Morgunblaðið - 12.10.1982, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. OKTÓBER 1982
|Hií>fí0ílti Otgefandi tthhthih hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 130 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 10 kr. eintakiö.
Neitunarvaldið og
Framsóknarflokkurinn
Megi viska og
sáttfýsi sitja
í fyrirrúmi
*
Avarp forseta Islands,
Vigdísar Finnbogadóttur, við
setningu Alþingis
Af yfirlýsingum ráða-
manna Framsóknar-
flokksins um starfshætti á
Alþingi nú á fyrstu vikum
þess er Ijóst, að þeir eru alls
ekki sammála um það,
hvernig tekið skuii á bráða-
birfíðalöjíunum frá því í ág-
úst. Steinjírimur Hermanns-
son, formaður Framsóknar-
flokksins, sajíði í útvarpi um
heljíina, að hann vildi láta
reyna á það sem fyrst, hvort
bráðabirgðalögin næðu fram
að Ranga á Alþinjíi. Halldór
Ásjírímsson, varaformaður
Framsóknarflokksins, sagði
hins vegar í Morgunblaðinu
á sunnudaj?: „Vilji okkar
framsóknarmanna er, að
bráðabirgðalögin fái þing-
ræðislega meðferð og í. því
felst, að þau verði fljótlega
lögð fram á Alþingi, hvort
sem það verður í efri eða
neðri deiid. Það verður að
samræma skoðanir manna
innan stjórnarflokkanna um,
hvernig staðið skuli að mál-
um. En ágreiningur held ég
að sé ekki fyrir hendi." Hall-
dór er því sömu skoðunar og
Guðmundur G. Þórarinsson,
þingmaður, sem lét þá skoð-
un í ljós á fundi framsókn-
armanna í Reykjavík í síð-
ustu viku, að ekkert lægi á að
taka bráðabirgðalögin fyrir
á Aiþingi, afgreiðsla þeirra
mætti dragast fram yfir 1.
desember. Fjórði toppmað-
urinn í Framsóknarflokkn-
um sem hefur gefið almenn-
ar stjórnmálayfirlýsingar
síðustu daga er Ingvar Gísla-
son, menntamálaráðherra.
Hann sagði í samtali við
Morjpinblaðið, að úr því yrði
að fást skorið sem fyrst,
hvort bráðabirgðalögin nái
fram eða ekki. Yrðu þau felld
væri tímabært að ríkis-
stjórnin efndi til kosninga,
eins og ráðherrann orðaði
það af alkunnri hógværð.
Af yfirlýsingum þessara
fjögurra framsóknarmanna
má draga þá ályktun, að
ágreiningur sé milli ráð-
herra og þingmanna flokks-
ins. Þessi ágreiningur er um
annað og meira en formsat-
riði um framlagningardag á
þingi og val á deild fyrir
bráðabirgðalögin. Fyrir ligg-
ur, að milli aðila að ríkis-
stjóminni er „bullandi
ágreiningur", svo að vitnað
sé til orða Friðriks Sophus-
sonar, varaformanns Sjálf-
stæðisflokksins, um mikil-
væg efnisatriði er snerta
bráðabirgðalögin og sumir
framsóknarmenn telja
óaðskiljanlegan hluta þeirra.
Þar ber hæst áformin um að
breyta vísitölugrundvellin-
um. Það hefur verið yfirlýst
stefna ríkisstjórnarinnar
allt þetta ár, að nýtt viðmið-
unarkerfi vegna verðbóta á
laun skuli upp tekið. Gunnar
Thoroddsen, forsætisráð-
herra, lagði einmitt mikla
áherslu á þetta atriði í eld-
húsdagsumræðum á Alþingi
síðastliðið vor. Friðrik Soph-
usson skýrði frá því hér í
blaðinu á sunnudag, að staða
þessa máls væri nú sú á
vettvangi ríkisstjórnarinnar
að hinir áhrifamestu menn
eins og þeir flokksbræðurnir
forseti Alþýðusambandsins
og aðstoðarmaður fjármála-
ráðherra neituðu meira að
segja að sækja fundi um
málið. Hins vegar sagðist
Halldór Ásgrímsson vona, að
á næsta hálfa mánuði yrði
unnt að ganga frá tillögum
um nýjan vísitölugrundvöll.
Taldi hann óhjákvæmilegt
að þessar tillögur fylgdu
bráðabirgðalögunum á Al-
þingi.
