Morgunblaðið - 25.09.1982, Blaðsíða 14
14 — ~— '"'MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 1982 _'
Úr tón 1 istarlifi nu
Margrét Heinreksdóttir,
fréttamaður, hefur
tekið að sér að skrifa fyrir Morgunblaðið
fréttagreinar úr tónlistarlffinu
hér heima og erlendis.
Er fyrirhugað að þær birtist
i blaðinu
annan hvern laugardag.
íslenzkir fjölmiðlar hafa margþættu hlutverki að gegna og
sannast oft á þeim, að vandi er mörgum herrum að þjóna. Eitt
þessara hlutverka er að stuðla að tengslum milli þeirra, sem
skapa og flytja list og hinna sem njóta vilja. Þetta hlutverk hafa
þeir vissulega reynt að rækja og oft tekizt vel, þótt margt mætti
betur fara.
Þess hefur mjög oft orðið vart, einkum i dagblöðum og sjón-
varpi, að svonefnd sígild tónlist og nútímatónlist, sem byggir á
grunni hennar, hafi borið skarðan hlut frá borði. Er sú ekki
aðeins skoðun þeirra, sem við slíka tónlist fást og áhugasamra
áheyrenda hennar; bæði ritstjóra og blaðamenn hef ég heyrt
segja, að alla jafna hafi tónlistarfólk á þessum sviðum verið
óduglegra að koma sjálfu sér á framfæri við blöðin en aðrir hópar
listamanna — með undantekningum að sjálfsögðu — og jafn-
framt hafi unnendur sígildrar tónlistar sig jafnan minna í frammi,
en þeir sem eru henni andvígir.
Þannig, meðal annars, hefur fengið byr sú staðhæfing, að
flutningur sígildrar tónlistar í útvarpi og opinber stuðningur við
að halda uppi sinfóníuhljómsveit eigi takmarkaðan rétt á sér,
vegna þess að hlustendahópurinn sé svo fámennur. Þessu fer víðs
fjarri — áratugum saman hefur sígild tónlist átt hér stærri hlust-
endahóp en finna mætti víðast hvar á Vesturlöndum — og það
jafnvel þótt ekki sé í öllum tilfellum miðað við höfðatölu — og sá
hópur fer sístækkandi. Sem glöggt dæmi þess má benda á síðasta
sunnudag, þegar a.m.k. þrennir hljómleikar voru haldnir sama
kvöldið í Reykjavík og voru allir vel sóttir. Og útlendingar, sem
hingað koma, bæði tónlistarmenn og aðrir, furða sig tíðum á
fjölbreytni tónlistarlífs á íslandi og — sem ekki er minna um vert
— á gæðum þess, bæði flutnings og frumsamdrar tónlistar.
Blaöamenn hafa í ys og þys hvunndagsins sjaldnast af eigin
frumkvæði gefið sér tíma til eða haft áhuga á að fylgjast með því,
sem til tíðinda hefur borið á þessum vettvangi. Að vísu gera
blöðin hljómleikahaldi og listamönnum stundum góð skil, en þau
vilja verða býsna handahófskennd og margt verður útundan, sem
vert væri að gefa meiri gaum. Yfirleitt hafa blöðin fasta gagnrýn-
endur á sínum snærum, sem reyna áreiðanlega eftir beztu getu að
sækja sem flesta tónleika en hlutverk þeirra er, eins og við vitum,
afar umdeilt. Að skrifa gagnrýni er vandasamt og alla jafna
vanþakklátt verkefni. Er þó engum meiri vandi á höndum en
tónlistargagnrýnendum. Gagnrýni um myndlistarsýningar, leik-
sýningar og bækur getur lesandi sjálfur, eftir á, borið saman við
sitt eigið mat, með því að sækja sýningarnar og lesa bækurnar.
Sá, sem les tónlistargagnrýni, á þess yfirleitt ekki kost. Skrif
gagnrýnandans verða einskonar lokaorð liðins atburðar, hljóm-
leika, sem þegar hafa verið haldnir. Hafi lesandinn ekki sjálfur
verið viðstaddur er hætt við, að hann lesi of gagnrýnislaust orð
gagnrýnandans, — sem í öllum tilfellum eru aðeins mat eins
manns, hversu ágætur og fær, sem hann kann að vera á sínu sviði
— og þau eru eða geta verið umdeilanleg.
