Morgunblaðið - 05.05.1983, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. MAÍ 1983
„Sannleikanum verð-
ur hver sárreiðastur“
Svar til Eysteins Helgasonar
Eftir Ingólf Guð-
brandsson.
í grein Eysteins Helgasonar í
Morgunblaðinu 30. apríl sl. má
ekki á milli sjá, hvort honum er
meira uppsigað við Morgunblaðið
eða Ferðaskrifstofuna Útsýn.
Hann dróttar því að blaðinu, að ég
sé þar „lausráðinn blaðamaður",
sem ekki er svara vert. Útsýn hef-
ur átt því láni að fagna, að eiga
ágætt samstarf við öll íslenzku
dagblöðin, en þó einkum lang-
stærsta blaðið, Morgunblaðið. Það
er að mínu mati málefnalegt, vel
rekið dagblað á heimsmælikvarða,
og teldi ég mér sóma í að vinna
fyrir slíkt blað. Því er þó ekki til
að dreifa, en hér ríkir málfrelsi og
skoðanafrelsi, og þykir ritstjórn
Morgunblaðsins reynsla mín og
álit á ferðmálum trúverðugri en
annarra, hlýtur Morgunblaðinu að
vera frjálst að hafa þá skoðun.
Þetta getur hinn uppvöðslusami
forstjóri SL ekki sætt sig við og
sparar ekki gífuryrðin.
Greinilega finnst Eysteini
Helgasyni ekki nóg að stjórna
ferðamarkaðnum gegnum kaup-
félögin um land allt og fyrirtæki
SÍS, að viðbættum stjórnum laun-
þegasamtakanna, verkalýðsfélag-
anna, bændasamtakanna o.s.frv.
Hann vill einnig fá að stjórna um-
fjöllun Morgunblaðsins um ferða-
mál. Hann hefur á sínum snærum
erindreka, sem ferðast á milli að
boða fagnaðarerindi SL um
sumarhúsin og hina nýju „þróun f
ferðamálum". Á undanförnum ár-
um hefur verið engu líkara en SL
hafi verið að finna upp túrismann
í heiminum, og hefur hver stór-
uppgötvunin fylgt annarri. Þeir
hafa reynt að telja fólki trú um að
þeir gætu gert allt ódýrar og betur
en aðrir og veifað aðildarfánanum
óspart.
Lái Morgunblaðinu það hver
sem vill, þótt það láti málefnalega
umfjöllun um ferðamál sitja í
fyrirrúmi fyrir þeim einhæfa yfir-
gangsáróðri, sem haldið er uppi í
æ ríkara mæli af Samvinnuferð-
um-Landsýn, þar sem reynt er að
beita pólitískum og félagslegum
þrýstingi aðildarfélaganna við
ákvarðanatöku fólks um þann þátt
í lífi þess, sem það ætti þó fyrst og
fremst að ráða sjálft, sínum eigin
frítíma, langþráðu -sumarleyfi
fólks, sem er þjakað af brauðstriti
og vondum veðrum. Við höfum nóg
af kulda og vosbúð hér heima fyrir
og þráum sumar og sól í sumar-
leyfinu. Þess vegna er veðurfarið,
umhverfið og aðstaðan þyngst a
metunum þegar fólk ákveður
sumarleyfi sitt.
Hvers konar óhróður?
Ég bið lesendur að lesa viðtal
það sem Morgunblaðið átti við mig
um ferðamál fyrir nokkru og birt
var hinn 28. f.m. og kanna hvort
þar sé óhróður eða rógburð að
finna um einn eða annan. Engu
orði er minnst á SL. Bent er á
yfirburði suðurlanda, sem vett-
vang fyrir sumarleyfið í saman-
burði við lönd Norður-Evrópu,
bæði vegna veðurfars og verðlags.
Sá samanburður snertir einnig
Ferðaskrifstofuna Útsýn, sem sel-
ur mikið af ferðum til Norður-
landanna, t.d. sumarhús f Dan-
mörku, og hefur í því skyni starf-
rækt sérstaka Norðurlandadeild
árum saman. Samvinnuferðafor-
stjórinn reynir heldur ekki að
hrekja orð af því sem þar stendur,
en ótti hans við að farþegar hans
muni fyrr eða síðar uppgötva
sannleiksgildi þess, er augljós, og
sannleikanum er hver sárreiðast-
ur. Hann veit upp á sig skömmina.
