Morgunblaðið - 05.09.1982, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1982
34
hin fyrstu íslensku kaupskip sigldu til
Hafnar eins og þau gera enn í dag. f
Kaupmannahöfn varö aö nesta skip-
in til heimferöar eða til lengri sigl-
inga. Og þá var það fyrirtækiö Oscar
Rolff A/S sem skipin keyptu kost
hjá. Oscar Rolff A/S var stofnaö
1897 af Oscar Rolff og tók tengda-
sonur stofnandans síöar viö fyrir-
tækinu. Fyrirtækiö sá skipunum fyrir
öllum þeim matarbirgöum og áhöld-
um sem þau þörfnuöust. Og enn í
dag er þaö sama fyrirtækiö sem sér
um aö þjónusta öll íslensk skip, er til
Hafnar koma. Ég tók forstjóra og
eiganda fyrirtækisins, Jergen Holm,
tali. Hjá okkur sat Palle Grenvaldt,
aöalsölustjóri íslensku deildarinnar.
Palle talar góöa íslensku og er giftur
íslenskum kennara frá Siglufirði,
Steinunni Gunnsteinsdóttur. Hún var
áöur þerna á Gullfossi, í sumarleyf-
um frá námi.
Fyrst baö ég Holm aö greina frá
fyrirtækinu.
.Ég keypti fyrirtækiö Oscar Rolff
af tengdasyni Rolffs gamla, Christi-
ansen, áriö 1959. Þá var fyrirtækið
viö Sankt Annæ Plads, sem er niður
viö Nýhöfn. Þaö var svo 1969 sem
viö fluttumst hingaö út á Amager, á
Sundholmsvej. Og veigamesti við-
skiptaaöili Oscar Rolff A/S siöustu
60 ár hafa veriö íslensk skip. Vlö
fengum aö vísu danska flotann á
Sjálandi og Grænlandi fyrir um tíu
árum, en íslensku skipin hafa veriö
grundvöllurinn. Fyrr á þessu ári
gerðum viö breytingu á rekstrinum.
Auövitaö sjáum viö enn um íslensku
skipin, en nú er þaö fyrirtækiö BLOR
Gruppen A/S, sem þau kaupa kost-
inn hjá. Þaö er þannig, aö hinn 1.
maí sl. sameinuöumst viö keppinaut
og heföi látiö þá fá skyrtuna sína, ef
stæröina heföi vantað. Og mína
heföi hann látið líka. Þegar Brúnki
lést, voru kransar afþakkaöir, en
peningum í þess staö til Slysavarna-
félags íslands. En þaö er þó skrýtiö,
aö á langri starfsævi læröi Brúnki
aldrei íslensku." Palle fær sér aftur
dreitil af Gammel Dansk. Enda hefur
þaö ætíö veriö hluti af sjómannslífi
og samskiptum viö sjómenn aö fá
sér örlítið tár, þegar tilefni er til.
.Þaö yljar manni um hjartaræturnar
og kallar fram liönar stundir."
.En þaö voru sögurnar,“ heldur
Palle áfram. „Ég get sagt þér frá ein-
um íslenskum skippara sem kom hér
oft. Hann var vanur að sigla klukkan
sjö, eftir aö kvöldmatur haföi veriö
snæddur klukkustund fyrr. Þetta var
mjög nákvæmur maöur. Og svo er
þaö eitt sinn er ég kem niöur í skip,
að hann segir viö mig að hann sigli
klukkan sex. Hann var á lelö til Hels-
ingjaborgar, og þar sem stutt sigling
er þangaö, gat ég ekki skiliö ný-
breytnina. „Jú, sjáiö þér til, hr.
Gronvaldt," sagöi hann þá. „Það eru
svo fjandi margir landar sem koma
hingaö aö boröa ókeypis. Ég ætla aö
spara fyrir útgeröina. Ég sigli klukk-
an sex.“ Og þar viö sat. Hann haföi
ekki sent inn pöntun, en kom meö
hana sama dag og hann sigldi. Og
þar sem hann sigldi klukkan sex fór
hann lítt birgur. Þessi skipstjóri
sagöi mór þaö eitt sinn, aö honum
heföi veriö kennt aö hata Dani. Þeir
heföu gert íslendingum allt til miska
og Danir væru hálfgerö illmenni. „En
sjáiö jjér til, hr. Grenvaldt," sagði
hann. „Ég sigldi líka i sama túr i
fyrsta sinn til Sviþjóöar. Og eftir þaö
líkaöi mér vel viö danskinn." En þaö
er auðvitaö til meira af þessum sög-
um. Þaö er bara erfitt að muna þær
í einu vetfangi. Þaö má líka geta
nærri aö Brúnki hefði getaö sagt frá
mörgu. Ég þori ekki aö segja, hvort
það var þessi skipstjóri eöa einhver
annar, sem sagöi eitt sinn viö mig,
aö nú væri kúltúrinn alveg dottlnn
Svipmyndir úr starfsemi kostfyrirtækis.
