Morgunblaðið - 13.10.1983, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. OKTÓBER 1983
Friðarhreyfíng
eða feigðarboði?
— eftir Guðmund
Heiðar Frímannsson
Það er árátta þeirra sem tala
fyrir friðarhreyfingarnar að telja
sig vera sérstaka málsvara al-
mennings og segja jafnvel: Al-
menningur vill ekki kjarnorku-
stríð. Þetta er alveg rétt, en það er
eðlilegt að spurt sé: Hver vill
kjarnorkustríð? Það hefur ekki
frétzt af neinum enn sem komið
er, en það er vitað að Sovétríkin
búa sig undir það hernaðarlega að
geta sigrað í slíku striði. En af
staðhæfingum á borð við þessa um
vilja almennings er dregin sú
ályktun að það beri að koma í veg
fyrir aukinn vopnabúnað Atlants-
hafsbandalagsins. Þetta er röng
niðurstaða af réttri forsendu.
í fyrri grein minni vakti ég at-
hygli á því að stefnumál friðar-
hreyfingarinnar og hagsmunir
Sovétríkjanna væru hin sömu.
Þetta bendir til þess að mjög var-
asamt sé að halda sjónarmiðum
friðarhreyfingarinnar á loft vegna
þess að það geti haft þveröfug
áhrif við það sem ætlað er. En ég
hygg að fæstir muni láta sér segj-
ast, þótt á þetta sé bent, kæri sig
kollótta og segi sem svo, að ekki
þurfi allt að vera slæmt sem frá
Sovét komi. Aðrir munu kalla
þetta lygar og þvætting, hér sé
einungis um að ræða tilraun til að
sverta friðarhreyfingarnar, koma
höggi á þær.
Oþægilegar
staöreyndir
Það er ekkert við því að segja ef
menn vilja lifa í fáfræði. Þeir
mega það í friði fyrir mér. En hér
er ekki verið að sverta friðar-
hreyfingarnar, einungis bent á
óþægilegar staðreyndir. Af þeim
má síðan draga skynsamlegar og
óskynsamlegar ályktanir. En hvað
með þá sem kæra sig kollótta og
segja að Sovétríkin geti haft á
réttu að standa stundum. Við þá
er í sjálfu sér ekkert annað að
segja en að þeir séu skeytingar-
lausir um eigin hag og átti sig alls
ekki á afleiðingum þess sem þeir
gera.
Það hefur verið nefnt að ekki sé
einhugur um það hvort afvopnun-
in á að vera einhliða eða marg-
hliða innan friðarhreyfingarinn-
ar. En það er rétt að benda á eina
afleiðingu þess að friðarhreyf-
ingarnar fá að starfa óáreittar á
Vesturlöndum, hafa uppi kröfu-
spjöld og mótmæli.
Það er óhjákvæmilegt að slíkar
athafnir eigi sér einungis stað á
Vesturlöndum. Friðarsinnar fyrir
austan tjald eru settir bak við lás
og slá. Það er líka eðlilegt að mót-
mælin beinist gegn því sem fram
fer í eigin landi eða löndum en
ekki annars staðar. Afleiðingin er
þrýstingur á eigin stjórnvöld en
ekki á stjórnvöld annars staðar.
Þótt svo sé látið í veðri vaka, að
markmið friðarhreyfinganna sé
gagnkvæm afvopnun, um hina
þarf ekki að fjölyrða, þá væri það
fullkomið óraunsæi að ætla að að-
gerðir friðarhreyfinganna stuðl-
uðu að því. Eina fyrirsjáanlega af-
leiðing af starfsemi friðarhreyf-
inganna er sú að vestræn stjórn-
völd hiki við að setja upp meðal-
drægar kjarnaflaugar. Önnur
áhrif eru ekki fyrirsjáanleg, jafn-
vel þótt menn vilji annað. Ef svo
færi, hefðu Sovétríkin náð einu
markmiði utanríkisstefnu sinnar
og lítt friðvænlegra í veröldinni.