Sú skoðun er því útbreidd meðal áhugafólks á þessu sviði, að
þörf sé aukinnar kynningar á því, sem gerist í tónlistarlífinu,
aukinnar vitundar um gróskuna í þeim litskrúðuga garði menn-
ingarlífs okkar, sem músíklífið er, og þá miklu vinnu, sem liggur
í því að rækta þann garð. Ennfremur sé þörf meiri tíðinda af
tónlistarlífi erlendis, einkum þar sem líklegast er, að íslendingar
drepi niður fæti og af listamönnum, sem áhugavert kynni að vera
og ef til vill mögulegt að fá hingað til lands í heimsókn, til
hljómleikahalds, kennslu eða fyrirlestrahalds, hvor heldur er fyrir
fagmenn eða áhugafólk.
Þess hefur verið farið á leit við mig að reyna að bæta eitthvað
úr þessari þörf með því að skrifa reglulega fréttapistla úr músík-
lífinu. Á þetta hef ég fallizt; hikandi þó, vel vitandi, að efnisval úr
gróskumiklu tónlistarlífi, í greinar sem skrifaðar eru í stopulum
frístundum og birtar aðeins háifsmánaðarlega, hlýtur alltaf að
orka tvímælis og verða bæði handahófskennt og umdeilanlegt. Á
hinn bóginn má ef til vill vænta þess, að reglulegur músíkþáttur í
víðlesnu dagblaði geti komið að gagni, einkum ef hann gæti,
jafnframt því að flytja fréttir og viðtöl, orðið vettvangur málefna-
legra skoðanaskipta tónlistarmanna og áhugafólks.
Þættinum er ekki ætlað að koma í stað þess, sem Morgunblað-
ið hefur gert til að sinna músíklífinu, heldur að vera viðbót við
það. Ég ætla mér ekki þá dul að setjast í sæti fræðimanns eða
gagnrýnanda, heldur vinna af sjónarhóli blaðamanns og áhuga-
manns um músík. Engu að síður áskil ég mér rétt til að láta í Ijós
skoðanir, en bið lesendur að hafa í huga að þær verða mínar eigin
en ekki Morgunblaðsins. Þá verða vel þegnar fræðandi upplýs-
ingar og greinar frá lesendum, bæði listamönnunum sjálfum og
áhugafólki, og skoðunum þeirra á efni þáttarins og því, sem fram
fer í músíklífinu, svo framarlega sem þær eru lausar við persónu-
lega rætni.
Unga fólkið og músíkin á Melunum
Eitt af því, sem kallað hefur á
aukna umfjöllun í dagblöðum um
þátt sígildrar, eða sem e.t.v. mætti
nefna alvarlegrar (?) tónlistar í
menningarlífi okkar, er stóraukin
áherzla á svokallaða popp- eða
rokkmúsik, dægurtónlist eða
léttatónlist, hverju nafni, sem
menn vilja kalla það svið tónlist-
arinnar. Hér er ekki ætlunin að
fordæma slíka músík á nokkrum
hátt né hlutverk hennar, enda get-
ur stundum verið erfitt að draga
mörkin milli þessara sviða tón-
sköpunar — og mörg sígild tón-
smíðin er ættuð úr heimi dægur-
tónlistar. Tilgangurinn er aðeins
að vega svolítið upp á móti slag-
síðunni, sem er svo augljóslega
dægurtónlistinni í hag.
Eitt nýjasta og gleggsta dæmið
um þetta misvægi sáum við í um-
fjöllun dagblaðanna um framlög
tveggja fylkinga tónlistarmanna,
sem samtimis stóðu fyrir tónleik-
um vestur á Melum í lok síðasta
mánaðar. Þessir tónleikar munu
vafalaust lifa lengi í minningu
þeirra, sem á hlýddu, hvort heldur
var á Melavellinum eða í Háskóla-
bíói, en ekki þarf að fara mörgum
orðum um hve himinvíður munur
var á þeirri athygli, sem blöðin
veittu þessum viðburðum.
Stundum er þetta misvægi skýrt
svo, að dægurtónlistin sé tónlist
fjöldans og þó sérstaklega unga
fólksins og því beri að fylgjast svo
vel með henni. Er því þá gjarnan
gleymt, hvílíkur fjöldi af ungu
fólki fæst við nám, flutning og
hlustun sígildrar tónlistar.
