Morgunblaðið - 05.09.1982, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1982
23
Friðað land frá Kúagerði í
Kaldadal. Það var hugmynd
Eysteins Jónssonar fyrir einum
10—15 árum. Vildi stækka þjóð-
garðinn á Þingvöllum til norðurs
og suðurs — að þessum mörkum
rímsins vegna, sagði hann mér
kíminn. Mitt hugarflug var þá
búið að teygja þjóðgarðinn enn
lengra, frá Krýsuvíkurbjargi að
Húsafelli. Hljómar ekki eins vel,
verður að viðurkennast, vegna
rímleysis. Þegar við vorum að
raungera og ná saman sveitar-
félögunum á Reykjanesskaga um
Reykjanesfólkvang og Bláfjalla-
fólkvang fyrir áratug höfðum við
einmitt auga á þessari framtíð-
arsýn, sem í raun hlýtur ein-
hvern tíma að verða. Enda hefur
hugmyndinni verið að skjóta upp
í ýmsum tilbrigðum síðan:
Hugmyndasamkeppni á vegum
Þingvallanefndar — þegar Ey-
steinn var þar — um landnotkun
svæðisins, teygði sig í úrlausn-
um allt suður fyrir Nesjavelli í
Grafningi. Þegar við fengum í
borgarstjórn Reykjavíkur sam-
þykkt einhvern tíma á árunum
1976—1977 að friða eignarland
borgarinnar Nesjavelli fyrir
ofbeit og til framtíðarbrúkunar
fyrir unglingavinnuna, og reynd-
um í framhaldi af því að ná sam-
vinnu við landeigendur þar fyrir
sunnan um sameiginlegt girð-
ingarátak, þá var það kvistur af
sama meiði. Einnig hugmynd
Eysteins á sínum tíma um friðun
vatnasvæðis Þingvallavatns með
sama hætti og Mývatnssvæðið,
sem vatnalíffræðingurinn dr.
Pétur Jónasson endurvakti svo
ekki allt fyrir löngu og fleiri
tóku undir. Sjálfri hefur mér
fundist eðlilegt að teygja mörk
væntanlegs þjóðgarðs nú yfir hið
stutta svæði sem á vantar norð-
ur af fólkvöngunum og til Þing-
valla, þ.e. yfir Hengilssvæðið og
austurbakka Þingvallavatns.
Síðan norðan við þjóðgarðinn
áfram undir jöklum suður yfir
Kaldadal og í land Húsafells,
sem bændur og náttúruvernd-
arráð hafa gert að yndislegu og
nýtilegu útivistarsvæði fyrir
ferðamenn. Er þar þá kominn
samfelldur þjóðgarður með ein-
staklega fjölbreyttu landslagi
allt frá fuglabjörgunum og fjör-
unum á Suðurströndinni, þvert
yfir hraunbreiður Reykjanes-
skaga, Þingvelli með vatni sínu
og völlum og sandauðnirnar
meðfram Herðubreið og Lang-
jökli annars vegar og Botnssúl-
um hins vegar og endar í birki-
skógunum við Hvítá. Þetta
stórbrotna og fjölbreytta svæði,
þar sem finnst bókstaflega allt
sem prýðir íslenzka náttúru, er í
nánd við þéttustu byggð á Is-
landi, þar sem búa um 70%
landsmanna. Því ekkert eðli-
legra er að einmitt það nýtist
fyrir mannfólkið í landinu.
En því er þessi hugmynd vakin
upp nú? Nú er lag! Eðlilegt og
raunsætt að gera hana að veru-
leika, flaug í gegnum hugann við
að lesa í blöðum að einmitt þessa
dagana eru fulltrúar bænda að
setjast niður við það óhjákvæmi-
lega og erfiða verkefni að fækka
fé í landinu um 50 þúsund.
Hvorki meira né minna. Bændur
ætla að vanda að taka sjálfir á
þessu erfiða máli af karl-
mennsku. Þjálfaðir í aldir í
óblíðu landi með alls konar
hremmingum og óáran við að
taka því óhjákvæmilega og
bjarga því sem bjargað verður á
eins raunsæjan og skynsamleg-
an hátt og unnt er. Vita sem er,
að sá reyrinn brotnar bara, sem
ekki kann að svigna undan ofur-
þunga. En sá sem það kann rétt-
ist aftur. Vitanlega verkefni,
sem allir landsmenn hljóta að
leggja lið. Reynir nú á kaup-
staðafólk og unnendur sveita-
búskapar þar í hópi að létta af
sínum skerfi og láta bændunum
eftir lífsbjörgina. Veitir víst ekki
af allri fjáreigninni til að standa
undir vélakosti og nútímabú-
skap. Efast enginn um, að þeir
sem fagurt tala og yrkja um
sveitalíf og búsetu í stjálbýli,
dugi nú. Kannski er það engin
katastrófa, að neyðast til að gefa
einhverjum landsvæðum hvíld
frá sauðfjárbeit, þegar til langr-
ar framtíðar er litið. Það kemur
í hugann þegar gengið er um
Hornstrandir, þar sem gróður
hefur náð ótrúlegum blóma við
friðinn, þótt við nyrsta haf sé.
