Morgunblaðið - 05.06.1983, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JÚNÍ 1983
Á rölti um Reykjavíkurhöfn
Af hjátrú, kokkum
og trillukörlum
rabbað við sjómenn unga og aldna
Jónatan Jóhannesson og Jón
Bjarnason sóluðu sig í stafni Hafsúl-
unnar. Jónatan grunar að hann sé
stýrimaður um borð, þó hann viti
það ekki með vissu, því það er svo
langt síðan hann leit í skráningar-
bókina. Jón Bjarnason er kokkur og
þó aðallega vélstjóri um borð. Jóna-
tan taldi, að Jón væri einhver besti
kokkur sem mallað hefði oní hann.
húfu þegar hann fiskaði vel, vildi
hann ógjarnan notast við aðrar
húfur á sjónum. Margir skipstjór-
ar eiga sér þannig veiðihúfu eða
jakka eða bara hvað sem er. Þetta
er allavega."
Og hvernig líst þér svo á sjó-
mennskuna í dag?
„Þetta virðist vera orðinn
ómagaatvinnuvegur í þjóðfé-
laginu. Þetta er eflaust ágætur
ráðherra, nýi sjávarútvegsráð-
herrann, en mér heyrðist á honum
i útvarpinu um daginn, að ráðstaf-
anir í sjávarútvegi væru aðeins
fyrir sjómenn en ekki þjóðarbúið í
heild. Ef á að skerða kaup sjó-
manna eitthvað meira en orðið er
til að rétta við þjóðarskútuna,
held ég það borgi sig fyrir mann
að leita sér að einhverju öðru
starfi. Það er víða annars staðar
hægt að hjálpa þessum útvegi en
með því að taka af kaupi sjómann-
anna.“
Þú hefur lært vélstjórnina í Sjó-
mannaskólanum, eða hvað?
„Það lærist ekki allt í skólum.
Reynslan um borð í bátunum er
kannski besti skólinn, en það er
skóli sem lftils er metinn í dag.
Reynslan. Það er eins og þjóðin sé
flækt alltof mikið í eitthvert
prófkerfi. Það er enginn maður
nema hann hafi próf,“ sagði
Oddur og var myrkur í máli.
„Ég held ég sé stýrimaður"
Svo kvöddum við vélstjórann
Maríus Jónsson niðri í lest á trillunni sinni, Ósk. „Það var ekkert gaman á
sjó þegar maður var ungur og svo skiptir það engu máli hvað maður er
núna.“
Það var stórkostlega gott veður í
Reykjavík þegar blaðamaður og
Ijósmyndari Morgunblaðsins röltu
niður á bryggjur höfuðstaðarins f
þeim tilgangi að rabba við sjómenn,
sem vildi svo til að væru í höfn þenn-
an dag. Sjór var spegilsléttur, sól var
hátt á lofti og sumar var í hverju
andliti. Og víst var, að sjómennirnir
tóku sér drjúgar pásur í veðurblíð-
unni þar sem þeir voru að dytta að
einu og öðru í bátum sínum.
Sjómenn með 140% orku
Oddur Halldórsson sjómaður
var að mála bómuna um borð í
Guðbjörgu. Hann er vélstjóri
bátsins og okkur þótti tilvalið að
trufla hann við vinnu sína. En af
því að hann var að mála bátinn,
vorum við í fyrstu ekki viss um
hvort Oddur væri alvöru sjómað-
ur, en hann var ekki lengi að
bægja þeim hugleiðingum frá.
„Eg er ekki neinn sunnudags-
sjómaður, heldur hef ég sjó-
mennskuna að fullri atvinnu,"
sagði hann og virti fyrir sér pens-
ilförin gagnrýnum augum. Svo
strauk hann yfir ómálaðan blett á
bómunni og sagðist vera búinn að
sigla með Guðbjörginni í ein sex
eða sjö ár.
Hvort fylgir honum fengsæld?
„Það vil ég ekki tala um. Það er
óskaplegt tilfinningamál hvort
sjómaður er fiskinn eða ekki. Og
ekki bætti um betur ef um slíkt er
skrifað í blöðin. Við það dytti
fengsældin, ef hún þá nokkur er,
algerlega niður. Þvi trúi ég helst.
Þetta hefur nefnilega að gera með
hjátrú og allan andskotann svo-
leiðis."
Ertu þá hjátrúarfullur? þótti
ekki úr vegi að spyrja Odd.
„Ég þykist ekki vera það sjálf-
ur,“ sagði Oddur og var þó ekki
alveg viss. „Það býr eflaust hjátrú
í hverjum manni. Sumir segja sjö,
níu, þrettán og banka í borðið. Ein
hjátrúin er sú, að enginn sjómað-
ur byrjar vertíð á mánudegi."
Er það ekki bara vegna þess að
þá eru þeir þunnir?
„Nei, ekki er þaö svo. Það er nú
orðið þannig, að sjómenn eru að
verða þurrasta stéttin í landinu.
Það er hætt að ske að sjái á
mönnum um borð í bátum. Ekki
veit ég hverju sætir, en þetta segja
skoðanakannanir, trúi ég. Ég held
meira að segja, að við sjómennirn-
ir séum komnir niður fyrir ríkis-
starfsmenn í drykkju. Það er allt-
af verið að gera einhverjar kann-
anir á okkur sjómönnum. Ég
heyrði hér um daginn af sálfræð-
ingi sem fór í túr og mældi hann
meðal annars hvað meðalmaður
eyddi mikilli orku í að standa öld-
una. Það kom upp úr útreikning-
um sálfræðingsins að sjómaður
eyddi 40 prósent af orku sinni í
það.“
í hvað fer þá restin af prósent-
unum?
