Morgunblaðið - 28.08.1983, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. ÁGÚST 1983
Helvíti eða Paradís
eftir Armando Valladares
Skáldið Armando Valladares þekkir lítið til Paradísar. Hann var 23 ára opinber
starfsmaður, þegar hann var handtekinn fyrir skopðanaglæp af lögreglu Kastrós árið
1960. Hann var ekki látinn laus úr prísundinni fyrr en 22 árum síðar, eftir að hafa
verið nokkur ár í hjólastól, lamaður. Valladares, sem býr nú til skiptis í Madrid og
París, er nú að rita endurminningar sínar. Eftirfarandi grein eftir hann birtist 12.
ágúst í franska tímaritinu L’Express. Hún birtist hér örlítið stytt.
Greinarhöfundur faðmar eiginkonu sína við komuna til Parísar 22.
október 1982.
f desember 1960 var ég handtek-
inn af kúbönsku ríkislögreglunni.
Ég hafði ekki drýgt neinn glæp.
Auk þess hafði húsleit heima hjá
mér verið árangurslaus; hvorki
sprengiefni, vopn né grunsamleg
skjöl höfðu fundist. Samt sem áð-
ur lýstu lögregluþjónarnir sem yf-
irheyrðu mig því yfir að þrátt
fyrir skort á sönnunum gegn mér,
væru þeir sannfærðir um að ég
væri hugsanlegur óvinur bylt-
ingarinnar. Hin raunverulega
ástæða fangelsunar minnar var þó
sú að hafa stöðugt varað vini og
samlanda við þeirri hættu sem
valdataka kommúnista hafði fyrir
land vort. Pyrir að hafa notað
prentfrelsið og látið í ljós skoðanir
mínar hef ég eytt 22 árum í póli-
tískum fangelsum. Fyrir að hafa
neitað að hafna þessum skoðun-
um, hefur mér verið misþyrmt
kerfisbundið, haldið í algerri ein-
angrun, pyndaður líkamlega og
andlega. Sál mín og hendur bera
merki þessa. Ég hef séð félaga
mína pyndaða, ég hef verið bæði
vitni og fórnarlamb ruddalegs og
samviskulauss refsingakerfis.
Síðan hersveitir Kastró tóku
völdin árið 1959, er Kúba í reynd
undir herlögum. Vald ríkisins er
ekki skýrt afmarkað. í stjórn-
arskrá kommúnista á Kúbu — hún
gekk í gildi 1976 og er fyrirmynd í
augum allra marxista í Suður-
Ameríku — er ákvæði á þessa leið
í grein 52: „Borgararnir njóta
tjáningar- og prentfrelsins í sam-
ræmi við markmið sósíalísks þjóð-
félags. Efnisleg skilyrði þess að
neyta þessa réttar eru til staöar á
þann hátt að blöð, útvarp, sjón-
varp og aðrir fjölmiðlar eru eign
ríkisins og þjóðfélagsins, og geta
undir engum kringumstæðum orð-
ið einkaeign, sem tryggir að þeir
verða alfarið í þjónustu verkalýðs-
ins og gæta hagsmuna þjóðfé-
lagsins." Enginn réttur getur þess
vegna verið nýttur, sem andstæð-
ur er takmarki stjórnarinnar.
Á Kúbu hafa öll mannréttindi í
reynd verið afnumin; tjáningar-
frelsi, hugsanafrelsi, félagafrelsi,
trúfrelsi, rétturinn til að stofna
eða vera í óháðu verkalýðsfélagi
og jafnvel rétturinn til að yfirgefa
fangelsi þegar refsing hefur verið
afplánuð.
Á Kúbu hefur einræði ríkt í
næstum aldarfjórðung, ruddalegt
og ósveigjanlegt, haldið við lýði
með skriðdrekum, byssustingum
og óttanum sem ríkislögreglan
vekur.
