Morgunblaðið - 20.12.1983, Blaðsíða 8

56
International Amnesty á íslandi:
[ORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 1983

1 \
< ^ * **
^ " ; >’•
<* «T, ' ‘
V* *
„ V ;uXk
fel i jr ; \ 1 ^
** . . \
Soweto 1976.
Johnny James Issel
Johnny James Issel er 36 ára,
virtur forystumaður í Vestur-
Höfðahéraði, þar sem hann hefur
barizt fyrir réttindum blökku-
manna í Suður-Afríku síðan á
öndverðum áttunda áratugnum.
— Afleiðingin er sú að undanfar-
inn áratug hefur hann þurft að
sæta hvers konar takmörkunum á
frelsi, eða verið í varðhaldi án þess
að mál hans komi fyrir rétt.
Síðast var hann settur í bann
fyrsta júlí síðastliðinn, og verður
hann ekki laus úr því fyrr en í lok
ársins 1988.
Þangað til þarf hann að sækja
um sérstakt leyfi yfirvalda, ef
hann ætlar að tala við annan
mann, sem er í banni, hvort sem
það er undir fjögur augu, eða í
síma, þar sem bannið felur í sér að
ekki má hafa nokkur samskipti við
annað fólk sem er í banni.
Þá fær hann heldur ekki að fara
út fyrir Wynberg-hrepp í Höfða-
héraði, heldur er bundinn átt-
hagafjötrum þar. Hann má ekki
láta birta eftir sig efni, né láta
hafa eftir sér ummæli. Honum er
bannað að koma í menntastofnan-
ir og verksmiðjur.
Vegna bannsins við því að birta
eftir sig efni, eða láta hafa eftir
sér ummæli, getur hann ekki unn-
ið áfram við héraðsfréttablað, sem
hann stofnaði með öðrum í Vest-
ur-Höfðahéraði, og nefnist Gras-
rætur.
Stjórnvöld hafa ekki gefið nein-
ar ástæður fyrir því að setja John
Issel í bann. Issel tilheyrir þeim
hópi Suður-Afríkumanna, sem
stjórnvöld kalla „litaða". Þeir
munu vera kynblendingar. Stjórn-
völd hafa aðeins sagt, að þau telji
að hann taki þátt í að reyna að
kolivarpa stjórninni. Ekki hafa
verið færð fram nein rök til sann-
indamerkis.
Þótt fjölmargir Suður-Afríku-
menn séu leiddir fyrir rétt ár
hvert fyrir brot, sem kalla má
stjórnmálaeðlis, hefur Johnny Is-
sel aldrei þurft að svara til saka
fyrir þátttöku í áformum um að
kollvarpa stjórninni.
Issel var fyrst dæmdur í fimm
ára bann í október 1973. Þá var
hann í skipulagsnefnd Vestur-
Höfðahéraðs fyrir Stúdentasam-
tök Suður-Afríku (SASO): Steve
Biko, leiðtogi vakningarhreyf-
ingar blökkumanna, stofnaði stúd-
entasamtökin árið 1969, til að
skýra sjónarmið námsmanna úr
röðum blökkumanna í framhalds-
skólum, og til að vinna að rétt-
indamálum, þar á meðal stjórn-
málaréttindum blökkumanna.
Stúdentasamtökin voru eitt 16 fé-
laga blökkumanna, sem Suður-
Afríkustjórn lýsti ólögleg 19.
október 1977, fimm vikum eftir að
Steve Biko lézt í vörzlu lögreglu.
Öryggislögregla í Höfðaborg
handtók Johnny Issel ári eftir að
bannið gekk í gildi og var hann í
haldi samkvæmt ákvæðum sjöttu
greinar hryðjuverkalaga. Margir
helztu forystumenn SASO og aðr-
ir sem börðust fyrir réttindum
blökkumanna voru handteknir um
þessar mundir.
Nokkrum mánuðum síðar voru
13 þeirra ákærðir og leiddir fyrir
rétt. Níu hlutu fangelsisdóma.
Johnny Issel var ekki ákærður, en
honum var haldið, án dóms og án
þess að fá að hafa samband við
ættingja eða lögfræðing, til þess
að öryggislögregla gæti yfirheyrt
hann. Honum var sleppt í apríl
1975.
Hann var aftur tekinnn án
ákæru í ágúst 1976 eftir miklar
óeirðir í Soweto og öðrum hverf-
um blökkumanna. Að þessu sinni
var hann ekki yfirheyrður, heldur
hafður í varðhaldi til vonar og
vara, ásamt öðrum blökkumanna-
leiðtogum. Hann var látinn laus í
desember 1976.
Johnny Issel var laus allra mála
þegar fyrsta bann hans rann út
seint á árinu 1978. Frelsi hans var
enn skert í maí 1980, þegar hann
var aftur handtekinn og hafður í
haldi eftir að „litaðir" og „svartir“
námsmenn í Vestur-Höfðahéraði
skipulögðu skróp nemenda í mót-
mælaskyni við stefnu stjórnarinn-
ar í mennta- og kynþáttamálum.
Hann var leystur úr haldi í ág-
úst 1980, en þremur mánuðum síð-
ar var hann aftur lýstur í bann
þar til í október 1983.
Snemma í nóvember 1981 hand-
tók öryggislögregla hann á nýjan
leik, og var honum haldið í tvær
vikur án þess að fá að tala við
fjölskyldu eða lögmann. Þá var
hann úrskurðaður í gæzluvarð-
hald. Þegar hann sat inni við svip-
aðar kringumstæður árin 1976 og
1980 var hann í fangelsi í Paarl,
sem er um 60 kílómetra frá heim-
ili hans. Nú var hann hafður í
fangelsi í Benoni, nálægt Jóhann-
esarborg, í tæpra tvö þúsund kíló-
metra fjarlægð frá heimili sínu.
