Morgunblaðið - 19.04.1983, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. APRÍL 1983
39
huga okkar, sem lögðum stund á
leikfimi hjá Jóhannesi, ber lát
hans vitni um kaldhæðni og mis-
kunnarleysi örlaganna. Við andlát
Jóhannesar koma orð trúarskálds-
ins upp í huga mér:
Dauðinn má svo með sanni
samlíkjast, þykir mér,
slyngum þeim sláttumanni
er slær allt, hvað fyrir er.
Grösin og jurtir grænar
glóandi blómstrið frítt,
reyr, stör sem rósir vænar
reiknar hann jafn fánýtt.
Jóhannes dreif nemendur áfram
af fádæma atorku og áhuga á
starfi sínu. Þótti okkur piltunum
stundum nóg um. En það var ekki
einungis, að hann léti okkur taka
á, heldur hélt hann einnig oft
stutta fyrirlestra um starfsemi
líkamans og líkamlega heilbrigði.
Þó að kennsla hans færi fram við
mjög slæmar aðstæður, bar hún
yfirleitt góðan ávöxt.
Menntaskólinn í Reykjavík er
eins og vínviðurinn, sem heldur
áfram að vaxa, þó að stórar grein-
ar séu höggnar af honum. En sá
vínviður mun ávallt bera merki
sársins eftir þessa grein, því að
góður orðstír deyr aldrei.
Samhliða kennslu var Jóhannes
félagsmálafulltrúi skólans. Skóla-
félagið kann honum þakkir fyrir
störf hans á því sviði og gott sam-
starf.
Minningin um Jóhannes mun
ávallt verða skýr í hugum okkar. í
vetur höfum við nemendur hans
fylgst með því, hvernig hann barð-
ist hetjulegri baráttu við dauðann.
Bilið á milli bjartsýni og vonleysis
var oft æðistutt. Andlátsfregnin
kom því yfir okkur eins og reið-
arslag.
Fyrir hönd Skólafélagsins vil ég
votta eiginkonu Jóhannesar og
börnum dýpstu samúð. Jói Sæm.
hafi þökk fyrir allt.
Sveinn Andri Sveinsson,
inspector scholae.
Um 1960 dvaldi hérlendis amer-
ískur þjálfari í frjálsíþróttum,
sem var sérhæfður í köstum. Einn
þeirra íþróttamanna, sem hann
þjálfaði, var Jóhannes Sæmunds-
son. Hávaxinn, burðamikill og
mjúkur í hreyfingum. Þjálfarinn
hreifst af þessum unga áhuga-
sama íþróttamanni, sem ávallt var
glaður og hafði örvandi áhrif á fé-
laga sína, fljótur að tileinka sér
tilsögn og æfði af kostgæfni sam-
kvæmt forsögnum. Jóhannes hafði
þá dvalið í írskum kaþólskum
gagnfræðaskóla og notið írskra
íþróttahefða, útivistar og þjóð-
legra íþrótta, gelískrar knatt-
spyrnu og hins forna knattleikjar,
hurling. Jóhannes hafði því vanist
að þurfa að undirgangast harðn-
eskju og leggja sig allan fram.
Hjá hinum ameríska þjálfara
varð Jóhannes vel fær í köstum, og
er kennarinn hugðist hverfa til
sinna heimkynna, hvatti hann
hinn efnilega íþróttamann að
koma til sín, þar sem hann mundi
njóta góðrar þjálfunar og fræðslu,
og ekki mundi vanta aðstoð við
uppihald og nám. Hvatning og
fyrirheit fristuðu hins unga efn-
ismans. Hugleiðingar hans um
þetta tilboð komu honum í fyrsta
sinn á minn fund. Ég hreifst af
framkomu og bjartsýni hans.
Fjárhagsaðstoð lá ekki á lausu en
ráð um styrkumsókn, þegar hann
hefði fengið skólavist í viður-
kenndum háskóla og frásögn um
lagaákvæði varðandi öflun rétt-
inda þeim til handa, sem lykju
íþróttakennaraprófi við viður-
kennda erlenda skóla.
Vestur hélt Jóhannes. Umrædd
aðstoð brást. Hjálpsemi samtaka,
sem Jóhannes aðstoðaði við
sumarbúðastörf og íþróttakennslu
áhugahópa á vetrum, og með að-
dáunarverðri aðstoð foreldra,
tókst honum að draga fram lífið
og ljúka námi í íþróttafræðum við
San Jose-háskólann í Kaliforníu.
Bréf á ég frá Jóhannesi, þegar
hann verður að leggja sig mest
fram við námið og þau störf, sem
veita honum lífsafkomu. Karl-
mennskan, þrautseigjan og hug-
sjónin bera Jóhannes fram til
námsloka við virtan skóla, svo að
1965 kemur hann heim með próf-
gögn, sem sýna frábæran námsár-
angur. Menntamálaráðuneytið
veitir honum samkvæmt þeim ísl.