Ef eitthvað væri, hefðu líkurnar á
ófriði aukist. Vesturlönd hefðu
veikzt og Sovétríkin sæju sér leik
á borði. Þetta er afleiðing sem
ekki ætti að koma nokkrum á
óvart, ef menn einungis vilja sjá
veröldina í kringum sig.
Friður er pólitískt mál
Það hefur verið látið í veðri
vaka, að friðarhreyfingar væru
ópólitískar. En það stenst ein-
faldlega ekki, vegna þess að stríð
og friður eru einhver pólitískustu
mál sem til eru. Þau eru dæmigerð
verkefni stjórnmálamanna. Það
má ekki draga þá ályktun af þess-
ari staðreynd að öllum sé ekki
heimilt að hafa skoðun á því,
hvort stjórnvaldsaðgerðir á hverj-
um tíma stuðli að friði eða ekki.
Það getur hver haft sína skoðun á
því, en þær skoðanir eru dæmi-
gerðar pólitískar skoðanir.
Því er líka haldið fram, að frið-
armál gangi þvert á öll flokks-
bönd. Þar séu svo miklir hags-
munir í húfi að enginn geti verið
ósnortinn. Það kann vel að vera að
allir eigi að láta friðarmál til sín
taka. Það gera allir sem taka þátt
í stjórnmálum, sérstaklega þeir
sem fjalla um stefnu vestrænna
ríkja í öryggis- og friðarmálum og
tekið afstöðu til hennar. Hér á ís-
landi hafa Sjálfstæðisflokkurinn,
Framsóknarflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn verið í grundvallarat-
riðum sammála um stefnuna í ut-
anríkismálum síðastliðna áratugi.
Arbók Akureyrar
ÁRBÓK Akureyrar 1982 er komin
ÚL Þetta er þriðji árgangur Árbókar-
innar, sem Bókaforlag Odds
Björnssonar á Akureyri sendir frá
sér. í Árbókinni eru fréttir og mái-
efni ársins í máli og myndum.
Fjölmargir ljósmyndarar og
höfundar leggja til efni. Frétta-
annáll ársins er fyrirferðarmest-
ur, en mjög skreyttur ljósmynd-
um. Sérkaflar eru um heilbrigð-
ismál, æskulýðsmál, kvennafram-
boð, Iðnaðardeild Sambandsins,
skipasmíðar, KEA, sjávarútveg,
RÚVAK, leiklist, myndlist, tón-
list, söfnin í bænum, íþróttir ’82,
siglingaíþróttina, skák, bridge,
hestamennsku, módelflug og fall-
hlífarstökk. Skrár eru birtar yfir
látna, fermda, þá sem sitja í
nefndum og voru I framboði.
Árbók Akureyrar 1982 varðveit-
ir sögu Akureyrar í aðgengilegu
formi. Auk þess eru þar almennar
upplýsingar um samfélagsmál og
tómstundir.
Þessi þriðji árgangur af Árbók-
inni er 224 síður og í henni eru um
150 myndir.
Ritstjóri Árbókarinnar er ólaf-
ur H. Torfason.
Kuðmundur Heiðar Frímannsson
„Það viröast nefnilega
sumir trúa því að frið-
arhreyfingarnar stuðli
að friði. Það gera þær
ekki. Það ber öllum að
hafa það í huga og hafa
orð á því að það eru
ekki friðarhreyfingarn-
ar sem hafa haldið frið-
inn í Evrópu sl. 38 ár.“
Seinni grein
Stuðningur við Atlantshafsbanda-
lagið er dæmigerð stefna í friðar-
málum.
Þáttur í baráttu
vinstri manna
Eitt eiga friðarhreyfingarnar
sameiginlegt, andúð á stjórnvöld-
um í Bandaríkjunum. Þetta þarf
alls ekki að koma á óvart. Frið-
arhreyfingarnar hafa verið stór
liður í baráttu vinstri manna á
Vesturlöndum gegn Atlantshafs-
bandalaginu og Bandaríkjunum. í
Bretlandi hefur Verkamanna-
flokkurinn tekið upp stefnu frið-
arhreyfingarinnar þar í landi nán-
ast óbreytta: Vill afvopnast ein-
hliða án nokkurs samráðs við önn-
ur lönd. Hér á íslandi hefur Al-
þýðubandalagið haldið málum
friðarhreyfinganna mjög á loft.