En það er önnur saga. Sem sagt,
nú eru fulltrúar bænda — og
okkar allra landsins barna — að
setjast niður velja kvikfjárrækt-
arsvæði og fjárbændur til að
setja á. Liggur þá nokkuð beinna
við en að taka til nýtingar undir
mannfólkið í landinu þetta æski-
lega þjóðgarðssvæði í nánd við
mestu byggðina? Enda geta
Kaldidalur og hinir miklu
hraunflákar varla talist besta
beitarlandið á íslandi. Hlýtur
þetta land að verða nýtt á þann
hátt fyrr eða síðar.
Ef þarna er ein og ein jörð,
sem af einhverjum ástæðum
næst ekki samkomulag um, má
einfaldlega að girða þann blett
af inni á friðaða svæðinu. Sú
gamla og kannski fyrrum eðli-
lega hugsun hlýtur að fara að
víkja, að fólkið í landinu eigi að
vera geymt í gerði með skepnu-
heldum gaddavírsgirðinum í
kring, í stað þess að það séu
skepnurnar sem geymdar eru í
skepnuheldum girðingum, eins
og títt er um víða veröld í þétt-
býlum landshlutum a.m.k. Þar
hlýtur að verða að fara að geyma
skepnur í girðingum og láta fólk-
ið leika lausum hala.
Elskurnar mínar í samtökum
bænda, takið nú hugmyndina um
stækkaðan Þingvallaþjóðgarð og
þetta friðaða belti til manna-
brúks til athugunar og inn í
myndina, þegar þið þurfið að
velja land undir kvikfjárrækt og
hafna öðru. Þarna eru gagn-
kvæmir hagsmunir fyrir alla
iandsmenn. Fólkinu af þéttbýl-
inu beitt á þessi fjölbreyttu nátt-
úruundur í nánd við þéttustu
byggðirnar, en kindunum á
blómlegri og jórturhæfari gróð-
ursvæði í nánd við býli og bænd-
ur. í meira en áratug hefur hvort
eð er stefnt í friðað svæði á
þessu belti — og svo hlýtur að
verða einhvern tíma.
Umhverfisverndunin og nýt-
ingin á þjóðgarðinum að öðru
leyti — hvort sem hann er stór
eða lítill — er svo efni í aðra
grein, enda rýmið hér búið, og
þó. Obbolítið pláss er enn til að
minna á þá grein í náttúru-
verndarlögum, sem gerir ráð
fyrir óhindraðri för gangandi
fólks á árbökkum og vatnsbökk-
um. Er ekki kominn tími til þess
að framfylgja þeim við Þing-
vallavatn, setja tröppur yfir
nauðsynlegar girðingar með-
fram öllu vatninu eða skilja þar
eftir opna stíga á bakkanum? Ég
var þarna í viku um hásumarið í
júlímánuði og sá varla nokkra
manneskju í bústöðunum eða við
vatnið alla vikuna, svo ekki
truflar það marga og oft þótt
fólk gangi kringum vatnið.
Norðurlandamynta. Það gætti
þjóðlegs stærilætis í röddinni, sem
vonlegt var!
Þegar ríkisstjórnin fæddist, 8.
febrúar 1980, fengust 125 Banda-
ríkjadalir fyrir 500 nýkrónur. Nú
fást aðeins 35 dalir fyrir sömu
fjárhæð. Svo óhagganlegur var
„stöðugleikinn" og enginn talar
lengur um Jafningja" Norður-
landamynta, hvernig sem á því
stendur. Bandaríkjadalur hefur
hækkað í verði um 257% á ferli
stjórnarinnar.