íþróttakennararéttindi.
Við Flensborgarskóla, í heima-
byggð sinni, hefur hann kennslu
og gengur í raðir áhugamanna til
að þjálfa þá og æfir þá í körfu-
knattleik, handknattleik og frjáls-
íþróttum. Tekur að sér þjálfun
landsliða eða aðstoðar landsliðs-
þjálfara.
Breyting verður 1968 í liði
íþróttakennara við Menntaskól-
ann í Reykjavík og hlýtur Jóhann-
es setningu við þann gamla skóla,
embætti því gegndi hann meðan
heilsa leyfði.
Jóhannes hafði í hinum írska
skóla kynnst íþróttaiðkunum úti-
við og í San Jose íþyngdum æfing-
um við þjálfun. Þessara áhrifa
gætti fljótt í íþróttakennslu hans.
Hann vék frá liðleika- og styrk-
ingaræfingum hefðbundinnar
leikfimi og tók að beina nemend-
um sínum út á hlaupaæfingar.
Nýr svipur færðist á Arnarhól
og Tjörnina, er nemendur í litrík-
um æfingafötum hlupu yfir hólinn
frá íþróttahúsi við Lindargötu, um
miðbæinn og kringum Tjörnina
eða skunduðu frá hinu aldna húsi
MR til tjarnarbakkanna og til
baka. Bærinn fékk nýjan svip af
þessum hlaupurum, sem komu
móðir og rjóðir til kennara síns,
sem kenndi þeim að fylgjast með
líkamsálaginu og hvort þeim yxi
þrek. Æfingaform þetta nægði
kennaranum ekki, svo að hann
fékk aflað fjölnýtistækis til þrek-
æfinga og kom því fyrir í viðbygg-
ingu aftan við íþróttahúsið. Tæki
þetta var eitt hið fyrsta sinnar
tegundar hérlendis. Samkvæmt
forskrift frá kennaranum lögðu
nemendur á líkama sinn átök í
samræmi við styrkleika, líkamsfar
og þrek. Hugljúf framkoma Jó-
hannesar og hófleg örvun höfðu
undraverð áhrif á virkni nemenda.
Að baki þessum hætti Jóhannesar
stóð fræðslan til nemenda að
þekkja þarfir líkama síns, getu og
takmarkanir. Ég viðurkenni, að ég
var efasamur um árangur, er Jó-
hannes ræddi fyrirætlanir sínar
við mig. Viðhorf nemenda var að
óttast. Þeir fóru að hlaupa og taka
á sér hjá Jóhannesi og héldu þess-
um upptekna hætti áfram. Þetta
nægði ekki Jóhannesi. Fræðslan
um íþróttir, iðkun þeirra, áhrif á
líkama, sál og félagshyggju brann
á honum. Fyrir áhuga hans og
skilning rektors MR, voru íþróttir
gerðar að valgrein við skólann.
Byrjað hafði verið með slíkt val á
íþróttum í héraðsskólanum að
Reykholti og tekist vel.
Valgreinakennsla Jóhannesar
leiddi til tengsla hans við fram-
kvæmdastjórn ÍSÍ og stjórn ÍBR.
Undirbúningur hófst að fræðslu
þjálfara samkvæmt ákveðnu kerfi.
Fræðslunefnd ÍSÍ stofnuð og Jó-
hannes ráðinn fræðslustjóri henn-
ar. Ég hefi átt sæti í nefnd þessari
frá upphafi og kynntist því störf-
um Jóhannesar á tvennum svið-
um. í skóla og í frjálsum íþrótta-
félagsskap.
Um tveggja ára skeið sat Jó-
hannes í nefnd, sem samdi
námskrá í íþróttum grunnskóla og
eitt sumar í starfshópi, sem gerði
tillögu að námsefni íþróttabrauta
í fjölbrautaskólum. Hann sýndi í
þessum nefndastörfum hagnýta
þekkingu á sviði íþrótta- og upp-
eldismála.
í starfi sínu sem fræðslustjóri
ÍSÍ vann hann að því að leggja
grundvöll að fræðslukerfi, sem
béita skyldi í samvinnu við sér-
sambönd ÍSf til þess að afla
íþróttaiðkendum hverrar íþróttar
þjálfara, sem hefðu tileinkað sér
grundvallarfræðslu um þjálfun
iðkenda og æfingu íþrótta. Semja
þurfti námsefni hverrar íþróttar
og sameiginlegs kjarnanáms
þeirra allra. Fyrir hvort tveggja
aflaöi hann erlendis frá mikils
efnis, sem hann ýmist sá um að
yrði þýtt og staðfært eða þá þýddi
sjálfur. Hann samdi almenna
þjálffræði, líffærafræði, lífeðlis-
fræði og íþróttasálarfræði eða
vann að samningu með öðrum.
