Morgunblaðið - 09.07.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. JÚLÍ 1983
„Við byggjum á frjálslyndi
og höfimm sósialisma...“
— Rætt við Lucas Pires, formann Miðdemókrata og almenn heilabrot um pólitík í Portúgal
Texti: Jóhanna
Kristjónsdóttir
„Nýi Miödemókrataflokkur-
inn vill vera öðruvísi, leita
nýrra leiða og hefja til vegs
önnur gildi sem byggjast á
frjálslyndri stefnu í opnu
samfélagi. Byltingunni, sem
hófst 1974 er í reynd loksins
lokið nú og farið að hilla
undir það framtíðarsamfé-
lag, sem reynist vonandi
unnt að byggja upp í landinu.
Portúgal hefur köllun og
þörf fyrir frjálslyndi, það er
óhugsandi, aö hér geti þrifizt
sósialismi.“
Þetta sagði Lucas Pires,
nýr formaður
Miðdemókrataflokksins í
Portúgal, þegar við ræddum
saman í aðalstöðvum flokks-
ins í Lissabon fyrir fáeinum
dögum, það hús er kennt við
Amaro do heitinn Costa,
fyrrverandi varnarmálaráðh-
erra sem fórst í flugslysinu
með Sa Carneiro.
Lucas Pires er að margra dómi
skærasta stjarnan í portúgalskri
pólitík; þó svo að flokkur hans hafi
misst nokkuð fylgi í kosningunum
í apríl þótti eftirtektarvert að Pir-
es skyldi takast að leiða flokkinn
með þeim glæsibrag að hann fengi
40 þingmenn kjörna, þrátt fyrir að
Freitos do Amaral, fyrrverandi
formaður hans, léti af því starfi
aðeins tveimur mánuðum fyrir
kosningar. Þótti ýmsum sem hann
skildi flokkinn eftir í hálfgerðu
reiðileysi.
Kjör Pires var ekki einróma,
ýmsir vildu fá reyndari mann þar
á meðal voru ýmsir af frumkvöðl-
um og stofnendum Miðdemókrata-
flokksins. Bandalag það sem Pires
gerði við fyrrv. ráðherra í stjórn
Salazaars, Adriano Moreira, og
ýmsa aðra sem eru taldif ívið
hægri sinnaðri en góðu hófi gegn-
ir, varð umdeilt en bar þann ár-
angur sem til stóð.
Þó svo að menn greini á um þær
leiðir sem Pires notaði, ber öllum
saman um, að hann sé maðurinn
sem koma skal. „Innan tíu ára
verður Miðdemókrataflokkurinn
orðinn stærsta stjórnmálaaflið í
landinu, einfaldlega vegna þess að
unga fólkið er með okkur og skoð-
anir og hugsjónir flokksins skír-
skota til þess,“ sagði Pires. Ég bar
þessa fullyrðingu undir ýmsa sem
töldu að hún ætti við rök að styðj-
ast, og einkum og sér í lagi myndi
það verða Miðdemókrataflokknum
til framdráttar að hann hefur tek-
ið upp frjálslyndari stefnu og er
mjög afdráttarlaus í afstöu til
sósíalisma.
Lucas Pires er ættaður frá há-
skólabænum Coimbra í Mið-
Portúgal. Hann er ekki ýkja há-
vaxinn maður, vantar þó nokkur
ár í fertugt, þykkari nokkuð og
þénugri en ég hafði ímyndað mér
hann af myndum. Hann er ekki
portúgalskur í útliti — það er hér
hvorki lof né last.
Ég spurði hann hvort óhugsandi
hefði verið framhald á samstarfi
Miðdemókrata og Sósíaldemó-
krata innan Lýðræðisbandalags-
ins, en í þeirri stjórn gegndi Pires
embætti menningarmálaráðherra.
„Það var Francisco Sa Carneiro
sem var lífið, sálin og hugsuðurinn
í Lýðræðisbandalaginu. Við fráfall
hans hvarf sá andi sem ríkti innan
þess. Sósíaldemókrataflokkurinn
missti mikilhæfan leiðtoga og hef-
ur ekki tekizt að finna áttirnar
aftur. Hann er að vísu kominn í
stjórn nú með Sósíalistaflokknum,
en er þar áhrifalaus með öllu. Og
það sem meira er menn gera sér
fulla grein fyrir því. Við slíkar að-
stæður er vont að starfa. Það er
vont að hafa ekki menn innan vé-
banda flokksins sem skírskota til
Mota Pinto, varaforsætisráðherra.
Do Amaral verður líklega frambjóð-
andi CDS í næstu forsetakosningum
— og keppir þá væntanlega við Mar-
io Soares.