Afgreiöa
180 íslensk skip á ári
margar frásagnir Islendingasagn-
anna greina frá. Og var sá viöur
mestur notaöur til húsasmiöa á höf-
uöbólum. Siglingar til fslands veröa
á norskum farskipum og síöar
dönskum.
Þaö er svo ekki fyrr en 17. janúar
1914, aö hlutafélagið Eimskipafélag
íslands er stofnaö meö hlutafjár-
söfnun meöal landsmanna á Islandi
og Islendinga í Vesturheimi. Forystu
um stofnun félagsins haföi Thor
Jensen, faöir Ólafs Thors síöar for-
sætisráöherra. Félagiö lét þegar
smíöa tvö skip, Gullfoss og Goöa-
foss. Eimskipafélag Islands markaöi
straumhvörf í islandssögunni, því
meö stofnun þess voru samgöngur
landsins ekki lengur háöar erlendum
aöilum um flutninga til Islands. Þaö
var stórt skref í átt til sjálfstæöis
1944 sem stigiö var meö stofnun
skipafélagsins og þaö oft nefnt
„óskabarn þjóöarinnar".
Nú er svo komiö, að talsveröur
floti íslenskra skipa siglir um öll
heimsins höf. Ekkert farþegaskip
hafa þó islendingar eignast síöan
Gullfoss var seldur. Og má telja þá
staöreynd eina skuggann á sögu ís-
lenskrar skipaútgeröar stöan sjálf-
stæöi var i höfn.
Kaupmannahöfn var höfuöborg
íslands frá miööldum, er landiö
komst undir Danakonung ásamt
Noregi. Það var því ekki aö furöa aö
okkar, fyrirtæki aö nafni Berg &
Larsen. Þeir hjá Berg & Larsen
höföu aðallega verslun viö dönsk út-
geröarfélög og einnig rússnesk sklp.
Bækistöövarnar voru í Store Kong-
ensgade, en nú eru þeir komnir
hingaö. Hvort fyrirtæki um sig mynd-
ar helming hins nýja fyrirtækis, sem
veltir u.þ.b. 50 milljónum danskra
króna á ári. Nafn þessa nýja fyrir-
tækis er líka myndað úr upphafs-
stöfum hinna tveggja, svo viö reyn-
um aö afmá ekki öll spor fyrirrenn-
ara okkar. Annars er Berg & Larsen
elsta kostfyrirtækiö hér í Danmörku,
stofnaö áriö 1794. Og nú eru
forstjórar og eigendur BLOR tveir,
ég frá Oscar Rolff og Bent Grahn frá
Berg & Larsen. Starfsfólkiö er hiö
sama og var hjá báöum fyrirtækjum.
Ég verð aö segja, aö sameiningin
hafi gengið vonum framar og á óg þá
sérstaklega viö samstarf starfsfólks
beggja fyrirtækja. Auðvitaö má líka
segja, aö með sameiningunni stönd-
um viö betur aö vígi hvaö samkeppni
og þjónustu varðar."
Ég spyr Holm hvert samband hafi
veriö viö íslenska sjómenn.
„Jú, eins og ég sagði, voru íslensk
skip grundvöllur Oscar Rolff. Og
sambandiö á milli starfsfólks þess
og íslenskra sjómanna hefur ætíð
veriö með afbrigöum gott. Það hafa
auövitaö veriö gerö mistök viö pökk-
un á vörum í íslensk skip og þá
vegna misskilnings. Þau óhöpp hafa
ætíö veriö ansi skopleg og enginn
hefur veriö að eyöa tíma í að ergja
sig yfir þeim. Þegar pantanir eru
sendar um talstöö, getur ýmislegt
misfarist. Viö fáum pantanir annaö-
hvort um talstöö frá skipinu, á meö-
an þaö er í hafi, eöa í bréfi. Ef þaö
hefur haft viökomu á leið sinni
hingeö fáum viö boöin símleiöis. i
einstaka tilfellum hefur pöntun veriö
send frá islandi um fjarrlta, en þaö
er sjaldgæft. Viö seljum islendingum
allt sem þeir geta og mega kaupa,
en ég get þó ekki sagt aö þaö sé
frábrugöiö því sem önnur skip
kaupa. Þetta er kostur og svo allt
þaö sem þarf annaö, áhöld og olíur.
