Morgunblaðið - 21.12.1982, Qupperneq 28

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 1982
T résmíðaver kstæði
— Húsbyggjendur
Vinsamtega athugiö aö timburafgreiöslan
sem staösett hefur veriö viö Lágholtsveg
hefur veriö flutt og sameinuð vöruafgreiöslu okkar
aö Hringbraut 120 (Sólvallagötu 79).
HARÐVIÐUR - SPÓNN - SPÓNAPLÖTUR - GRINDAREFNI
E5
HRINGBRAUT TI9, SIMAR10600-28600.
TIMBURDEILD. SÍMI 28604.
Klukkan hálf sex í kvöld
mun Valur Gíslason árita
bók sína, Valur Gíslason
og leikhúsið, eftir Jóhann-
es Helga, í húsakynnum
ísafoldar og Nýja köku-
hússins við Austurstræti/-
Austurvöll.
Meðan Valur áritar mun
Bessi Bjarnason skemmta
gestum með upplestri úr
211 gamanmálum Jó-
hannesar Helga og vísna-
söngvarar koma fram.
ísafold
klukkan hálf sex
WOIR
áritar
Einnig munu
gamanvísna-
söngvarar
koma fram
Skemmtileg bók um
Vestmannaeyjar,
„Eyjar gegnum aldirnar“
— eftir Guðjón Englendinga á Vestmannaeyja-
í r-i •»i <• miðum og verslun þeirra við eyja-
Armann Eyjolfsson skeggja.
Þegar ég fletti bókinni Eyjar
gegnum aldirnar, kom mér strax í
hug: Þetta var snjöll hugmynd.
Við nánari athugun og lestur
kemur í ljós að hér er á ferð fróð-
leg og skemmtileg bók, fallega
myndskreytt með gömlum og nýj-
um myndum, málverkum, kortum
og teikningum.
Eins og segir í formála höfund-
ar er þarna safnað saman fróðleik
um Vestmannaeyjar, sem hefur
verið dreifður í fjölmörgum ritum,
blöðum, bókum og annálum og öll-
um, sem hafa áhuga á sögu Vest-
mannaeyja, óaðgengilegur. Auk
þess er brugðið upp nýju ljósi á
fjölmargt í sögu Eyjanna.
Ég spái því að þetta verði bók,
sem Vestmannaeyingar, eldri og
yngri, eigi oft eftir að glugga í, því
að bókin er skemmtileg aflestrar
og er fjallað um fjölmarga þætti í
sögu Eyjanna.
Höfundur, Guðlaugur Gíslason
fyrrv. alþingismaður, hefur fram
að þessu verið beinn þátttakandi í
sögu Eyjanna og löngum verið í
forystu og staðið í miðri orrahríð
harðskeyttrar stjórnmálabaráttu í
héraði og á Alþingi. Hann var
bæjarstjóri í Vestmannaeyjum
um tólf ára skeið, frá 1954—1966,
og alþingismaður fyrir Eyjarnar
og Suðurlandskjördæmi frá
1959—1978. Guðlaugur lítur nú yf-
ir farinn veg og metur sögu kyn-
slóðanna.
Flestar myndir í bókinni eru
eftir tengdason Guðlaugs, Sigur-
geir Jónasson ljósmyndara, sem er
landskunnur af frábærum ljós-
myndum frá Vestmannaeyjum.
Bókin spannar í megindráttum
sögu Vestmannaeyja frá myndun
þeirra við neðansjávargos fyrir
100—200 þúsund árum og er vitn-
að beint í Dr. Svein Jakobsson
jarðfræðing, sem hefur einna víð-
tækasta og dýpsta þekkingu núlif-
andi vísindamanna á myndunar-
ogjarðsögu Vestmannaeyja.
Itarlegur kafli ágætlega
myndskreyttur er um upphaf
byggðar í Eyjum og fornleifarann-
sóknir í Herjólfsdal. Allt bendir
til að byggð hafi verið í Eyjum
fyrir áður tímasett landnám árið
874.
í máli og myndum er sýnd
þróun Vestmannaeyjakaupstaðar
og ör fjölgun íbúa með vélvæðingu
bátaflotans eftir 1906. í þessum
kafla eru nöfn ábúenda á Vest-
mannaeyjajörðum og íbúum hús-
mannahúsa eða þurrabúða árið
1703, en sumarið 1704 dvaldi Árni
Magnússon sjálfur í Vestmanna-
eyjum í 5 vikur og vann að hinu
merkilega manntali og jarðabók
ásamt prestinum að Ofanleiti, sr.
Gizuri Péturssyni.