Stutt ágrip voru þetta en einmitt
samning þeirra er erfið.
Á fjölda námskeiða víðs vegar
mætti Jóhannes til kennslu og
leiðbeininga. Hann var ákafur
bjartsýnismaður og gefur að skilja
að tómlæti og áhugaleysi ollu hon-
um á stundum vonbrigðum og
leiða, en hann gafst ekki upp.
Fræðslan var honum hugsjón og
íþróttahreyfingin þarfnaðist
fræðslunnar.
Er ég skrifa þessi minningarorð,
liggja á borðinu hjá mér tvær
mannamyndir. Önnur af Jóhann-
esi en hin er af afa hans, Guð-
mundi Hjaltasyni (1853—1919).
Margt hefur verið líkt með þeim
frændum. Af augnaráði þeirra og
andlitsfalli skín hin sama ein-
lægni og hlýja. Lífsstörfin hin
sömu, fræðsla. — Hver var hann
þessi afi Jóhannesar? Til svars
gríp ég umsögn Bjarna skólastjóra
Bjarnasonar um Guðmund í bók-
inni Laugarvatnsskóli 30 ára:
„Hinn þjóðkunni maður Guð-
mundur Hjaltason sótti lýðskóla,
bæði í Noregi og Danmörku, fyrir
1880. Hann flutti hundruð fyrir-
lestra bæði í skólum og ung-
mennafélögum og kom heim sem
þaulæfður fyrirlesari með brenn-
andi áhuga að flytja þjóð sinni
boðskap, sem megnaði að vekja
hana og fræða. Eftir heimkomuna
gerðist hann kennari, samhliða
lagði hann land undir fót við hin
lélegustu skilyrði og flutti fyrir-
lestra í skólum og ungmennafélög-
um, eins og hann hafði gert er-
lendis. Hann óð straumvötn og
krapa, lítt búinn verjum. Hann
talaði blaðalaust, venjulega með
lokuð augu.
Af miklum eldmóði fræddi hann
áheyrendur sína um alls konar
málefni, innlend og frá öðrum
þjóðum ... Hann vildi feta í fót-
spor mikilla fræðara og leiðtoga,
hann hlífði sér ekki, og vissulega
hafði hann mikil áhrif til góðs.“
Dr. Kristinn Guðmundsson,
fyrrv. ráðherra og ambassador,
ólst upp á Rauðasandi. Hann segir
um G. Hjaltason í ævisögu sinni:
„Ég fékk tvívegis að hlusta á
hann, og mér líður seint úr minni,
hve mælskur hann var. Hann tók
ólíkustu efni til meðferðar ... Ég
mundi lengi margt af því sem
hann sagði ... þótt ég væri korn-
ungur á þessum tíma.“ — í tímarit
UMFÍ, Skinfaxa, skrifaði G.Hj.
um félags- og skólamál og um
íþróttaiðkanir.
Jóhannes fetaði í fótspor afa
síns. — Samur var andinn, ósér-
hlífnin og hneigðin. Margt af því
sem þeir sögðu og skráðu geymist
með mörgum lengi.
Nú er Jóhannes fallinn frá fyrir
sjúkdómi, sem hann barðist gegn
af karlmennsku og bjartsýni.
Dauðinn tók hann allt of fljótt.
Hann átti svo mikið óunnið, en öll
gleðjumst við yfir að hafa átt
hann að samstarfsmanni, og skól-
ar og íþróttafélög og þeir sem að
þeim standa þakka hin miklu
fræðslustörf Jóhannesar, sem sum
geymast í dagblöðum, tímaritum
og fræðsluritum, en mætust verð-
ur okkur minningin um sannan
íþróttamann.
Samúðarkveðjur fylgja þessum
línum til Margrétar eiginkonu J6-
hannesar, sem var honum sam-
hent, þriggja barna þeirra, for-
eldra hans og annarra ástvina
hans. — Minnumst þess í sorginni,
sem fráfall Jóhannesar veldur,
hann gaf mikið, sem mun lengi
endast.
Þorsteinn Einarsson
í dag er kvaddur hinstu kveðju
Jóhannes Sæmundsson íþrótta-
kennari, sem lést hinn 10. apríl sl.
langt fyrir aldur fram aðeins 42ja
ára að aldri.
Ungur gekk hann íþróttunum á
hönd og segja má, að hann hafi
helgað þeim starfskrafta sína
óskipta með einum eða öðrum
hætti. Hann nam íþróttafræði við
háskóla í Bandaríkjunum og gerð-
ist að námi loknu þjálfari í ýmsum
greinum íþrótta og kennari í
íþróttum við Menntaskólann í
Reykjavík frá árinu 1968.
