Morgunblaðið - 20.12.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 1983
65
í Listmunahúsinu
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
I jólamánuðinum eru tvær sýn-
ingar í gangi í Listmunahúsinu við
Lækjargötu, auk þess sem eins
konar sölugallerí er starfandi í
endasal. Á neðri hæðinni sýnir i
aðalsölum hinn velþekkti leirlist-
ar- og myndlistarmaður Haukur
Dór Sturluson mikinn fjölda nýrra
leirlistaverka, er hann hefur mót-
að í leirmunaverkstæði sínu á
sveitasetri sínu í Danmörku. Hauk
Dór þekkja menn fyrir mikla at-
hafnasemi á sviði myndlista hér-
lendis um nokkurt skeið. Hann
stofnaði ásamt öðrum hina menn-
ingarlegu verzlun Kúnigúnd, en sú
starfsemi fullnægði skiljanlega
ekki metnaði hans nema skamma
hríð. Tók Haukur Dór þá upp á því
að flytjast til Bandaríkjanna til að
víkka svið sköpunargáfu sinnar,
jafnframt því sem hann jók við
tæknikunnáttu sína í mjög góðum
skóla. Listamaðurinn kunni svo
vel við sig vestra, að hann var hér-
umbil sestur þar að, en ýmissa
hluta vegna venti hann kvæði sínu
í kross og flutti yfir hafið til Dan-
merkur, þar sem hann festi kaup á
eins konar draumahúsi. í Dan-
mörku mun hann dvelja í óákveð-
inn tíma og vinna að list sinni,
jafnframt því sem hann hefur sett
á sig svuntu veitingamannsins, —
fer Haukur þá að minna á hinn
fræga málara í Frans, Jean Du-
buffet, sem um langt skeið fjár-
magnaði listferil sinn með veit-
ingarekstri.
Af þessu má ráða, að Haukur
Dór sé ekki maður lognmollunnar,
hann er víða á flakki og er um leið
ekki við eina fjölina felldur i
listsköpun sinni. Málverkið og
teikningin sækja líka á, og þeirri
köllun verður hann að sinna, enda
sér þessara listgreina æ meiri stað
í leirlistaverkum hans. Gerandan-
um tekst að samræma þetta allt
merkilega vel í þessum síðustu
verkum sínum, og tel ég þetta vera
hápunktinn á ferli hans til þessa.
Munirnir eru t.d. öllu fjölbreyti-
legar formaður en áður, formin
sterkari og glerungurinn mjög lif-
andi. Við þetta bætist svo teikn-
ingin og liturinn, sem oft er í nánu
samræmi við allt áðurtalið, en í
því er falinn mikill galdur.
Þetta er mjög falleg sýning og
ótvíræður listasigur fyrir Hauk
Dór Sturluson, — hið eina, sem
finna má að, er að allþröngt er um
munina og svo eru þeir ónúmerað-
ir, svo að ekki er mögulegt að vísa
til einstakra hrifmikilla muna
máli sínu til stuðnings.
Á loftinu sýnir Hólmfríður Árna-
dóttir nokkur pappírsverk, sem eru
skírskotun til bókarinnar sem
slikrar. Listakonan skilgreinir
þetta vel með eftirfarandi orðum
sínum: „í pappírsflóði nútímans
komum við ekki auga á eðli papp-
írsins sem náttúrulegs efniviðar
með öllum sínum tilbrigðum.
Hann hefur orðið útundan í úr-
vinnslu listiðnaðarins." Þetta er
mikið rétt hjá Hólmfríði og á
raunar við flesta hluti, sem við
höfum handa á milli í velferðar-
þjóðfélaginu. Uppruninn ásamt
öllu erfiðinu, sem að baki liggur,
vill drukkna í værð fyrirhafnar-
leysis véla- og tölvualdar.
Menn hafa löngum komið auga
á þetta og hinu ekta og verðmæta
handverki vex stöðugt ásmegin í
list og listiðnaði. Verk Hólmfríðar
eru ákaflega vel unnin og efnis-
kennd, — litatónarnir lágt
stemmdir og þægilegir fyrir aug-
að. Hér er fyrst og fremst lögð
áhersla á að koma efniviðinum til
skila í formrænum hrynjandi —
skýrum og klárum.
Persónulega felli ég mig best við
úrlausnir, svo sem koma fram í
myndum nr. 2, 5, 8 og 9, en þar
þykir mér samspil forma búa yfir
mestri myndrænni spennu —
ásamt átökum við alla þætti
myndverksins, efni, lit, form og
áferð. Hinir andstæðu pólar, ljós
og skuggar, eru og einnig mikið
atriði í listsköpun Hólmfríðar.
Þetta er falleg sýning, en
ósjálfrátt saknar maður þess að
ekki skuli vera fleiri verk eftir
Hólmfríði á sýningunni og i öllu
stærra rými. Gerandanum liggur
auðsjáanlega margt á hjarta, sem
á fullt erindi i dagsljósið og er öllu
verðmætara mörgu, er sést í hin-
um virðulegu sýningarsölum borg-
arinnar.
