnum geröi hann nokkrar
áhugamannakvikmyndir, þeirra á
meðal Amela and the Angel (’57),
Peepshow (’58) og Lourdes (’58).
(En gæöi þeirra komu honum á
samning hjá breska sjónvarpinu
BBC, sem framleiöandi og leik-
stjóri menningarlegra þátta.
Eftir að hafa gert nokkra átaka-
litla þætti um samtímalistamenn,
gladdi hann bæöi og hneykslaði
breska sjónvarpsáhorfendur meö
ATLAHTIC CITY,

Teningurinn rúllar og öllum
líður vel enn einu sinni í Atlan-
tic City, USA. Þó eru ekki allir
jafn ánægöir með hið nýja útlit.
í fjörutíu ár hefur Lou (Burt
Lancaster) lifað fremur fá-
breyttu lífi sem lífvöröur Grace
(Kate Reid), miðaldra, fyrrum
fegurðardrottningu, og gert líka
smáviðvik í þágu undirheima
borgarinnar. En nú er fjárhættu-
spil löglegt í Atlantic City og
jafnvel viröulegur atvinnuvegur,
svo hver þarf á Lou að halda?
Dave (Robert Joy) þarf á hon-
um aö halda. Líka Sally (Susan
Sarandon). Dave er auli og selur
fíkniefni. Hann kemur til Atlantic
City til aö kaupa þau. Hann þarf
íbúö þar sem hann getur geymt
eitriö.
Þá kemur Lou til sögunnar.
Sally er kona Dave, og þegar
mafían kemst að fyrirætlunum
hans, kemur hún honum snyrti-
lega fyrir og herjar á Sally, þvi
mafían heldur aö hún viti hvar
hann hefur geymt dópiö.
Þar kemur Lou til sögunnar.
Hann haföi svosem aldrei
hugsaö sér aö skipta sér af mál-
inu. En honum líkar þaö illa
hvernig fariö er meö stúlkuna.
Þaö fer vel á með þeim, gamla
manninum og henni, svo vel aö
næst þegar náungar frá mafíunni
ætla aö pína Sally, skýtur Lou
þá. Þar meö er Lou á toppnum.
Hann er á fallegum bíl (gangster-
anna) meö fullar hendur fjár
(dópið hans Davis) og svo er
hann skotinn í ungri og fallegri
stelpu.
Atlantic City, sem veröur sýnd
á næstunni í Bíóhöllinni, var út-
nefnd til fimm Óskarsverölauna.
Fyrir bestu mynd, besta leikara
(Lancaster), bestu leikkonu (Sus-
an Sarandon), besta leikstjórn
(Malle) og besta handrit (Guare).
Burt Lancaster, sem ólst upp í
austurhluta Harlem-hverfis í New
York og afrekaöi þaö ungur aö
vinna styrk til náms í háskóla
New York-borgar meö körfu-
boltaleik, en eins og alkunna er,
eru íþróttamenn mjög eftirsóttir í
háskóla þar vestra, ólíkt því sem
gerist hér á íslandi, hóf frama
sinn á leiklistarbrautinni í slrkus.
Þar var hann t sjö ár þangað til
hann geröist þjófahremmir í
stórri verslun í Chicago. Svo
þegar stríöiö braust út fór hann í
herinn, þaöan sem hann útskrif-
aðist meö sæmd 1945.
Þremur árum seinna var nafn
Lancasters milljón dollara viröi
eftir leik í myndinni The Killers,
sem gerö var eftir sögu Hemm-
ingways. Á sjötta áratugnum
festi hann sig mjög í sessi meö
leik í mörgum góöum myndum.
Lou og Sally á fleygiferð eftir að Lou hefur akotið á gangatera tvo, sem voru eitthvað að pína Sally.
eins og Come Back Little Sheba
og From Here to Eternity. Óskar-
inn sinn fékk Lancaster fyrir leik
sinn í Elmer Gantry áriö 1960 en
aö auki hefur hann hlotiö ótelj-
andi viðurkenningar fyrir leik
sinn í kvikmyndum. Hann hefur
veriö í meira en 70 myndum
þ.á m. nokkrum evrópskum eins
og Conversation Piese, The
Leopard og mynd Bernardo
Bertolucci, 1900. Auk fyrr-
greindra mynda lék Lancaster
Það myndast fljótt náið aamband á milli Lou og Sallyar en þau oru
leikin af Lancaster og Sarandon.