Þetta gerði konu hans óhægt um
vik að heimsækja hann.
Um tíma var hann í einangrun,
vegna þess að hann var eini fang-
inn sem var í gæzluvarðhaldi.
Honum var sleppt 30. júní 1982.
í júlí árið 1982 setti stjórnin ný
lög um öryggi þegnanna. Nýju lög-
in komu í stað eldri öryggislög-
gjafar, sem heimilaði að menn
væru settir í bann. Samkvæmt
ákvæðum nýju laganna áttu allir
sem voru í banni að losna sjálf-
krafa ári eftir að lögin öðluðust
gildi. Einn þessara manna var
Johnny Issel. Þegar til kastanna
kom 1. júlí í sumar var kveðinn
upp nýr banndómur yfir Johnny
Issel og níu öðrum áberandi gagn-
rýnendum Apartheid, kynþátta-
aðskilnaðarstefnu stjórnvalda.
Það var ráðherra laga og reglu,
sem ákvað að framlengja bannið.
Samkvæmt öryggislögum frá ár-
inu 1982 verður ráðherra nú í
fyrsta skipti að rökstyðja ákvörð-
un sína fyrir endurskoðunarnefnd,
sem getur breytt banninu eða af-
numið það.
Nefndin kemur saman á lokuð-
um fundum. Þótt þeim sem eru í
banni leyfist að koma fyrir nefnd-
ina, fá þeir ekki að sjá sakargögn,
sem lögð hafa verið fram gegn
þeim, og þeir fá ekki að hafa verj-
anda sinn með sér á fundunum.
Fyrirmæli nefndarinnar eru ekki
bindandi fyrir ráðherra, og hann
er ekki skyldur að framfylgja
þeim. Dómstólum er meinað að úr-
skurða um réttmæti fyrirmæla
nefndarinnar. Johnny Issel er
kvæntur og á þrjú ung börn.
Vinsamlegast skrifið kurteislegt
bréf og biðjið um að Johnny James
Issel verði látinn laus, til,
The Hon. Louis le Grange
Minister of Law and Order
Union Buildings
Pretoria
South Africa
Þessi mvnd var tekin á Hótel Sögu fyrr í þessum mánuði. Þar var haldin lífleg tískusýning á fatnaði sem
verslunin Flóin við Vesturgötu selur. Kenndi þar ýmissa grasa, eins og sést á meðfylgjandi myndum.
Ljósm. Mbl./ KEE.
Tískusýning frá Flónni
Ekki es vítt orpit
Bókmenntír
Jóhanna Kristjónsdóttir
Jóhannes Helgi: Heyrt & séð, fimm-
tíu og sjö skrif.
Útg. Arnartak 1983.
GREINAR um menn og málefni
líðandi stundar, umsagnir um
sjónvarpsþætti, heimspekilegar
vangaveltur um hitt og þetta, ætli
mætti ekki segja að það sé inni-
haldið í bók Jóhannesar Helga
Heyrt & Séð. Eftir örstuttan
formála höfundar hélt ég, að hér
væri ein sveitalífs- og bænda-
hetjubókin komin enn, varð þess
vísari mér til léttis að svo var
ekki. Tók að harma það þegar á
leið lesturinn. ósköp eru þetta
kviðlétt skrif og ákaflega finnst
mér hafa verið lítil ástæða til að
láta flest af þessu út á þrykk
ganga. Nú skal það tekið fram, að
Jóhannes Helgi er auðvitað veru-
lega snjall rithöfundur sem slíkur
og ég hef lesið eftir hann hin
gagnmerkustu verk. En flestir
þessir þættir eru að því er virðist
skrifaðir í dægurmálastíl og held-
ur lítið í þá lagt. Oft er komist vel
að orði og Jóhannes Helgi tjáir sig
tiltölulega áreynslulaust, setur
fram staðhæfingar og fullyrðingar
sem má deila um, en eru bara góð-
ar og gildar sem slíkar. En þegar
upp er staðið skilur þetta ekki
mikið eftir. Hvað með það þótt
einhverjir sjónvarpsþættir hafi
verið svona eða hinsegin? Svo
leiftrandi er ekki andríki höfund-
ar að hann geti búizt við því að
þessir þættir muni rifjast upp
fyrir lesanda við lesturinn einan,
né heldur standa þeir undir sér
sem sjálfstæð smálistaverk. Dag-
ar í Vín, sem mun vera íslenzkað
Jóhannes Helgi
og samandregið úr „Dage i Wien“
(er þetta ekki eini kaflinn sem er
merktur, það er eins og mig minni
það. Og líklega einn af fáum sem
hefði ekki þurft að merkja sér-
staklega) er skemmtilega skrifað-
ur/þýddur kafli, sama máli gegnir
með Sunnudagssíðdegi með Ingu
Laxness. I Ljósberanum og budd-
unni er enn verið að vitna í Hús
málarans. Sú bók ætlar að verða
lífsseig hjá höfundi. Enda var hún
bráðgóð og kannski klassísk. En
öllu má nú ofgera.
Sjónvarpsrýnin er fyrirferð-
armest. Og þar er ekki mikið hold
á beini.
Allur ytri frágangur bókarinnar
er myndarlegur. Nafnaskrá fylgir,
svo og sérdeilis ítarleg skrá yfir
öll hugverk höfundar svo og þýð-
ingar á þeim.