Hann og fyrirtæki hans láta ekk-
ert tækifæri ónotað til að niður-
lægja starfsemi Útsýnar og reyna
að veikja rótgróið traust hennar
meðal almennings. Slík vinnu-
brögð dæma sig sjálf og þykja
ekki fyndin til langframa, heldur
fyrirlitleg. Öfund er tákn van-
máttar. Vinsældir Útsýnarferða
fara enn mjög fyrir brjóstið á
Eysteini Helgasyni svo að örvænt-
ingu er líkast. Grein hans öll ber
vott um það, og hann reiðir vönd
sinn hátt til höggs, og vegur
óspart að þeim, sem öðrum fremur
hafa gert íslendingum kleift að
auðga líf sitt með velskipulögðum,
ódýrum og vönduðum ferðum í
sumarleyfum sínum. Keppinaut-
arnir hafa sótt fyrirmyndir og að-
stoð, ef svo hefur borið undir, til
Útsýnar, og starfsemi hennar hef-
ur verið laus við níð um aðra.
Tilraunir á markaðnum
Grein E.H. gefur tilefni til að
rifja upp nokkur afrek SL í ferða-
málum undir stjórn hans. Mörg-
um er enn í fersku minni Rimini-
ævintýrið vorið 1980 og sumar-
húsareynslan á Jamaica, þar sem
lífi farþeganna var beinlínis
ógnað. Vanmáttugar tilraunir til
að taka upp ferðir til Puerto Rico
báru engan árangur, en Ameríku-
ferðirnar gegnum Toronto í fyrra
urðu frægar að endemum, enda
gott dæmi um sumarleyfi, sem
verður lítið annað en þreytandi
setur í bíl, svo að farþeginn kemur
þreyttari til baka en hann fór.
Sumarhúsin á Möltu voru mikið
auglýst á sinni tíð, en lítið orð fór
af ágæti þeirra, enda var víst til
þess ætlast, að farþegarnir
gleymdu þeirri reynslu sem fyrst.
Svo segir E.H.: „Útsýn gleymdi að
fylgjast með þróuninni." Útsýn
hefur fylgst með þessari þróun hjá
SL, en ekki tekið hana sér til
fyrirmyndar. Það ber ekki vott um
hógværð né lítillæti af hálfu Sam-
vinnuferðaforstjórans, að „slá á
fingur mér“, eins og hann kemst
sjálfur að orði, og þykjast þess
umkominn að hafa vit fyrir mér á
sviði ferðaskrifstofurekstrar.
Eftirhermuleikurinn
„Símtalið til Hollands," sem
vitnað er í í grein E.H., hefur aldr-
ei átt sér stað, og ég hef aldrei
falast eftir sumarhúsum á „mýr-
um hins blauta Hollands", sem
Laxness lýsir svo í ferðasögu Jóns
-Hreggviðssonar í Islandsklukk-
unni. Bæði Danmörk og Holland
eru skemmtileg lönd og vinsæl
heim að sækja til skammrar dval-
ar, en þau standast ekki sam-
keppni við Spán, Ítalíu og Portú-
gal sem sumardvalarstaðir vegna
veðurfars og verðlags. Farþeginn
getur borðað jafngóða máltíð i Al-
garve í Portúgal fyrir 80 kr. og þá,
sem kostar hann 300 kr. í Dan-
mörku. Þetta munu farþegar
sannreyna sjálfir og komast að
raun um, að þessar ferðir verða
eins dýrar eða dýrari um það er
líkur, en þeir taka mikla áhættu
með veðrið, sem alltaf verður
þyngst á metunum. Hvers vegna
skyldu Danir, Þjóðverjar og Hol-
lendingar vera hlutfallslega fjöl-
mennastir á Spáni nema vegna
þess að þeir kjósa að eyða sumar-
leyfi sínu þar fremur en í heima-
landinu? Ef E.H. veit þetta ekki, á
hann enn margt ólært um ferða-
mál. Sannleikurinn er líka sá, að
SL hafa aldrei náð fótfestu á sól-
arlandamarkaðnum, þrátt fyrir
örvæntingarfullar tilraunir. Sú
var tíðin að SL keyptu sæti af Út-
sýn í Spánarferðir, 20 sæti af 250 í
ferð. Samt gekk þeim illa að selja
þessi 20 sæti, og samanburður far-
þeganna um þjónstu og aðbúnað
varð þeim óhagstæður. Fyrir
tveimur árum gerði E.H. sér ferð
til Spánar að reyna að fá inni fyrir
Ingólfur Guðbrandsson
„Eftirspurn íslendinga
eftir dönskum sumarhús-
um fer minnkandi og nú
bíður fólk eftir reynslunni
af sumarhúsum í Hol-
landi. Sumarhús í Evrópu
og erlendir bflaleigubflar
eru engin nýjung á ferða-
markaðnum, en ákveðnir
hagsmunaaðilar eru að
reyna að gera þennan
ferðamáta að tískufyrir-
brigði hjá íslendingum sér
til hagsbóta en ekki al-
menningi. Það mun ekki
takast til lengdar af þeirri
einföldu ástæðu, að það er
verri valkostur og hlut-
fallslega dýrari.“
farþega sína á gististöðum Útsýn-
ar á Costa del Sol. Hann hafði
ekki erindi sem erfiði, þar var ekk-
ert laust, þótt hann byðist til að
hækka verðið um 15% frá samn-
ingum Útsýnar. Úr þessari frægð-
arför tók hann sér far heim með
leiguflugi Útsýnar án þess að
biðja leyfis og gekk sjálfboðinn
um borð í vélina, þar sem ég tók
honum af kurteisi, þrátt fyrir yfir-
ganginn. Eftir þessa misheppnuðu
atlögu E.H. að Útsýn og árang-
urslausu tilraunir að ná fótfestu á
eftirsóttustu sumarleyfisstöðum
Suður-Evrópu, sneri hann sér að
sumarhúsum í Danmörku og nú
síðast í Hollandi.