Þegar kemur að miðöldum er
bókin sett upp í stuttum og læsi-
legum köflum, myndskreyttum í
stíl fréttablaðs og „Aldanna", sem
eru hér þekkt uppsláttarrit. Góð
mynd fæst af hinum miklu róst-
um, sem urðu iðulega í Eyjum á
15. og 16. öld í sambandi við veiðar
VZterkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiðill!
I þessum hluta bókarinnar er
brugðið upp góðri mynd af ítökum
og kúgun Danakonunga og full-
trúa þeirra á þessari einkaeign
sinni, sem Vestmannaeyjar urðu í
tíð Árna Ólafssonar Skálholts-
biskups stuttu eftir 1420.
Um Tyrkjaránið, sem svo er
nefnt, er sjóræningjar frá Al-
geirsborg í Norður-Afríku rændu
Eyjarnar árið 1627, er ítarlegur
kafli og ágætar myndir af þeim
stöðum, sem skiptu höfuðmáli í
þessum skelfilega atburði, þegar
242 eyjabúum var rænt og þeir
seldir mansali, en 36 voru myrtir,
annaðhvort brenndir eða höggnir.
Þessi atburður var langt fram á
þessa öld ljóslifandi í vitund Vest-
mannaeyinga.
Flestir merkisatburðir Eyjasög-
unnar eru taldir, eins og t.d. stofn-
un fyrsta fæðingarheimilis á ís-
landi árið 1847 og stendur það hús,
Landlyst, enn. Ætti nú Vest-
mannaeyjabær hið fyrsta að
hrinda í framkvæmd gamalli
hugmynd og koma þessu merka
húsi í upphaflega mynd sína.
Þáttur herfylkingarinnar í
Vestmannaeyjum var ákaflega
sérstæður og einstakur hér á
landi. Einangrun Vestmannaeyja
átti þarna mikinn hlut að máli, en
höfundur bendir réttilega á, að
þessi einangrun og samgönguleysi
oft svo vikum og jafnvel mánuðum
skipti ásamt harðri lífsbaráttu og
tíðum slysförum hafi orðið hvati
þess, að Vestmannaeyingar tóku
iðulega málin í eigin hendur fram
hjá Landsstjórninni og kerfinu í
þá daga. I þessu sambandi má
nefna stofnun fyrsta skipaábyrgð-
arfélags landsins, árið 1862, lagn-
ingu sima fyrir eigin reikning árið
1911 og stofnun Björgunarfélags-
ins og kaup á eigin björgunar- og
varðskipi árið 1918. Herfylkingin
var stofnuð með konungsúrskurði
17. júní árið 1856 að tilhlutan
Kohl, sýslumanns í Vestmanna-
eyjum frá 1853—1860, og starfaði
hreyfingin fram undir 1870. Her-
fylkingin var nokkurs konar land-
varnasveit og var allvel búin vopn-
um fótgönguliða danska hersins
með 60 byssur og Ieðurtöskur og
skipt í fjórar 15 manna fylkingar.
Skipuðu hana allir vopnfærir
menn í Eyjum á aldrinum 18—40
ára. Herfylkingin hafði nokkur
áhrif og góð í Vestmannaeyjum,
stuðlaði að bindindissemi, stund-
vísi og reglusemi margs konar.
Þessi hreyfing vakti athygli víða
um landið og hvatti m.a. Jón Guð-
mundsson, ritstjóra Þjóðólfs, til
að stofna þannig sveit í Reykjavík
„og hörmung sé til þess að vita að
hver hleypiskúta sem hingað vill
skjótast með illum hug, eigi við
oss allskostar." Guðlaugur gerir
þessari hreyfingu góð skil og
skemmtileg.
Hinu átakanlega slysi við Eiðið
árið 1924, þegar 8 menn fórust, er
skilmerkilega lýst.
Einn besti kafli bókarinnar er
um slysfarir og hrakningar Vest-
mannaeyjabáta og nær yfir flest
slys við Eyjar frá 1900—1954.
Kaflinn um Helgaslysið árið 1950,
þegar vélskipið Helgi fórst á
Faxaskeri og tveir menn komust
upp í skerið, er einkar góður og
prýðiíeg mynd Sigurgeirs af
ógnvekjandi skerinu skerpir enn
myndina. Þá er ágætur kafli um
Veiguslysið árið 1952, þegar fyrst
björguðust sjómenn hér við land í
gúmmíbjörgunarbát, en Veiga var
einn þriggja fyrstu Vestmanna-
eyjabáta, sem var útbúinn gúmmí-
björgunarbát.
Lýsing á Guðrúnarslysinu árið
1953 er átakanleg og vel lýst
snarræði Sveinbjörns Hjálmars-
sonar vélstjóra, sem tókst við erf-
iðar aðstæður að synda að gúmmí-
björgunarbátnum. Allir þessir
kaflar um slysfarir fyrr á tíð eru
myndskreyttir með bátamyndum