„Restin? Þú veist að við sjó-
menn erum með 140 prósent orku
miðað við meðalmanninn. Við telj-
um okkur vinna það mikið að
minnsta kosti. Annars er svo
margt komið yfir hundrað pró-
sent, að þetta má vel vera.“
Hvernig stóð á því að þú valdir
sjómennskuna til að sjá þér og
þínum farborða?
„Faðir minn átti bát og var með
svolitla útgerð. Þegar hann féll
frá, hættum við útgerðinni og síð-
an þá hef ég verið að vinna við
þetta. Ætli ég hafi ekki verið 15
ára gamall, þegar ég fór fyrst á
sjóinn upp á hlut. En ég var átta
ára gamall þegar ég fór í alvöru-
róður. Það hefur aldrei legið neitt
annað fyrir mér en að verða sjó-
rnaður."
Þú hefur ekki lent í neinum
svaðilförum á sjónum?
„Nei, ég held ég megi segja að ég
hafi aldrei lent í neinum veðrum
að ráði. Við erum svo varkárir
hérna. Og þó ég hafi lent í ein-
hverju spennandi, þá er það part-
ur af hjátrúnni að segja ekki frá
því.“
Hvaðan kemur öll þessi hjátrú
sjómanna?
„0, ætli hún sé meiri hjá sjó-
mönnum en öðru fólki. Það er ef-
laust frá gamalli tíð. Ef sjóarinn
slysaðist til að vera með sérstaka
Odd Halldórsson og minntumst á
blíðviðrið í leiðinni.
„Já,“ sagði hann. „Gott er bless-
að veðrið. Það ætti alveg að banna
sjómönnum að róa á sumrin í góðu
veðri.“
Samt rérum við blaðamenn á
önnur mið og fyrir okkur varð
Jónatan Jóhannesson, en hann var
að sóla sig í stafni Hafsúlunnar
RE 77 sem er 37 tonna bátur, upp-
lýsti hann okkur. Jónatan var
spurður að því hvaða stöðu hann
gegndi um borð og hann svaraði:
„Ég held ég sé stýrimaður. Við
erum hér fjórir um borð allir upp
á sama hlut og ég hef bara ekki
athugað skráningabókina nýlega,
svo ég hef svosem ekki hugmynd
um það, en mig grunar samt að ég
sé stýrimaður um borð. Ég er bú-
inn að vera svo lengi á bátnum."
En hvað hefur þú verið lengi í
sjómennskunni?
„í þrjátíu og sjö ár, rétt eins og
tonnin eru í bátnum. Ég er frá
Siglufirði, en á heima í Vest-
mannaeyjum. Þangað hef ég ekki
komið í ár. Ég skrapp í bæinn í
fyrravor og hef ekki komið heim
síðan.“
Það hefur ekki verið slíkt
Mallorca-veður eins og nú er allan
þinn sjómennskuferil.
„Onei, maður kemst ekki hjá því
að lenda í einu og öðru. En ég vil
ómögulega vera að segja frá því.
Ég held, að menn vilji hafa slíkt
hjá sjálfum sér og engum öðrum.
Það er eins og það komi engum við
öðrum en manni sjálfum. Það held
ég að sé eins með landmenn, að
þeir vilji ekki segja svona opin-
berlega frá hrakningum sínum.
Þetta er bara bölvað basl allt sam-
an.“
„Leiðinlegt að vera kokkur“
Og nú fiskast illa.
„Já, það hefur verið frekar lé-
legt yfir línuna. Það er helmingi
minni afli held ég víðast núna en
var í fyrra. að eru ekki nema tvær
verstöðvar sem hafa farið sæmi-
lega út úr þessu, í Vestmannaeyj-
um og á Vestfjörðum. Annars er
helmingi minni afli alls staðar,"
sagði Jónatan og hann hafði varla
sleppt orðinu þegar settist hjá
honum Jón Bjarnason vélstjóri og
Geirharður Jónsson: „Mér þykir
alltaf gaman að sigla þegar veðrið er
gott.“
kokkur á Hafsúlunni. „Þetta er að-
almaðurinn um borð,“ sagði Jón-
atan og heilsaði Jóni með virktum.
Jón var þegar spurður að því
hvernig áhöfninni líkaði við mat-
inn hjá honum og vildi hann sem
minnst tala um það, en Jónatan
sagði, „ég veit ekki hvernig honum
líkar maturinn, en okkur hinum
líkar hann afar vel. Hann býr til
góðan mat og bestar eru hjá hon-
um steikurnar. Það er ægilega
góður matur um borð. Allt upp í
svínasteikur."
„Það er hrikalega leiðinlegt að
vera kokkur," sagði Jón og var
ekki að varpa neinum ljóma á
starfið. „Þó ég sé vélstjóri, hef ég
aðallega verið kokkur á bátum.
Þetta er fyrsti báturinn sem ég er
á, þar sem ég gegni báðum störf-
unum. Það er erfitt að fá starf sem
vélstjóri um þessar mundir, svo
það er ekki gerandi annað en að
vera hvort tveggja. Líka til að
hafa eitthvað út úr þessu."
„Ég hef mörgum sinnum verið
hjá ónýtum kokkum," skaut Jón-
atan inn í. „Það hefur jafnvel
gengið svo langt að maður hefur
næstum því þurft að svelta. En
það þarf að vera eitthvað hreint
djöfulli vont til að ég leyfi ein-
hverju á diskinum. Verst er mér
þó við laukdjöfulinn."