Morgunblaðið - 08.04.1984, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. APRÍL 1984
37
Breskir landgönguliðar sækja fram.
Breskir skriðdrekar í felubyrgjum.
LjÓ8m. Mbl. Bj.Bj.
frammistöðu hermannanna. Þá
voru þarna einnig opinberir full-
trúar 13 erlendra ríkja, sem þegið
höfðu boð um að fylgjast með her-
æfingunum á grundvelli Hels-
inki-samþykktarinnar. í þeirra
hópi voru tveir Sovétmenn, Finni,
Svíi og Svisslendingur. Þessir full-
trúar fengu aðeins leyfi til að
kynnast aðgerðum landvarnarliðs-
ins.
í miðstöð fyrir blaðamenn var á
hverjum degi gefið yfirlit yfir
hvernig einstökum sveitum vegn-
aði. Þar var sagt að landgangan
hefði tekist vel og því lýst á kort-
um hvernig innrásarliðið sótti í
áttina að flugvellinum í Bardu-
foss, sem það átti að ná á sitt vald.
í höfuðstöðvum hraðliðs NATO lét
yfirmaður þess, Andrew G.
Bandarískir landgönguprammar tæmdir á strönd Noregs. Ljósm. Mbi. Bj.Bj.
Læknar um borð í Saipan á slysaæfingu.
Ljósm. Mbl. Bj.Bj.
ítalskir hermenn í hraðliði NATO — svokallaðir „alpínistar“, það er her-
menn sérþjálfaðir til bardaga í Ölpunum. Miklar hreystisögur eru til af
hermönnum í þessum sveitum. Það vakti athygli hve allur búnaður þeirra er
léttur og meðfærilegur. Til vinstri á myndinni er svefntjald fyrir tvo menn.
Þess má geta, að bandarísku landgönguliðarnir sofa í tíu til fimmtán manna
tjöldum. Ljósm. Mbl. Bj.Bj.

Landgöngu- og þyrluskipið Saipan. Bandaríkjamenn eiga fimm slík skip.
Takið eftir að skutinn má opna og lækka og sigla þá landgönguprammar út
úr honum.
Lítill prammi hangir utan á breska
landgöngu- og þyrluskipinu Fear-
less. Ljósm. Mbl. Bj.Bj.
menn að starfa í vetrarhörkum.
Ár hvert dveljast breskir land-
gönguliðar til að mynda um þrjá
mánuði í Norður-Noregi við vetr-
aræfingar. Þeir eru þjálfaðir í
skíðagöngu sem heyrir til undan-
tekninga hjá Bandaríkjamönnum.
Af þessu leiðir að Bretar og Hol-
lendingar láta ekki snjóinn hefta
för sina og dreifa sér meira um
óbyggðir en Bandaríkjamenn sem
treysta að verulegu leyti á þjóð-
vegi þegar í land er komið.
Búnaður einstakra hermanna í
sveitunum ber þessum mun merki.
Bandaríkjamennirnir eru klifjaðri
en Bretarnir, til dæmis sýndust
matvæli bresks hermanns í einn
sólarhring taka þriðjung af því
rými sem vistir Bandaríkjamanns
til jafn langs tíma taka. Fram
kom að verið er að gera margvís-
legar tilraunir með fatnað og vist-
ir Bandaríkjamanna og það var
samdóma álit allra sem við spurð-
um að bandarísku landgöngulið-
arnir væru betur í stakk búnir
núna að þessu leyti en áður. Til
dæmis vöktu klunnalegir skór
Bandaríkjamanna athygli okkar.
Við nánari athugun kom í ljós að
fætur manna svitna gjarnan í
þeim sem er síst æskilegt við þess-
ar aðstæður.
Styrkur Bandaríkjamanna felst
í hinum gífurlega tækjabúnaði
sem þeir ráða yfir. Var ótrúlegt
hve þeir fluttu mikið magn af her-
gögnum og farartækjum á land á
skömmum tíma. Þegar við ferðuð-
umst milli stöðva á landi, hitti ég
meðal annars fyrir foringja í
breskri sveit í hraðliði NATO sem
átti að verja brú fyrir „innrásar-
liði“ Bandaríkjamanna. Voru 700
menn úr sveit hans faldir í snævi
þökktum hlíðunum og biðu „óvin-
arins". Foringinn var ekki í vafa
um að sér tækist að stöðva Banda-
ríkjamenn. En bætti við þegar
hann hafði fullvissað mig um það,
að þó væri betra að hafa Banda-
ríkjamenn með sér en á móti í
slíkum hernaði, því að enginn
stæðist þeim snúning að lokum
vegna sóknarmáttar þeirra með
orrustuþotum og þyrlum.
Haldið í land
Upp úr miðnætti föstudaginn
16. mars gengu fyrstu sveitirnar á
land. Daginn áður höfðum við sjö
blaðamenn beðið árangurslaust
eftir að komast til þeirra sveita
Breta og Hollendinga sem við átt-
um að fylgja í einn sólarhring á
landi. En þá gekk á með éljum á
hafi úti og Bandaríkjamenn töldu
ekki óhætt að senda okkur með
þyrlum frá Saipan til skipanna,
þar sem sveitirnar voru.
Áður en meginherinn sem í voru
rúmlega 3.000 Bretar og Hollend-
ingar og tæplega 9.000 Banda-
ríkjamenn tók land höfðu njósna-
og skemmdarverkasveitir hvoru
tveggja verið nokkra daga í landi
til að afla upplýsinga og bægja
„óvininum" frá landtökustöðun-
um. Á vegum bresku landgöngu-
liðanna starfa SBS-sveitir (Speci-
al Boat Service) í þessum tilgangi.