Afleiðingar þessarar kúgunar
eru ósmáar; þúsundir og aftur
þúsundir fólks tekið af lífi, aðrar
tugþúsundir fangelsaðar og nærri
2 milljónir flóttamanna.
Kommúnistastjórnin hefur
komið á 6 daga vinnuviku og af-
numið þannig 5 daga vinnuvikuna,
einn af sigrum kúbanskrar verka-
lýðshreyfingar. Síðan vinnur fólk
6 daga vikunnar og helgar sig
„sjálfboðavinnu" á sunnudögum.
Allir Kúbubúar sem vinna ekki
„sjálfboðavinnu" eru álitnir
haldnir skorti á „byltingaranda",
og eiga á hættu hefndarráðstafan-
ir, allt frá opinberri auðmýkingu
til brottvikningar úr starfi. Auk
þess þvingar fjöldi verksmiðja og
byggingarfyrirtækja starfsfólkið
til 10, 12, jafnvel 14 tíma vinnu á
dag.
Refsingakerfið
Nærri 140.000 pólitiskir og al-
mennir refsifangar sitja í fangels-
um á Kúbu. Þar eru 68 fangelsi. Ef
með eru talin bóndabýli, notuð
sem fangelsi, ásamt fangabúðum,
kemst fjöldi refsistofnana yfir
100. í Havana-héraði, þar sem
tvær milljónir manna búa, voru
fyrir tveimur árum 48.000 fangar.
Þarna eru fangelsi eins og Comb-
inado del Este, þar sem ég var í
haldi, en þar komst talan upp í
13.500 fanga. f La Cabana eru
3.500 til 4.000 manns, í del Morro
2.500 til 3.000, í Guanajay 3.000 til
3.500 og loks í kvennafangelsinu
Nuevo Amanecer (Ný dagrenning)
eru næstum 4.000 konur. Auk
rammbyggðra fangelsa eru líka
fangabúðir umluktar gaddavír,
vaktaðar af vörðum vopnuðum
vélbyssum, sem útbúnar eru speg-
ilnemum. Einnig hafa þeir veiði-
hunda. Þannig er með búðirnir
Melana 1 og 2, Quivicán og Valle
Grande, sem er stærst þeirra á
eyjunni, og byggt fyrir aðeins einu
og hálfu ári nálægt veginum, sem
tengir Pinar del Rio og Havana.
Þar eru einnig fangabúðir fyrir
unglinga, Arcoiris (Regnboginn)
og aðrar fyrir unga drengi La
Vida Nueva (Nýtt líf).
Bóndabýli notuð sem fangelsi
líkjast að flestu fangabúðum, en
þau eru ekki girt með gaddavír.
Loks eru „frentes abiertos", en þar
hafast við hópar fanga sem hafa
fengið vægan dóm, eða eru um það
bil að fá lausn. Þessir fangar fara
um eyna til að byggja vegi, skóla,
gripahús og íbúðarhús. Ferða-
menn, sem fá oft tækifæri til að
sjá menn að vinnu, grunar ekki að
hér sé um að ræða fanga sem hafa
fengið „pólitíska uppreisn æru“.
Havana-hérað eitt hefur sex þess-
ara stofnana.
Hvað mér viðkemur hef ég eytt
mestum hluta fangaævi minnar í
strangri öryggisgæzlu, fyrst og
fremst í La Cabana-fangelsinu, en
þangað var ég fluttur í janúar
1961, þar eru pólitískir fangar úr
öllu Havana-héraði skotnir. Af-
tökustaðnum hafði verið komið
fyrir í 200 ára gömlum skurðum,
og þaðan hljómaði stöðug skothríð
nótt eftir nótt, ásamt ópum eins
og „Lifi Kristur konungur",
„Niður með kommúnismann", sem
hinir dauðadæmdu hrópuðu í kór
áður en þeir dóu. Eftir 1963 var
bur.dið fyrir munn þeirra.