Viö fengum 180 heimsóknir ís-
lenskra skipa í fyrra, en í ár er þaö
eitthvaö minna. Þetta eru öll skipa-
félögin íslensku: Eimskip, Hafskip,
Ríkisskip, Sambandiö, Landhelgis-
gæslan o.s.frv. Annars er ástæöan
fyrir því, aö viökomur eru eitthvaö
færri í ár, sú, aö nú hafa skipin skipt
yfir i svartoliu og þá geta þau tekiö
eldsneyti annars staöar en í Kaup-
mannahöfn á leiöinni til Finnlands og
Rússlands. En mér finnst aö þú ættir
aö skrifa eitthvaö um samskipti
okkar viö sjómenn. Ég á meö þessu
viö þær sögur sem oröiö hafa til. Og
þær kann Palle betur en ég.“
„Já, þaö lætur nærri aö ég kunni
einhverjar sögurnar," segir Palle
Grenvaldt eftir aö hafa dreypt á
Gammel Dansk, sem dóttir Jergen
Holm og ritari, Ghita, skenkti okkur í
upphafi. „En ég verö aö minnast
fyrst á mann, sem allir íslenskir sjó-
menn á farskipum kannast viö, ef
þeir eru yfir fimmtugt. Og það er
Brúnki. Holger Bruun hét forveri
minn í starfi hjá Oscar Rolff og hann
var eins konar óopinþer sendiherra
íslenskra sjómanna í Höfn. Hann er
dáinn núna. Hann lést 1967. En
Brúnki byggöi upp sambandið viö
Islendingana á skipunum. Hann var
æöi lengi á íslensku sklpunum í hvert
skipti og það tók hann oft marga
klukkutíma aö fara frá boröi. Þetta
var maöur sem vildi allt gera fyrir
íslensku sjómennlna sem komu
hingaö. Ég vann meö honum og tók
síöan viö starfi Brúnka. Hann vildi
útvega þeim allt sem þeir báöu um
Stjórnendur og eigendur BLOR áammt aðalsölumanni tslandsdeildar fyrir-
Uekisins. Talið frá vinstri: Bent Grahn, forstjóri, Jörgen Holm, forstjóri, og
Palle Grönvaldt, SÖlumaður. (Ljómn. Mogeiu Holmberg, API ApS.)
í þjónustu
íslenskra sjómanna
Ólafs sögu Tryggvasonar í
Heimskringlu segir Snorri
Sturluson m.a.: „Hann (Ólafur
konungur Tryggvason) geröi
þá bert fyrir allri alþýöu, at
hann mun leiöangr hafa úti
um sumarit fyrir landi ok hann vill
nefnd hafa ór hverju fylki bæöi at
skipum ok liði, segir þá, hversu mörg
skip hann vill þaöan hafa ór firöin-
um. Síöan gerir hann orösending
bæöi norðr ok suðr meö landi it ytra
ok it öfra ok lætr liöi út bjóöa. Ólafr
konungr lætr þá setja fram Orminn
langa ok öll önnur sklp sín, bæöi
stór ok smá."
í frásögn Snorra býr konungur
skip sitt fræga, Orm hinn langa, sem
var mest allra skipa. Gera má þó ráö
fyrir, aö konungur hafi ekki lestaö
skip sitt sjálfur, heldur hafi Ólafur
haft umsjón meö verkinu eöa sagt
fyrir hvernig þaö skyldi fermt. Þá,
sem skipiö fermdu og útbjuggu
kostinn er neyta skyldi í hafi, má
telja fyrirrennara nútíma kostfyrir-
tækja. Þetta er þó eldra starf því
fullvist má þykja, aö skipaútgerö
fornra menningarríkja Miöjaröar-
hafsins hafi krafist sérhæföra manna
viö lestun kosts og annars er skipin
þörfnuöust.
islendingar áttu skip og þau all-
góö. Á íslenskum skipum var siglt til
Grænlands og enn lengra til Vín-
lands. En er lengra líöur frá land-
námi leggjast skipasmíöar niöur. Ari
fróöi segir land hafa veriö viöi vaxiö
milli fjalls og fjöru viö iandnám og
gera flestir ráö fyrir, aö landiö hafi
veriö kjarri vaxiö. Sá gróöur hefur
ekki getaö varist ágangi búfjár og
uppblástur hefur gert þaö aö verk-
um aö viöur til skipasmíða varö eng-
inn. Viöinn varö aö flytja inn elns og