Sa Carneiro — er að verða dýrlingur
í augum landa sinna.
fólksins — málefni eru góð og gild,
en það verður að gera þær kröfur
að mönnum sé treystandi til að
fylgja eftir þeim hinum góðu mál-
um.“
Þegar rætt var við menn um
stjórnmál voru svörin að vísu
marglit og drógu dám af því,
hvaða flokki hver viðkomandi
fylgdi. Þó var auðheyrt, að margir
vantreystu Sósíaldemókrata-
flokknum i stjórn. „Þessi stjórn
getur komið ýmsu í verk ef Sósial-
demókratar lúta vilja Mario Soar-
es og gera engar vitleysur," var
svar sem oft og einatt kvað við. í
ljós kom að töluverðrar beizkju
gætir í garð núverandi formanns
flokksins, Mota Pinto, sem er
varaforsætisráðherra og fer einn-
ig með varnarmál. Bent var á feril
hans því til rökstuðnings: hann
hefði verið kosinn á stjórnlaga-
þingið fyrir Sósíaldemókrata árið
1975, en síðan hefði honum sinn-
azt við Sa Carneiro og hann hefði
farið úr flokknum í fússi. Að vísu
var hann forsætisráðherra í utan-
þingsstjórn sem Eanes forseti
skipaði og sat í nokkra mánuði, en
hann kom þar ekki beinlínis fram
sem flokkspólitíkus. Mota Pinto
sneri sér síðan aftur að kennslu-
störfum og lét ekki mikið fara
fyrir sér. Eftir fráfall Sa Carneir-
os tók Pinto Balsemao við eins og
margsinnis hefur komið fram og
Mota Pinto fylgdist með máttleys-
islegum tilburðum hans til að
leiða ríkisstjórnina og
Sósíaldemókrataflokkinn. Þegar
sýnt var að Balsemao myndi fara
frá kom Mota Pinto fram á sjón-
arsviðið að nýju „og þóttist vera
arftaki Sa Carneiros og ætla að
framfylgja stefnumálum hans,“
sögðu ýmsir og voru heldur beizk-
ir. Þó dregur enginn í efa að Mota
Pinto er maður ljóngáfaður og vel
máli farinn, en menn telja hann
tvöfaldan í roðinu og ekki til þess
fallinn að laða að kjósendur til
PSD á sama hátt og Sa Carneiro.
Auðvitað verður að hafa í huga
að það er enginn barnaleikur að
taka við merki Sa Carneiros, sem
segja má að sé nánast að komast í
dýrlingatölu í Portúgal. En Mota
Pinto þykir snjall og fróður um
Lucas Pires, formaður Miðdemó-
krataflokksins.
efnahagsmál og það er ekki líklegt
að Sósíaldemókrataflokkurinn
hafni forystu hans um skeið, að
minnsta kosti ekki meðan forystu-
mál flokksins eru ekki í betra
horfi en nú er.
Þá er því heldur ekki að neita að
nokkurrar gremju gætir í garð do
Amaral, að hann skyldi segja af
sér forystu í Miðdemókrataflokkn-
um rétt fyrir kosningar og ber
mönnum saman um að fáum eða
engum hefði tekizt að ná þeim ár-
angri en Lucas Pires, þó svo að um
fylgistap yrði að ræða. Um það
sagði Pires við mig: „Fylgistap
okkar var óverulegt, þegar þess er
gætt að við urðum að glíma við
þrjú mjög flókin vandamál. Þar
ber auðvitað fyrst að nefna brott-
för do Amaral, sem hefði verið allt
í öllu. Vegna þessa held ég að
kosningaþátttaka CDS-kjósenda
hafi orðið dræmari en ella. Óein-
ing sú sem kom upp á flokksþing-
inu um formennsku mína — og ég
sé enga ástæðu til að draga fjöður
yfir að það ríkti ekki eining —
hafði sín áhrif svo að um hríð
skiptist flokkurinn í fylkingar.
Dugleysi ríkisstjórnarinnar bitn-
aði einnig af meiri ósanngirni á
okkur en PSD. Nú skiptir mestu
að safna liði og ná saman. Við
verðum að berjast gegn öllu því
sem á eitthvað skylt við sósíal-
isma því að við getum aldrei sætt
okkur við að Portúgal verði sósíal-
istaríki, enda er sú hætta nú von-
andi hjá garði gengin. Auðvitað er
fráleitt að halda því fram að hin
nýja og opna frjálslyndisstefna
flokksins sé hægri stefna í þeim
skilningi sem er verið að leggja í
hugtakið víða um lönd. Við byggj-
um á frjálslyndi sem á ekkert
skylt við öfgastefnur í hvaða áttir
sem þær stefna."
Lucas Pires sagðist gera því
skóna að Freitos do Amaral myndi
verða frambjóðandi Miðdemó-
krataflokksins við forseta-
kosningarnar í landinu eftir tvö
ár. Miklar vangaveltur höfðu verið
um það mál, en af orðum Pires
mátti ráða að það væri svona allt
að því ákveðið.
Én þó svo að Pires sé baráttu-
glaður fyrir hönd síns flokks og
væri nánast búinn að láta do Am-
aral vinna í kosningunum er ekki
Mario Soares greiðir atkvæði í kosningunum 25. aprfl sl.
Kommúnistar tóku yfir blaðið Republica vorið 1975.
Myndin er tekin við upphaf byltingarinnar 25. aprfl 1974.