Hafa þeir Steingrímur
Hermannsson og Ingvar
Gíslason ekki skýrt Halldóri
Ásgrímssyni frá því, að Al-
þýðubandalagið hefur beitt
neitunarvaldi í vísitölumál-
inu? Alþýðubandalagsmenn
neita sem sé að sækja fundi
um málið og tefja framgang
þess. Þeir Steingrímur og
Ingvar eru vanir að lúta
þessu valdi í hvaða mynd
sem það birtist á fundum
ríkisstjórnarinnar. Nú krefj-
ast kommúnistar tafarlausr-
ar afgreiðslu á bráðabirgða-
lögum ríkisstjórnarinnar til
að þurfa ekki að ræða vísi-
tölumálið frekar og undir
þessa kröfu taka þeir Stein-
grímur og Ingvar, þótt.þeir
fórni með því helsta baráttu-
máli flokks síns, að knýja
fram nýjan vísitölugrund-
völl. Framsóknarmenn settu
þetta mál á oddinn í ályktun
miðstjórnarfundar, sem
haldinn var undir lok mars á
þessu ári. Og í ræðu og riti
hefur Steingrímur Her-
mannsson til þessa sagst
legjya „mikla áherslu á
ákvæði sem samkomulag
varð um í efnahagsáætlun
ríkisstjórnarinnar frá ára-
mótum, um breytingu á vísi-
töluviðmiðun," svo að vitnað
sé í Tímaviðtal við Steingrím
frá 8. júní sl.
Allar slíkar yfirlýsingar
framsóknarmanna víkja
auðvitað, þegar kommúnist-
ar beita neitunarvaldi sínu í
ríkisstjórninni.
iláttvirtir Alþingismenn!
Síðan við komum hér síðast sam-
an við setninnu Alþingis íslendinga,
fyrir réttu ári, höfum við séð á bak
mörgum mætum þjóðfélagsþegnum,
æskufólki, sem við tregum svo djúpt
að sárin gróa seint, þeim af kynslóð-
inni sem er að kveðja samkvæmt
lögmálum lífsins, og enn öðrum sem
hafa lifað manndómsár sín en ekki
lokið ævistarfi.
Fráfall hvers og eins snertir
okkur öll, fámenna þjóð sem engan
mann má missa fyrir aldur fram.
Skiptir þar litlu hvort við þekkjum
persónulega hvert annað, heldur sú
einlæga samúðarvitund sem er með
þeim sem eftir lifa í landinu og gefa
hugsunum sínum og tilfinningum
orð á íslensku. Það er íslensk tunga
sem gerir okkur að þjóð og samein-
ar okkur hverja stund. Harmurinn á
sín orð í hugarfylgsnum, — gleðin
sín. Orðin eru íslensk.
Á þessum stað og á þessari
stundu er okkur efst í huga að
minnast fráfalls dr. Kristjáns Eld-
járns, fyrrverandi forseta Islands.
Dr. Kristján Eldjárn átti því láni
að fagna að verða vinur allra lands-
manna fyrir mannkosti sína, heið-
arleika og einurð. Fregnin um að
hann væri allur kom sem reiðarslag
Alþingi skal sett og það er gengið
til kirkju. Þetta þykir mér góður sið-
ur. Það er reyndar, að mínu viti, allt-
af gott að fara í kirkju. Sá, sem þang-
að leitar og er fús að hagnýta sér
dvölina þar, gengur á betri brautum
en annars væri. Og kannski er þessi
góði siður um kirkjugöngu við upphaf
þings enn betri en venjuleg kirkju-
ganga. Spyr einhver, hvað valdi
þeirri skoðun minni? Mun mega
rekja hana til virðingar fyrir áunn-
inni hefð, þar sem vitað er, að sorg-
lega fátt er varðveitt af því, sem fyrr
reyndist vel? Jafnvel, að það geti ver-
ið betra en ekki að varðveita slíkt,
þótt fátt fylgi annað en vaninn. Eða
skyldi skoðun mín um ágæti kirkju-
göngu við upphaf þings vera byggð á
því, að það sé þingmönnum svo þýð-
ingarmikið að hlýða á prest á slíkum
tímamótum? Eða hvað gerir kirkju-
göngu í þingbyrjun svo góða?
Hefðir eru dýrmætar, varðveiti
þær eitthvað meir en umbúðir einar.
Gott getur það verið að hlýða á
presta, jafnvel þótt sá, sem nú talar,
hugsi sér ekki að fara eftir hvetjandi
ábendingum fjölmargra, eftir að það
vitnaðist að honum skyldi hlotnast sá
heiður að prédika við þingsetningu,
um að „lesa nú rækilega yfir þing-
mönnum". Og sé það rétt, sem kirkju-
málaráðherra segir í viðtali í Kirkju-
ritinu, að kirkjuganga þingmanna í
þingbyrjun beri vott stuðningi þeirra
við kirkju íslands og skilningi á verk-
efnum hennar, er enn ríkulegri
ástæða til að fagna nærveru ykkar
hér á þessari stundu. Og ef til vill
ekki sízt fyrir þær sakir, að vonbrigð-
yfir þjóðina, og ég hygg að ekki sé
til það heimili á íslandi að ekki hafi
sprottið rík orð dapurleika og miss-
is í hugum manna.
Heimspekinjíurinn Sören Kirke-
gaard sagði eitt sinn: „Þegar þú
komst í heiminn grést þú og aðrir
glöddust. Lifðu nú lífi þínu á þann
veg, að þegar þú yfirgefur heiminn
gráti aðrir meðan þú sjálfur unir
sáttur við þitt.“
Okkur er öllum ljóst að framund-
an eru erfiðir tímar sem á engan
hátt má kenna okkur einum. Við
verðum hverju sinni að taka þátt í
því að vera hluti af heimsmyndinni
eins og hún er; sjálfstæð þjóð meðal
þjóða. Við verðum að sætta okkur
við að leggja hart að okkur og að
aga okkur til hins ýtrasta, svo að við
megum komast sem best af, — við
sem höfum verið svo lánsöm að geta
komist hjá böli annarra þjóða, —
atvinnuleysi.
