Morgunblaðið - 20.12.1983, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 1983
61
„Þetta er fremur dap-
urleg kveöja til Angant-
ýs H. Hjálmarssonar
kennara í Eyjafiröi,
fyrst hann fór að rjúfa
þögina.“
sjaldnar slysum í umferðinni en
þeir allsgáðu, en þegar slík slys
koma fyrir eru þau stundum
miklu alvarlegri en ella. Auðvitað
er meginástæðan fyrir þessari
löggjöf sú að reyna að koma í veg
fyrir slys og mér hefur aldrei
komið til hugar að mótmæla
réttmæti hennar, en í þrugli sínu
vill kennarinn sýnilega eigna mér
verra hugarfar en fyrirfinnst
meðal venjulegs fólks.
Skortur á siðferði
Kennarinn veit að í skrifum
mínum hefur komið fram (26. okt.
sl.) að þeir íslenskir læknar, sem
ég hef vitnað til, hafa kosið að
vera ekki nafngreindir í sambandi
við ummæli sín, af því að þeir
vildu komast hjá því að verða
fyrir aðkasti líkra manngerða og
eyfirska kennarans o.fl. Það er nú
skrítið siðferði hjá þessum kenn-
ara að vilja að ég bregðist trúnaði
við læknana, svo helst væri hægt
að leiða þá fyrir rétt! Það þarf
ekki einu sinni hugarfar lögmanns
til þess að bregðast ekki slíkum
trúnaði, hann vildu allir siðaðir
menn halda. Síst myndi mér koma
slíkt til hugar fyrir bænir
„sjálfskipaðs fræðimanns í bind-
indismálum". Hinu vill kennarinn
sýnilega ekki muna eftir að í
greinum mínum um heillavænleg
áhrif áfengis er stuðst við vísinda-
legar niðurstöður frá einni merk-
ustu læknisstofnun í heiminum.
Ef til vill vilja þeir yfirlæknirinn
og kennarinn halda því fram að
„áfengisauðvaldið“ hafi keypt
þessa frægu vísindastofnun upp
með húð og hári og ritstjórn
læknaritsins fræga „Lancet" að
auki. Mér kæmi ekki á óvart af
málflutningi þeirra að slík væri
siðferðiskennd þeirra.
Kennarinn kýs að vera talinn
andlegur tollheimtumaður, slíkur
sem þeir gerðust í Biblíunni, auð-
vitað væru heimatökin miklu
hægari í þessu efni, því hann þarf
ekki nema fara lítið skemur aftar
í tímann og aðeins utar með Eyja-
firði allt að Svarfaðardal til þess
að finna bæ, þar sem hann ætti
miklu fremur andlega bræður.
Kennarinn reynir að nota mis-
heppnað erindi yfirlæknisins sem
skjöld, en það bregst einnig, því
yfirlæknirinn hefur dæmt sig úr
leik í skrifum um heilbrigðismál, í
eitt skipti fyrir öll, með því að
leggja að jöfnu neyslu kókaíns og
áfengis.
Þetta er fremur dapurleg kveðja
til Angantýs H. Hjálmarssonar
kennara í Eyjafirði, fyrst hann fór
að rjúfa þögnina. Mér finnst hon-
um líkt farið og manninum í þjóð-
sögunni, sem ætlaði að hæfa þrjár
flugur í einu höggi (greinar hans
eru dags. 14. júlí 1983, 24. ágúst
1983 og 14. des. 1983), nema hvað
kennaranum tekst ekki að hæfa
neina flugu, enda þótt hann hafi
reynt það með þremur höggum.
George Orwell
Smith, maður skynseminnar,
er látinn gefa ægilegustu játn-
ingu sem til er: „Hann elskaði
Stóra bróður!“
í sæluvímu vegna hins ein-
falda lífs sem hinn spillti mað-
ur uppgötvar í fari stritandi
alþýðukonu verða til eftirfar-
andi þankar boðskapur um
eitthvað betra þegar ríki djöf-
uldómsins er hrunið til
grunna:
„Fuglarnir sungu, prólarnir
sungu, en Flokkurinn söng
ekki. Um allan heim, í London
og New York, í Afríku og
Brasilíu og leyndardómsfull-
um, forboðnum löndum hand-
an landamæranna, á götum
Parísar og Berlínar, í þorpun-
um á óendanlegum gresjum
Rússlands, í söluskálum Kína
og Japans, alls staðar stóð
þessi sama, ósigrandi kona,
sem orðin var að óskapnaði af
erfiði og fæðingum, stritandi
frá vöggu til grafar, og söng.
Upp frá þessum voldugu lend-
um hlaut einhvern tíma að
rísa kynslóð viti borinna
manna. Sjálfur var maður
dauður, framtíðin heyrði hin-
um til. En maður gæti átt
hlutdeild í framtíðinni, ef
maður gæti haldið andanum
lifandi, á sama hátt og þeir
líkamanum og kæmi hinni
leynilegu kenningu áfram, að
tveir og tveir eru fjórir.“
í ríki 1984 eru tveir og tveir
fimm, stríð friður, frelsi ánauð
og fáfræði máttur. Einstakl-
ingsins er gætt, fylgst með
honum af skermi, hann neyð-
ist til að afneita tilfinningum
sínum og rökhyggju vegna
heildarinnar. En sameignar-
innrætingin er aðeins í þágu
fárra. Hvar er dregin upp
skýrari mynd af alþýðuríki á
villigötum? Orwell gerði sér
grein fyrir vissum kostum
kapítalismans án þess að ját-
ast undir það ok að fáir ættu
að auðgast á kostnað fjöldans.
Hvers konar yfirsétt var hon-
um þyrnir í augum.
1984 er vissulega skáldsaga
og háð lögmálum skáldsög-
unnar sem slík. En hún er um-
fram allt umræða, umræðu-
skáldsaga, að vissu leyti rit-
gerð. Ég verð þó að játa að við
endurlestur 1984 get ég ekki
annað en dáðst að skáldsagna-
höfundinum George Orwell.
Hann var einn af mestu
greina- og ritgerðahöfundum
síns tíma, sífellt vakandi og
nýr. En 1984 er frábær skáld-
saga hvernig sem á hana er
litið. Á köflum hefur hún
meira að segja ýmsa kosti
hinnar góðu afþreyingarsögu
þótt slík yfirlýsing hljóti að
verka sem léttúð.
Laríon
Heillandi írásögn um hinar miklu
óbyggðir Alaska og ímmsiœtt líí
Indíánanna, sem landið byggðu, er
íyrstu skinnakaupmennirnir komu
þangað með byssur sínar og
brennivín. Laríon var ókrýndur
konungur þessara miklu óbyggða.
Orð hans vom lög, honum var hlýtt
í blindni, ákvörðunum hans varð
ekki breytt. Síðustu herlör hans,
heríörinni gegn hvítu mönnunum,
lauk með blóðbaðinu mikla við
Núlató. Að henni lokinni hvarl
Laríon aítur á vit skóganna miklu,
liíði þar til hárrar elli, virtur og
dáður, — hann haíði aírekað svo
miklu. Og enn sem íyrr vom orð
hans lög...
Peter Freuchen er íslendingum að góðu kunnur vegna margra og
skemmtilegra bóka. Ævintýralega atburði, sem oít gerast í raunveru-
leikanum, leitaði hann uppi og skráði á bœkur. Þannig varð til þessi
spennandi saga um Laríon, síðasta mikla indíánahöíðingjann í
Alaska SKUGGSJÁ