Morgunblaðið - 17.12.1983, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1983
71
Ráðstefna BHM um rannsóknir á íslandi
Háskóli Islands
Vísindaleg rannsóknastofnun
og vísindaleg fræðslustofnun
Ólafur Bjarnason prófessor flytur mál sitt.
Bandalag háskólamanna efndi
til ráðstefnu um rannsóknir á ís-
landi þann 5. nóvember síðastlið-
inn. Ráðstefnan var haldin í Nor-
ræna húsinu og hana sóttu um eitt
hundrað manns. Tildrög þessarar
ráðstefnu voru þau að í apríl síð-
astliðnum var haldin ráðstefna
um markmið og skipulag háskóla-
náms á vegum Háskóla Islands og
BHM. Þar var nokkuð fjallað um
rannsóknir sem þátt í starfsemi
háskóla. Augljóst varð þá að mik-
ill áhugi var á að ræða um aðstöðu
til rannsókna á íslandi, þýðingu
þeirra fyrir háskólann og þjóðfé-
lagið í heild, svo og ýmislegt sem
lýtur að skipulagi, stjórnun og
fjármögnun rannsókna, jafnt
grunnrannsókna sem hagnýtra.
Fyrir fundinn þann 5. nóvember
störfuðu tveir vinnuhópar í nokkr-
ar vikur. Fjallaði annar hópurinn
um ýmis atriði varðandi gildi
rannsókna, aðstöðu til rannsókna,
einkum við Háskóla íslands og svo
hvaða rannsóknarverkefni einkum
bæri að leggja áherslu á hér á
landi.
Hinn hópurinn fjallaði um
skipulag rannsókna, stjórnun
þeirra og fjármögnun. Báðir þess-
ir hópar skiluðu ýtarlegum skýrsl-
um, sem lágu fyrir ráðstefnunni
til umræðu.
Framsögumenn á fundinum
voru Helgi Valdimarsson, læknir,
Mikael M. Karlsson, heimspeking-
ur og Þórður Jónsson, eðlisfræð-
ingur. Umræðum stýrði Guðrún
Agnarsdóttir, læknir.
Gunnar G. Schram, formaður
BHM, setti ráðstefnuna og minnt-
ist þar m.a. á mikilvægi vísinda-
legra rannsókna fyrir þjóðina og
benti á, að íslendingar veittu mun
minna fé til rannsókna en flestar,
ef ekki allar vestrænar þjóðir.
Fyrsta framsöguerindið „Há-
skóli sem vísindastofnun", flutti
Helgi Valdimarsson og gerði hann
þar grein fyrir hugmyndum sínum
um breytt skipulag starfsemi Há-
skóla tslands sem miðar að því að
stórauka rannsóknir. Hann kvað
það skoðun sína að vísindaleg
þekkingaröflun væri ámóta mik-
ilvæg fyrir sjálfstæði þjóðar eins
og listsköpun, viðhald sérstakrar
þjóðtungu og tengsl við þjóðar-
sögu. íslendingar leggja minna af
mörkum til vísindastarfsemi en
nær allar rótgrónar menningar-
þjóðir og skipa að þessu leyti bekk
með nýfrjálsum nýlenduþjóðum.
Helgi taldi ennfremur að við-
leitni til vísindalegrar þekk-
ingarsköpunar eigi svo erfitt upp-
dráttar hér á landi að menningar-
legu sjálfstæði þjóðarinnar sé
hætta búin þegar til lengdar léti.
Orsakir þessa ástands væru marg-
ar og samverkandi og hefðu flest-
ar verið rækilega tíundaðar áður.
Með nokkrum einföldum skipu-
lagsbreytingum væri hægt að
hraða þeirra þróun að Háskóli ís-
lands verði sú þekkingarsmiðja
sem þjóðin þarf að eiga. f þessum
tilgangi voru eftirfarandi hug-
myndir settar fram:
1. Rekstur háskólans verði
endurskipulagður á þann hátt að
innan hans verði unnt að starf-
rækja sérstaka Vísindastofnun
sem einbeitti sér að þekkingar-
sköpun. Prófessorar, dósentar,
lektorar og sérfræðingar, sem
starfa við þessa stofnun, geti varið
a.m.k. 80% af starfsorku sinni til
vísindarannsókna og kennslu sem
tengdist beint vísindaverkefnum
þeirra. Þær rannsóknarstofur og
stofnanir sem þegar hafa verið
settar á laggirnar í tengslum við
Háskóla íslands eigi þess kost að
eflast sem hluti af hinni nýju
Vísindastofnun.
2. Við Vísindastofnun háskólans
verði unnt að stunda vísindalegt
framhaldsnám, svo sem meistara-
prófsnám, doktorsnám og þjálfun
að loknu doktorsprófi, í þeim
greinum og að því marki sem
raunhæft er talið á hverjum tíma.
í þessu sambandi þarf að efla
mjög tengsl við erlendar vísinda-
stofnanir til þess að þeir sem hér
ljúka doktorsprófi geti átt kost á
frekari þjálfun erlendis í Post
Doctoral-stöðvum og jafnframt
haga þannig til að þeir sem ljúka
doktorsprófi erlendis geti tekið
slíka Post Doctoral-þjálfun hér á
landi.
3. Vísindastofnunin þyrfti að fá
sjálfstæða fjárveitingu af fjárlög-
um, en jafnframt yrði umtalsverð-
ur hluti rekstrarkostnaðar greidd-
ur með þriggja ára verkefna-
styrkjum og 5 ára prógram-
styrkjum úr Vísindasjóði sem yrði
verulega efldur í samræmi við til-
lögur vísindasjóðsnefndar frá
5.12., 1978.
Jafnframt þessari nýju Vísinda-
stofnun yrði eftir sem áður rekin
öll sú starfsemi sem í dag fer fram
innan veggja háskólans, þar með
talin ýmis konar fag- og tækni-
fræðileg kennsla.
Með þessu móti taldi Helgi að
unnt væri að komast að nokkru
leyti nær því að uppfylla vilja
löggjafarvaldsins eins og kemur
fram í 1. grein laga um Háskóla
fslands, en þar segir, að háskólinn
skuli vera „vísindaleg rannsókna-
stofnun og vísindaleg fræðslu-
stofnun, er veiti nemendum sínum
menntun til að sinna sjálfstætt að
vísindalegum verkefnum og til
þess að gegna ýmsum embættum
og störfum í þjóðfélaginu.
Annar framsögumaður á ráð-
stefnunni var Mikael M. Karlsson.
í erindi sínu sem hann nefndi „Að
ræða um rannsóknir", benti hann
meðal annars á að það sé lítt
SJÁ NÆSTU SÍÐU