Mikil leynd hvílir yfir þessum vík-
ingasveitum sem synda í land eða
laumast í smábátum, kafbátum
eða fallhlífum. Sambærílegar
sveitir Bandarikjamanna heita
„Force Reconnaissance Company".
Með okkur blaðamennina var
flogið í þyrlu frá Saipan til flug-
vallarins í Bardufoss. Sólin skein
en það gekk á með éljum til fjalla.
Við höfðum ekki verið lengi í þyrl-
unni, þegar okkur varð ljóst að
flugmennirnir höfðu aldrei flogið
til Bardufoss áður. Þeir rýndu í
kort og leituðu fyrir sér eftir
kennileitum á jörðu niðri, fylgdu
þjóðvegum og ísiþökktum ám.
Fyrir þá sök urðu flugmennirnir
að hörfa á meðan él gengu yfir
þrönga dalina af ótta við að ann-
ars myndu þeir rekast á fjallshlíð-
ar. Létti okkur öllum þegar við
lentum á áfangastað. En ekki var
þar til setunnar boðið því að í
þann mund sem við höfðum lagt
hafurtaskið frá okkur á flugbraut-
inni og lausamjöllin sem þyrlan
þeytti upp hafði sest aftur heyrð-
ist mikill hvinur og Jagúar-
orrustuþota birtist á leið til flug-
taks. Við forðuðum okkur hið
snarasta og komumst fljótlega í
öruggar hendur.
Fylgst með „átökum“
I sólarhring gafst okkur tæki-
færi til að fylgjast með „átökun-
um“ á landi. Til liðs við land-
gönguliðana komu norskar sveitir
úr heimavarnarliðinu. En tvö
norsk stórfylki (um 11.000 menn)
vörðust á landi með hraðliði
NATO. í hraðliðinu voru stór-
skotaliðssveitir frá Bretlandi, ít-
alíu og Kanada; undirfylki fót-
gönguliða frá Luxemborg; verk-
fræðifylki, stjórnfylki og flug-
stjórnsveit frá Bandaríkjunum;
Þjóðverjar lögðu til farskiptasveit
og hjúkrunarsveit með sjúkrahúsi;
Bretar önnuðust njósnir og
birgðaflutninga; Kanadamenn,
Þjóðverjar og Bandaríkjamenn
lögðu til þyrlur; orrustuþotur voru
frá Bandaríkjunum, Bretlandi,
Hollandi og Kanada auk norskra
þyrlu- og flugsveita. Á blaða-
mannafundi sem Joseph Luns,
framkvæmdastjóri NATO, efndi
til á „vígvellinum" sagði hann að
um 40.000 menn tækju þátt í æf-
ingunum.
Allir hermennirnir og hvert ein-
asta farartæki var vandlega
merkt þannig að auðveldlega
mátti sjá hvort um væri að ræða
liðsmenn „norðurs", innrásarhers-
ins, eða „suðurs", landvarnarliðs-
ins. Hvarvetna voru „dómarar" á
ferð, en hlutverk þeirra er að meta
Christie, undirhershöfðingi frá
Kanada, mjög vel af frammistöðu
sinna manna.
Við hittum bandariska land-
gönguliða af Saipan eftir fyrstu
nótt þeirra í frosthörkunum.
Flestir voru þeir kampakátir, en
sumum þótti greinilega nóg um.
Flórídabúi stóð við tjaldskörina og
reykti. Hann sagðist fyrir mánuði
hafa verið að busla í hlýjum sjón-
um og mikið vildi hann gefa fyrir
að vera kominn þangað aftur! í
búðunum fengum við lítið spjald
sem hverjum landgönguliða er af-
hent og hann á að lesa sé hann í
vafa um til hvers í ósköpunum
hann er kominn þarna 300 km
norður fyrir heimskautsbaug. Þar
eru menn varaðir við því að á
þessum slóðum, þar sem byggð er
dreifð kunni óvinurinn að beita
kjarnorku-, sýkla- eða efnavopn-
um og eru landgönguliðarnir
hvattir til þess að nota grímur og
hlífðarföt gegn slíkum ógnarvopn-
um. En þar stendur einnig:
„Við erum ekki í Noregi með
bandamönnum okkar í NATO af
því við þráum stríðsátök. Heldur
vegna þess að við unnum því sem
við verjum: stjórnkerfi okkar sem
byggist á frelsi og virðingu fyrir
þeim réttindum sem Guð hefur
veitt einstaklingnum. Og við höf-
um nægilegt afl til að verja þessi
verðmæti með lífi okkar gegn
sérhverjum sem ógnar þeim.
í þágu þessara varna skiptir
Noregur miklu, stjórnmálalega,
landfræðilega og siðfræðilega. Án
Noregs verður norðurvængur Evr-
ópu ekki tryggður og með strönd
Noregs fara fimmtíu og fimm af
hundraði sovéskra herskipa frá
stöðvum við Murmansk. Á striðs-
tímum yrði Noregur, sem er lítið
land, fyrir harkalegri árás.
Noregur skiptir miklu af því að
þar býr frjáls og hugrökk þjóð
sem hefur axlað sinn hluta af
sameiginlegum vörnum hins
frjálsa heims.
Við erum í Noregi á friðartím-
um af því að án máttar og árvekni
er ekki unnt að varðveita friðinn.
Við erum I Noregi af því að
frelsinu sem við njótum fylgja
skyldur.
Við erum í Noregi til að leggja
fram það sem við megnum til að
ástvinir okkar heima og aðrir um
heim allan sem treysta á okkur
geti lifað í friði.
Við gerum ávallt skyldu okkar.
Semper Fidelis."