Verdþættir
stjórnvalda
Skatta-, gengis- og verðbóta-
þróun hefur höggvið að kaup-
mætti launa í landinu. Kaupmátt-
ur „ellilífeyris„ á „ari aldraðra" er
t.d. eitt af því fáa, sem lýtur
„niðurtalningu*. Hækkun vöru-
gjalds, söluskatts og verðjöfnun-
argjalds á þessu tímabili, en þess-
ir verðþættir stjórnvalda eru mjög
afgerandi í vöru- og orkuverði,
hafa síður en svo hamlað gegn
verðbólgu og þaðan af síður aukið
kaupmátt. Sú kúnst að leggja
skatt ofan á skatt, þ.e. söluskatt
ofan á tolla og vörugjald, er talin
kjarnaþáttur „niðurtalningarinn-
ar“ margfrægu, ásamt þróun
benzínverðs, sem er ríkisskattar
að 56%. Áfengi og tóbak, sem
fjármálaráðherra stýrir verðlagn-
ingu á, hefur hækkað um 57% á sl.
12 mánuðum, en laun um 40% á
sama tíma. Þannig mætti lengi
telja.
Húsnæði —
grundvallar-
réttur
Þak yfir höfuð telst til frum-
þarfa manneskjunnar. Alþýðu-
bandalagið, sem fer með húsnæð-
ismál á stjórnarheimilinu, svipti
Byggingarsjóðinn helztu tekju-
stofnum hans, launaskatti og
byggingarsjóðsgjaldi, sem nú
renna beint í ríkishítina.
Samkvæmt áætlunum þarf að
reisa 2100 íbúðir á ári til að full-
nægja þörfum þjóðarinnar.
Húsnæðisstefnan hefur hins-
vegar leitt til verulegs samdráttar
í íbúðabyggingum undanfarin ár,
þannig að hundruð íbúða skortir
árlega á áætlaða þörf. Árið 1981
var t.d. aðeins lokið við 1575 íbúð-
ir, eða 660 færri en árið áður.
Þetta hefur bitnað fyrst og síðast
á þeim, sem skortir húsnæði, í
hærra íbúðaverði, hvort heldur er
um kaup eða leigu að ræða.
Ad skera
mjólkurkýrnar
Landsmenn sækja verðmæta-
sköpunina, þjóðartekjurnar og þar
með lífskjör sín til atvinnuveg-
anna. Hvern veg hefur verið að
þeim búið? Svarið felst í tveimur
orðum: taprekstur — skuldasöfn-
un. Engu er líkara en ríkisstjórnin
hafi það eitt til mála að leggja, til
að brauðfæða þjóðina, að skera
mjólkurkýrnar!
Svefngenglarnir í iðnaðarráðu-
neytinu, sem dregið hafa fætur
það sem af er kjörtímabili í virkj-
unar- og orkuiðnaðarmálum, hafa
í raun seinkað batnandi lífskjör-
um í landinu um mörg ár. Einnig
þar eru eyrnamörk Alþýðubanda-
lagsins augljós.
Lýdrædi -
þingrædi
Mikill meirihluti þings og þjóð-
ar er fylgjandi byggingu nýrrar
flugstöðvar á Keflavíkurflugvelli,
samkvæmt fyrirliggjandi hönnun
og með kostnaðaraðild Bandaríkj-
anna, en varnarliðið fær gömlu
flugstöðina til afnota, þegar hin
nýja er risin. í þessu máli ræður
meirihlutinn hinsvegar ekki ferð,
að lýðræðis- og þingræðisleiðum.
Það er Alþýðubandalagið, með
15% kjörfylgi að baki, sem gengur
á vilja meirihlutans.
Alþýðubandalagið keypti sér al-
ræði í þessu máli með uppboði á
ráðherrastólum! Hér er regin-
hneyksli á ferð, sem stríðir gegn
sóma Alþingis, lýðræðis- og þing-
ræðishefðum.
„Ekki meir,
ekki meir!„
Steinn Steinarr, skáld, orti á
sinni tíð um „húsameistara ríkis-
ins, sem tók handfylli sína af leir",
— og lauk kvæðinu með orðunum:
„ekki meir, ekki meir!“
Forsætisráðherra hefur nú
hnoðað Alþýðubandalagsleirinn
bráðum í þrjú ár. Sá efnahags- og
þingræðisskúlptúr, sem við þjóð-
inni blasir, er hörmungar- og
hryggðarmynd. Satt að segja hef-
ur hún ekki barið reynsluaugum
öllu ljótara fyrirbrigði.
Sú bón, sem bærist í brjósti
þorra íslendinga, fram til dala og
út til nesja, í dag, má setja fram
að hætti Steins Steinars, en að
þessu sinni til forsætisráðherrans:
„ekki meir, ekki meir“!