Árið 1972 gekk hann til liðs við
Iþróttasamband íslands og tók að
sér starf fræðslustjóra sambands-
ins, sem hann gegndi til dauða-
dags. Með tilkomu hans til starfa
fyrir íþróttasambandið hófst
markviss uppbygging á fræðslu-
starfi sambandsins, sem hann átti
mestan þátt í því að móta og þróa
allar götur síðan af einstökum
dugnaði og áhuga. Hann var í
starfi sínu óþreytandi við að
hvetja sambandsaðila fþróttasam-
bandsins til að sinna fræðslumál-
um allra þeirra íþróttagreina sem
við leggjum stund á og að sama
skapi jafnan viðbúinn og tilbúinn
til þess að leggja mikið á sig sjálf-
ur við gerð námsefnis ýmissa
íþróttagreina og þá ekki hvað síst
að leggja fram starfskrafta sína
sem kennari á slíkum námskeið-
um. Það var ekki nóg með að hann
sjálfur legði oft nótt við dag við
undirbúning námsefnis eða nám-
skeiða, heldur var Margrét eigin-
kona hans jafnan traust hjálpar-
hella, sem ávallt stóð við hlið hans
og tók virkan þátt í starfi hans á
öllum sviðum. Mörg tímaákvörðun
gerð af bjartsýni hefði ekki náð að
standast án dugnaðar hennar og
hagsýni við gerð og útlit ýmissa
sérverkefna sem hún jafnan að-
stoðaði hann við að gera úr garði.
Samtökum áhugamanna eins og
okkar var ómetanlegur fengur að
starfsmanni sem Jóhannesi.
Dugnað hans og áræði róma allir
sem til þekktu. Hann átti sér
marga drauma og markmið í
starfi sínu fyrir íþróttahreyfing-
una, hreif menn með sér með
eldmóði fullhugans og fram-
kvæma skyldi sem mest á sem
skemmstum tíma. Honum var
ljóst, að fræðslumál eru ekki dæg-
urmál heldur langtímaverkefni,
sem tekur sífelldum breytingum,
og þar verðum við fáir og smáir að
fylgjast með þróun mála með öðr-
um þjóðum og tileinka okkur í
okkar starfi aðeins það besta.
Árvekni hans og sambönd við góða
félaga erlendis tryggðu það jafnan
að fátt af nýmælum fór framhjá
honum. Honum auðnaðist að sjá
marga drauma sína rætast, þann
síðasta í formi nýútkominnar bók-
ar um íþróttasálarfræði sem út
kom hjá forlagi Iðunnar í byrjun
þessa árs.
Með Jóhannesi er genginn mik-
ill drengskaparmaður, sannur
boðberi fagurs mannlífs eins og
það gerist best. Við félagar hans í
íþróttahreyfingunni söknum vinar
í stað og skarð hans er vandfyllt,
en minningin um góðan dreng og
félaga lifir og það merki, sem
hann hóf, verður ekki látið falla.
Þannig mun minning hans lifa.
Við sendum Margréti, sonunum
þrem og öðrum vandamönnum
okkar innilegustu samúðarkveðj-
ur.
Eramkvæmdastjóri ÍSf

Ikftit
OHiiV
SYKURIAUST TYGGIGÚMMÍ í PLÖTUM
Orirát ER FRA
WRIGLEYS
N» GiRKt GJEMMUHINH
Hallwag Euro-Guide
Fæst hjá flestum bóksölum.
Verð: 598-
Hallwag ferðahandbókin er bók ferðalangsins - um það
bil 1000 síður með aðgengilegum upplýsingum á
ensku, þýsku og frönsku.
I Hallwag ferðahandbókinni er að finna:
- Skýr og greinileg ökuleiðakort. Stór og þægileg kort
um vegakerfi frá Alpafjöllunum til Vínarborgar,
Marseille og áfram.
- Sérkort yfir allar helstu borgir Evrópu með greinar-
góðum upplýsingum.
- Héraðskort yfir öll helstu sumarleyfissvæði álfunnar
með upplýsingum sínanúmerum og heimilisföngum til
hægðarauka fyrir ferðamenn.
- Upplýsingar um hvert land fyrir sig m.a. um
mat, gististaði, íþróttir, menningarmál o.fl.
- Tæmaridi listi yfir gististaði og verðflokka,
allt frá sveitakrám til lúxushótela.
- Við höfum einnig á boðstólum fjölmörg Hallwag
sérkort af borgum og löndum um allan heim.
ORÐABÓKAÚFGÁFAN
Bókabúð Steinars
Bergstaðastræti 7, sími 16070. Opið frá 1-6 e.h. §