Sem sagt sýning, sem er verð
allrar athygli.
Sölugalleríið, sem sett hefur
verið upp, er nokkur nýjung, en er
að formi til svipað því, sem menn-
ingarlegast gerist í stórborgum
erlendis. Væntanlega haslar slík
starfsemi sér völl hérlendis, en
slíkt fer eftir undirtektum al-
mennings, eða réttara sagt þess
stóra hóps, er að staðaldri festir
sér myndir.
Ljóð er raunverulegt
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Vilmundur Gylfason:
UÓÐ VILMUNDAR.
Almenna bókafélagið 1983.
„Vilmundur Gylfason
hafði tilfinningar skálds,"
skrifar Matthías Johannes-
sen í formála Ljóða Vil-
mundar. Hann er þá að tala
um stjórnmálamanninn Vil-
mund, um „viðkvæmni hans
fyrir umhverfinu" sem „kall-
aði á viðbrögð sem voru ein-
læg, en síður úthugsuð". En
að stjórnmálamanninum
slepptum er auðvelt að taka
undir með Matthíasi að
Vilmundur Gylfason „var
skáld eins og þessi bók ber
ótvírætt vitni".
Sjálfur minnist Vilmundur
á mikilvægi tilfinninganna
fyrir skáldið í Aðfararorðum
Ljóða: „Ljóð er ekki raun-
verulegt. Ljóð er endurskin,
endurskin tilfinninga
kannske ástríðna." Það er
ekki ætlunin að snúa út úr
ágætri tilraun Vilmundar til
að skýra ljóð sín, en hefði
ekki alveg eins mátt segja að
ljóð væri raunverulegt af því
að það er tilfinning.
Það er staðreynd að síðari
bók Vilmundar Ljóð (1980) er
í senn tilfinningasöm og til-
finningarík. Hana skortir
það jafnvægi sem nauðsynl-
egt er til að úr geti orðið
heilsteypt bók. En ákaflyndi
skáldsins er víða heillandi og
nokkur ljóð vitna um aukinn
þroska og betri tök á yrkis-
efni. Sérstaklega er mér
minnisstætt eftirfarandi
smáljóð:
Mér var sagt að dauðinn:
Mér var sagt að dauðinn væri eins og góður
vinur því betur sem þú þekkir hann því
minna óttaðistu hann. Eg gekk niður að
vatninu og kastaði steini og vatnið gáraðist.
Það var kvöld.
í Ljóðum Vilmundar eru
prentaðar báðar bækur hans
auk ljóðaflokks sem nefnist
Sunnefa og lá með handrit-
um skáldsins. Um Sunnefu
og Wium sýslumann hefur
margt verið skrifað. Vil-
mundur gerist ekki dómari í
þessum flokki, heldur dregur
hann upp myndir úr lífi elsk-
enda. Ljóðaflokkurinn er sér-
kennilegur, en dálítið ólíkur
öðru sem Vilmundur orti.
Flokkurinn vitnar um
dramatískar tilhneigingar
höfundar. í Sunnefu er Vil-
mundur tengdari eldri skáld-
um en áður, ekki síst vegna
þess hve hefðbundið formið
er.
Vilmundur orti mikið um
ástina, ekki síst í Ljóðum, en
annað yrkisefni var honum
mjög hugleikið: dauðinn. Á
einum stað í Ljóðum segir:
Og er það kannske nokkuð skrítið
þótt við sem alltaf verðum börn
viljum fá að lifa í friði
til þess að elska
og deyja?
Vilmundur Gylfason
í fyrstu bók Vilmundar,
Myndir og ljóðbrot (1970), er
meiri skáldlegur metnaður
en í öðru sem hann orti. Ég á
við að ljóðin eru hnitmiðaðri
að byggingu, fágaðri. En
sama heita tilfinning ein-
kennir þau og önnur ljóð
skáldsins. Ort er um frelsið
til að lifa og deyja, umkomu-
leysi ástarinnar og hina
nauðsynlegu samkennd
skáldsins með hinum bág-
stöddu. Víða er spurn eins og
í ljóðinu um drenginn, Sakn-
aðarbrot heitir það, sem sér
tvo hvíta hesta birtast á
heiðarbrún, nálgast. En þeir
fara framhjá og drengurinn
óumræðilega lítill spyr:
Hvert?
í Hvaðan? kynnumst við
meginviðfangsefni skáldsins,
ekki er ljóðið beinlínis frum-
legt, en orðað af einlægni
eins og jafnan hjá Vilmundi
Gylfasyni:
Hvaftan eruft þift?
spurjum við fuglana
á leið sinni yfir höfin.
Og hvaftan ert þú
spurjum vift ástina
á leift sinni á milli okkar.
Hvaftan eruft þift?
erum vift spurft,
vift,
sem ein vitum
aft þessu verftur ekki svaraft.
Ljóð Vilmundar Gylfason-
ar eru mannlegur vitnisburð-
ur sem á erindi til margra.