Nú síðast gekk það svo langt að
ein deild flokksins sem nefnist
Samtök herstöðvaandstæðinga
gekk árlega Keflavíkurgöngu og
skírði hana upp á nýtt og kallaði
friðargöngu.
Ef menn einungis vilja sjá það
sem fram fer og draga ályktanir
af því, þá þurfa þeir ekki að leita
lengra. Það sem nefnt hefur verið
„barátta fyrir friði", er ekkert
annað en þáttur í baráttu vinstri
manna og flokka gegn NATO og
varnarkerfi Bandaríkjanna. I
þessari baráttu er leikið á þann
ugg sem menn bera eðlilega um
framtíð sína. Það er háskalegur
leikur.
Heybrókin flæm-
ist undan
Eflaust vilja einhverjir skilja
orð mín svo, að það bæri að banna
friðarhreyfingarnar vegna þess að
þær skaða málstað Vesturlanda.
Það er misskilningur. Þær hafa
fullan rétt til að láta skoðanir sín-
ar í ljósi, en þær verða líka að
sætta sig við að allir eru þeim ekki
sammála, þær verði fyrir gagn-
rýni eins og þær eiga skilið. Það
virðast nefnilega sumir trúa því
að friðarhreyfingarnar stuðli að
friði. Það gera þær ekki. Það ber‘
öllum að hafa það í huga og hafa
orð á því, að það eru ekki friðar-
hreyfingarnar sem hafa haldið
friðinn í Evrópu sl. 38 ár.
Brýnasta verkefni Vesturlanda
þessi árin er að bæta þann ójöfnuð
sem skapast hefur með tilkomu
SS-20-flauga Sovétmanna. Það er
verið að gera með því að staðsetja
stýriflaugar og Pershing-flaugar í
Evrópu. Það gera sér allir grein
fyrir því að kjarnorkuvopnum
verður ekki beitt í stríði. Til þess
er áhættan of mikil. En til að
draga úr hættunni á að svo verði
gert, þurfa Vesturlönd að koma
sér upp þessum flaugum. SS-20-
flaugarnar hafa raskað jafnvæg-
inu. Sovétmenn verða að trúa því
að Vesturlönd geti svarað fyrir sig
til að þau freistist ekki í stríð.
„Ógn kjarnorkuvopna okkar er í
beinu hlutfalli við að svara fyrir
okkur, ef á okkur er ráðist. Þetta
merkir, að einber tilvist þessara
vopna er ekki ógn ef árásaraðilinn
trúir því að hann geti með vel tím-
asettri og vel útfærðri árás ónýtt
öll okkar tæki til að gjalda líku
líkt,“ segir Caspar Weinberger,
varnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna. (The New York Review of
Books, 18. ágúst 1983.) Þótt kjarn-
orkuvopnum verði ekki beitt í
stríði, þá má beita þeim sem póli-
tískum þrýstingi til að hafa áhrif
á gerðir ríkisstjórna. Þessar tvær
ástæður, viðhald jafnvægis og
hætta á pólitískum þrýstingi,
liggja til þess að þörf er á þessum
flaugum.
Veiklyndi hvetur menn ekki til
að halda hlut sínum í þeim jafn-
vægisleik sem stjórnmál í Evrópu
eru. Það eykur líkurnar á átökum,
af því að heybrókin flæmist und-
an, andæfir ekki yfirganginum.
Friðarhreyfingarnar eru vottur
um veiklyndi Vesturlanda. Það
væri sögulegt stórslys ef þær
næðu markmiðum sínum.
Gudmundur Heiöar Frímannsson
er menntaskólakennari i Akureyri
og skrifar reglulega um bókmennt-
ir i Morgunblaðið.
Veistu hvað?
Vió höjitm tekið \iÖ Mondi merkinu ft'd
tískuversluninni Unði Skólavörðustíg
og erum meó jullann lageraf Mondi
vörum sem við adlum að selja á alveg
œöislega góðu verði.
Komdu bara og sjdðu!
Tískuverslunin
Laugavegi 118
Sími 28980