Ég var ekki nema nokkra daga í
La Cabana-fangelsi nú, áður en ég
var fluttur til eyjar sem er sunnan
við Kúbu, og ber nafnið Isla de
Pinos (Grenieyja); hér er um að
ræða hina frægu „Gulleyju" Rob-
erts Louis Stevensons, sem komm-
únistar hafa breytt í Síberíu Am-
eríku. Þeir hafa á stalínskan móð
gert úr henni fangelsi fyrir alla
pólitíska fanga, sem dæmdir hafa
verið í þrælkunarvinnu. Þarna er
mannslífið einskis metið. Ég hef
séð fjölda félaga minna myrta, sá
fyrsti þeirra var Ernesto Diaz
Madruga, sem fangavörður drap
með þyssusting. Þannig hófst
ógnaröld sem leiddi til fjölda
dauðsfalla og limlestinga. í apríl
1961 var dýnamíti komið fyrir í
öllum byggingum til að hægt væri
að ganga alveg frá okkur, ef Kúba
yrði fyrir árás; 13 tonn af dýna-
míti í hverja byggingu. Ég hand-
lék eina þessara túpna. Hún var
framleidd í Kanada; líklega hafði
Kastró heldur litla trú á afköstum
hins sovézka sprengiefnis.
Ég vann mjög lengi í landbún-
aðarbúðum og marmaranámum.
Það var mjög slítandi. Auk þess
vorum við fórnarlömb stöðugs
ofbeldis af hálfu þeirra sem voru
Armando Valladares í fangelsisklefa
í Havana.
settir yfir vinnuflokkana. Nokkr-
um árum seinna var ég fluttur í
Boniato-fangelsið í austurhéruð-
unum. Öllum dyrum og gluggum
var lokað með stálplötum. Pynd-
arar gengu klefa úr klefa og börðu
fangana kerfisbundið, í von um að
þeir létu sig. Þetta tímabil var eitt
það alversta á ævi minni. En ég
var ekki einangraður, mér fannst
ég hvorki vera einn né 'yfirgefinn,
því Guð var hjá mér í þessari dý-
flissu. Ég var í beinu sambandi við
Hann. Það nægði mér að loka aug-
unum til að fyllast innri birtu, til
að finna sólaryl sem enginn getur
skyggt fyrir og greina sjóndeild-
arhringi, sem enginn getur tak-
markað. Slíkt ástand fæst ekki
fram nema með kærleika, og þessi
kærleikur, það er Guð. Því ákafar
sem fangaverðir mínir hötuðu
mig, því oftar sem þeir börðu mig,
því meir fylltist hjarta mitt af
kristilegum kærleika og trú. Ég
hataði þá aldrei og í dag, eftir allt
sem liðið er, bið ég fyrir þeim, bið
þess að þeir iðrist.
Eitt sinn tókst mér að verða
mér úti um biblíu, en að Iokum
fundu hermennirnir hana og rifu í
tætlur í bræði.
í ágúst 1974, gerðist það í La
Cabana, að fangarnir voru sveltir í
46 daga. Sex fangar, þar á meðal
ég, komu út úr þessari raun í
hjólastól. í mörg ár neituðu þeir
okkur um læknishjálp. Vegna
þrýstings frá Amnesty Inter-
national á stjórn Kúbu, sendu
stjórnendur La Cabana-fangelsis
skýrslu til þessarar stofnunar árið
1976. Þar viðurkenndu þeir, að ég
þjáðist af taugalömun sem tak-
markaði hreyfingu handa og fóta.
í meira en fjögur ár voru allar
tilraunir mínar til að fá læknis-
hjálp árangurslausar. En árið
1979 þegar Kastró hóf nýja áróð-
ursherferð varð hann að lýsa yfir
uppgjöf saka í stórum stíl.
Ég var nú sendur í sjúkrahús,
þar sem ég var látinn gangast
undir viðeigandi læknismeðferð.
Samt sem áður varð útgáfa bókar
minnar í Frakklandi til þess að
hætt var við lækninguna, og var
ég sendur aftur í fangelsi, í þetta
skipti til Combinado del Este, þar