Ýmis félagasamtök og starfs-
mannafélög á Islandi hafa unnið
frábært starf á undanförnum ár-
um við byggingu sumarhúsa á
fögrum stöðum víðsvegar um land,
þar sem fólk getur eytt helgum og
frídögum í nánum tengslum við
óspillta náttúru. Slík aðstaða er
yfirleitt ekki fyrir hendi erlendis,
útsýni lítið, allt afgirt og enginn
aðgangur að töfrum náttúrunnar.
Dvölin býður því hvorki upp á fjöl-
breytni borgarlífsins né unað
sveitalífs, og verður daufleg, ef
veðrið bregst. Veðurfarskenningar
mínar, sem E.H. nefnir svo, eru
engar kenningar heldur bláklaldar
staðreyndir, byggðar á opinberum
veðurfarsskýrslum síðustu 30 ára.
Það er tilgangslaust fyrir E.H. að
berja hausnum við steininn og
kalla þær skáldskap minn. Eftir
sem áður er meðaltal úrkomudaga
í Hollandi og Þýzkalandi 12—14
yfir sumarmánuðina. Það er jafn-
örugglega staðfest í opinberum
skýrslum að ferðamannastraum-
urinn til Spánar er nú yfir 40
milljónir árlega og eykst ár frá
ári, og mun E.H. ekki geta afstýrt
því, þótt hann segi að það „tilheyri
liðinni tíð“. Slíkar fullyrðingar
sæta furðu af hálfu manns, sem
ætlast ekki aðeins til að vera tek-
inn alvariega, heldur vill bersýni-
lega öllu ráða um ferðalög íslend-
inga í skjóli kerfisins, sem reynt
hefur verið að koma upp kringum
SL.
Þróun ferðamála
í heiminum
Eftirspurn íslendinga eftir
dönskum sumarhúsum fer minnk-
andi og nú bíður fólk eftir reynsl-
unni af sumarhúsum í Hollandi.
Sumarhús í Evrópu og erlendir
bílaleigubílar eru engin nýjung á
ferðamarkaðnum, en ákveðnir
hagsmunaaðilar eru að reyna að
gera þennan ferðamáta að tízku-
fyrirbrigði hjá Islendingum sér til
hagsbóta en ekki almenningi. Það
mun ekki takast til lengdar af
þeirri einföldu ástæðu að það er
verri valkostur og hlutfallslega
dýrari. En hverjum einum á að
vera frjálst að reyna að draga
ályktanir af reynslunni. Eins og
Eysteinn bendir réttilega á, fer
fólk aftur og aftur til sólarlanda,
af þvi að þar finnur það það sem
það vill, nýtur lífsins og endurnýj-
ar heilsu og krafta, sé rétt á hald-
ið. En fáir munu fara aftur í
sumarhúsin. Sú „þróun“, sem E.H.
talar um í hrokafullri grein sinni,
og segir Útsýn hafa gleymt að
fylgjast með, er öfugþróun, því að
hún býður lakari ferðir og
hlutfallslega dýrari. Það er þróun,
sem fyrirtæki hans er að reyna að
skapa gegnum einskonar rikis-
kerfi í skjóli ákveðinnar aðstöðu.
Þetta er séríslenzkt fyribrigði og á
ekkert skylt við alþjoðlega þróun
ferðamála. Þeim sem vilja kynna
sér þróun og stöðu þeirra í dag
skal bent á nýlegt hefti hins