Á Zukofsky-tónleikunum í Há-
skólabíói kom fyrst og fremst fram
ungt fólk — verulegur hluti áheyr-
enda var ungt fólk; í síðustu viku
hefur staðið yfir í Reykjavík tón-
listarhátíð ungs fólks, Ung Nord-
isk Musik Festival, með fjöl-
breyttum og eftirminnilegum tón-
leikum kvöld eftir kvöld og fyrir-
lestrum og fræðslu um nútímatón-
smíðar og nútímasöngtækni frá
morgni til kvölds; síðast en ekki
sízt skal talinn sá stórviðburður
vikurtnar, að ungt tónlistarfólk og
áhugafólk um músik hleypti af
stokkunum nýrri sinfóníuhljóm-
sveit og boðaði flutning verkefna,
sem tilhlökkunarefni verður að
heyra. Því skyldi allt þetta unga
fólk eiga skilið minni athygli en
þeir, sem flytja rokkið og poppið?
Zukofsky-námskeiðid
Þar sem Zukofsky-tónleikarnir
mörkuðu upphaf tónlistarvertíðar
vetrarins, ef svo mætti segja, væri
ekki úr vegi að byrja þessa þætti á
því að skyggnast ofurlítið í starfið,
sem að baki þeim bjó, — Zuk-
ofsky-námskeiðin.
Námskeið þessi má rekja til
vorsins 1977, þegar hinn frábæri
bandaríski fiðluleikari, Paul Zuk-
ofsky, kom hingað til lands, að
frumkvæði Þorkels Sigurbjörns-
sonar, tónskálds, einmitt á tónlist-
arhátíðina Ung Nordisk Musik
Festival. Var fyrsta námskeiðið
haldið í ágúst það ár.
Þau Rut Magnússon söngkona
og Jón Þórarinsson, tónskáld sem
sæti átti í framkvæmdastjórn
námskeiðsins sögðu, þegar við
röbbuðum saman á dögunum, að
þótt frumkvæðið hefði komið frá
Zukofsky og Þorkeli hefði það þó
fyrst og fremst verið að þakka
dugnaði og elju Þorgerðar Ing-
ólfsdóttur, kórstjóra Hamrahlíð-
arkórsins, að þessi námskeið kom-
ust á laggirnar og þróuðust með
þeim hætti sem raun varð á. Að
sögn Jóns hefur Rut borið hita og
þunga framkvæmdahliðarinnar
síðustu árin „vinnuframlag henn-
ar hefur verið með ólíkindum,
sagði hann.
Námskeiðið nú var hið sjötta og
stóð 2.-28. ágúst, að þessu sinni
lengur en nokkru sinni, fjórar vik-
ur í stað tveggja. Auk Zukofskys
voru þrír aðrir kennarar, Edmund
Fay, kennari í slagverki, Bernard
Wilkinson, sem leiðbeindi á tré-
blásturshljóðfæri og Anthony
Halstead, sem leiðbeindi málm-
blásturshljóðfæraleikurunum.
Hljómsveitin var skipuð 94 hljóð-
færaleikurum, sem eru mislangt
komnir í námi, sá yngsti tólf ára 4.
stigs nemandi í fiðluleik og allt
upp í tæplega þrítuga nemendur í
framhaldsnámi á háskólastigi er-
lendis, sem komu heim gagngert
vegna námskeiðsins og hljómleik-
anna. Auk þess voru fengnir 11
atvinnuhljóðfæraleikarar til liðs
við hljómsveitina.
Þáttaskil nú
Ég spurði Rut og Jón um fjár-
mögnun þessa fyrirtækis:
„Tónlistarskólinn í Reykjavík
hefur alltaf staðið fyrir þessum
námskeiðum," sögðu þau, „en fjár-
hagur hans er slíkur, að einungis
dugar fyrir brýnustu nauðsynjum
og alls ekki gert ráð fyrir„að hann
beri slíkan kostnað. Síðustu tvö
árin hefur fjárhagsgrundvöllurinn
verið framlög styrktarfélaga,
námsgjöld, auglýsingar í hljóm-
leikaskrám og ríkisstyrkur, sem
var 15.000 krónur í ár. Reynt hefur
verið að stilla þátttökugjaldi í hóf
og ekki verið seldur aðgangur að
tónleikunum fremur en yfirleitt er
að tónleikum Tónlistarskólans."
Námskeiðið sótti 21 nemandi
erlendis frá og var þeim komið
fyrir til gistingar á einkaheimil-