Okkur hafa lengi verið færðar
heim sannanir um að aðrar þjóðir
vita að við höfum ýmislegt að gefa
sem metið er, merka arfleifð, ríka
listsköpun og annálaða verklagni,
en allt fléttast það saman í hugtak,
sem nefnt er menning. Við höfum
oft í aldanna rás verið aufúsugestir
á erlendum grundum og margt sem
um olli fjarvera flestra ykkar nú á
haustdögum, þegar kirkjan gerði
áhugaefni margra að sérstöku fyrir-
bænaefni við guðsþjónustur, þar sem
eru friðarmálin og varðveizla friðar.
En eftir því, sem ég hef komizt næst,
voru aðeins tveir þingmenn við guð-
sþjónustur hér í Reykjavík þennan
sérstaka friðardag kirkjunnar, og
stóð annar þeirra reyndar í þeim
sporum, sem ég er nú. En auk þessara
tveggja þingmanna, sem guðsþjón-
ustur sóttu, þegar málefni friðar voru
fyrirbænaefni og umhugsunar-, voru
tveir fyrrverandi þingmenn við mess-
ur, og má þá líka segja í þeirra til-
felli, eins og þeir eru vanir.
Það er þó ekki vegna þess, hve
sjaldgæft það er að sjá marga þing-
menn við guðsþjónustur, sem ég lofa
þann góða sið að ganga i kirkju við
upphaf þings. En það skal um leið
undirstrikað, að kirkjuganga varð-
veitir dýrmæti sitt í þeim mæli, sem
kirkjugestir átta sig á, hvað það er,
sem Guð er að segja við þá. Og þá vex
vægi kirkjugöngu við þingsetningu í
réttu hlutfalli við það, að þeir hafa
flestum öðrum fremur tök á því að
láta muna um sig til góðs í þjóðlífinu
öllu, sem þá hafa komið sér fyrir á
bekkjum fornrar Dómkirkju lands-
ins. Og hvað segir þá Guð við ykkur,
já, við okkur öll í dag, og mun boð-
skapur hans geta komið að notum,
þegar aftur er haldið yfir götuna í
þingsali?
Jesús var að tala um kærleikann.
Það að elska. Ekki er ég svo kunnug-
ur málflutningi þingmanna, að ég
treysti mér til að fullyrða nokkuð um
Forseti íslands, Vigdís Finnbogadóttir,
forsetanum á myndinni er skrifstofustjói
við höfum átt þar fram að færa hef-
ur fremur þótt til fyrirmyndar en
hið gagnstæða.
Eg á þá ósk þjóðinni og þing-
mönnum til handa við setningu Al-
þingis á þessum degi, að viska og
sáttfýsi sitji í fyrirrúmi við að
það, hversu oft sögnin að elska eða
nafnorðið kærleikur kemur fyrir í
ræðum þeirra. Enda mætti ætla,
svona við fyrstu sýn, að viðfangsefni
þingmanna væru önnur en þau, sem
þessi orð höfða sérstaklega til. En við
kirkjugöngu ykkar í dag eru þau þó á
dagskrá, því lesið var að hluta guð-
spjall dagsins í gær, hins 18. sunnu-
dags eftir þrenningarhátíð. Og þar er
sagt skilyrðislaust, hvert hið æðsta
boðorð skuli vera: Að elska Guð og
láta þann kærleika móta viðbrögð
gagnvart öðrum, já, að elska náunga
sinn svo sem um Guð væri sjálfan að
ræða.
Getið þið hugsanlega tekið þennan
boðskap alvarlega, þegar þið flytjið
ykkur milli húsa? Getur þetta lagt
línur fyrir þingmenn, sem eru að því
er okkur virðist helzt uppteknir af
togurum og tekjuöflun, smjörfjöllum
og sölu afurða, byggingu brúa og
lagningu vega, að ekki sé nú talað um
sjálfa fylgifiska stjórnsýslunnar, þar
sem eru verðbólga og gengisskrán-
ing? Vera má að einhverjum þætti í
hæsta máta unnt að hafa nokkra við-
miðun við boðskap kærleikans, þegar
fjallað verður um nýja stjórnarskrá
og réttindi þegnanna mótuð í greinar.
Á kærleikurinn nokkurt erindi í um-
ræður þingmanna og leit að lausn
vandamála, þar sem allt eða flest er
því tengt, sem ryð og mölur fær eytt?
Alþingi skipar háan sess. Og það
skyldi enginn ætla, að þeir sitji
eitthvað lægra, sem nú fylla þar sali
en þeir aðrir, sem fyrr stafaði af
Ijómi og gerir enn. Þó er mér ekki
grunlaust um, að aukin nálægð við
Prédikun séra Ólafs Skúlasonar
dómprófasts við messu í Dómkirkjunni
fyrir setningu Alþingis
Áhrif himins