Morgunblaðið - 08.04.1984, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. APRÍL 1984
23
Yfirfærði ástina
, á synina
Skáldsagan og þá líka sjón-
varpsþættirnir byrja á lýsingu og
skilgreiningu á hjónabandi for-
eldra Pauls. Sambúð þeirra og líf í
Bestwood er svo lýst að lesandinn
fær strax góða mynd af því um-
hverfi sem börn þeirra munu alast
upp í. Móðirin Gertrud er aðal-
persónan og það er hún sem verður
sigurvegarinn í baráttunni milli
hjónanna. Fyrirsagnir kaflanna í
bókinni slá því föstu: „Fyrstu hjú-
skaparárin — Fleiri átök — Morel
varpað fyrir róða. Þarna er ger-
andinn Gertrud Morel, sem hefur
gert það upp við sig að eiginmaður
hennar sé til einskis nýtur og snýr
sér að elsta syni sínum, William.
Yfirfærir á hann alla þá ást sem
faðir hans hefði getað átt og áhuga
sinn óskiptan. Þegar William deyr
hlýtur Paul langþráð sæti hjá
móðurinni, sem hann dáir. Þótt
ekki verði farið út í ástasambönd
Lawrence sjálfs, þá er sama hvort
æfisaga hans eða Jessie Chambers
er lesin, augljóst er að hið sterka
samband við móður hans hefur
staðið í vegi fyrir þvi að hann gæti
myndað stöðugt ástasamband við
aðra konu. Trúlofun hans og Lou-
ise Burrows á síðustu dögum móð-
ur hans, virðist hafa orðið fyrir
einhverja örvilnan. Hann dróst
mest að gáfuðum konum. „Miriam"
hafði rithöfundarhæfileka, eins og
minningar hennar um Lawrence
sýna, og það hafði önnur vinkona,
Helen Corke, líka. En engin þeirra
var í líkingu við það sem hann
þarfnaðist og sem hann fann að
lokum í Friedu.
Til er bréf dagsett 14. nóvember
1912 frá höfundinum til vinar
hans, þar sem hann lýsir eigin
skoðunum á bókinni sem hann er
að skrifa: „Fáguð kona og sterkur
persónuleiki kemur i lágstéttar-
umhverfi en finnur lífi sínu enga
fullnægingu. Eiginmaðurinn hefur
vakið ástríður hennar, svo börnin
eru borin í ástarbríma, og eru
hlaðin lífi og orku. En þegar synir
hennar vaxa úr grasi, kýs hún að
varpa ást sinni á þá. Drifkraftur
þeirra í lífinu er gagnkvæm ást
þeirra og móðurinnar og hún rekur
þá áfram og áfram. En þegar þeir
eru orðnir fullvaxta karlmenn, þá
geta þeir ekki elskað, vegna þess
að móðirin er sterkasta aflið í lífi
þeirra og heldur í þá ... Um leið og
ungu piltarnir taka upp samband
við konur, þá verður þessi klofn-
ingur í þeim. William veitir kynlífi
sínu að tildurdrós en móðir hans
heldur „sálinni". En þessi klofn-
ingur drepur hann niður, því hann
veit ekki hvar hann stendur. Næsti
sonur leggur ást á konu sem berst
um sálu hans við móðurina. Sonur-
inn elskar móður sína — allir syn-
irnir hata og eru afbrýðisamir út í
föðurinn. Baráttan milli móður-
innar og stúlkunnar um soninn
heldur áfram. Móðirin reynist
smám saman sterkari vegna blóð-
tengslanna. Sonurinn ákveður að
hafa sál sína áfram i höndum móð-
innar og snýr sér að kynlífinu einu
eins og eldri bróðir hans. En klofn-
ingurinn í hugskoti hans heldur
áfram að ónáða hann. Móðirin
byrjar ómeðvitað að átta sig á
hvað um er að vera og tekur að
fjara út. Sonurinn varpar frá sér
ástkonunni og snýr sér að deyjandi
móður sinni. í lokin stendur hann
allslaus eftir í lífsbaráttunni."
Þessi útdráttur höfundarins um
bók sína Synir og elskhugar ber
þess merki að hann hefur verið
farinn að kynnast Ödipusarkom-
plexi Freuds, sem einmitt kom
fram um þetta leyti og sem Law-
rence komst í kynni við gegnum
Friedu.
Sveitin og
kolanámurnar
Annars nær Synir og elskhugar
yfir víðfeðmara svið en togstreit-
una um sálu Pauls. Nákvæm lýsing
á heimili Morels og umhverfinu
sýna að þar er höggvið býsna
nærri höfundi. Á uppvaxtarárum
D.H. Lawrence voru miðhéruð
Englands í senn gamla sveitin og
hinn nýi iðnaðarheimur. Upphaf
bókarinnar lýsir einmitt hvernig
þessir tveir heimar eru samofnir. í
sömu andrá eru nefndar kolanám-
urnar og svörtu blettirnir kringum
þær og leiguhús námumannanna
og á hinn bóginn lækir, kornakrar,
engi og bóndabæir. Walter Morel
er dæmigert afsprengi iðnbylt-
ingarinnar (í breskri sögu tíminn
frá 1750 til 1850, en áhrifanna gæt-
ir enn). Hann er skrúfa í stórri vél
hjá stóru námufélagi, býr í litlu,
ljótu leiguhúsi og fer jafnvel í lok
sögunnar í verkfall. En hann geng-
ur til vinnu yfir græn engi. Paul
sonur hans er mikill náttúruunn-
andi, einkum eftir að hann fer að
vera á bóndabæ Willeys. Náman
og bóndabærinn eru í bókinni
táknin fyrir iðnaðinn og landbún-
aðinn á svæðinu. Náin þekking rit-
höfundarins á lífi námumanna í
þorpi sínu mitt í ósnortinni nátt-
úru reyndist honum drjúg í skáld-
sögum hans, m.a. Lady Chatter-
ley’s Lover, sem hér var þýdd og
gekk lengi í handriti undir nafninu
Bláa bókin. Námumennirnir voru á
æskuárum Lawrence á allsæmi-
legum launum samanborið við það
sem síðar varð. Kreppan og erfið-
leikarnir vegna meiri vélvæðingar
í námunum höfðu ekki enn haldið
innreið sína. Konurnar tóku lítinn
þátt í lífi gömlu námumannanna,
sem eyddu mestu af tíma sínum
niðri í námunum og á kránni.
Lawrence hafði jafn mikla fyrir-
litningu á drykkjuskap föður síns
og móðir hans, þótt hann liti þetta
öðrum augum seinna. En alltaf
gerði hann námumennina að sér-
stæðum hópi í samfélaginu. Faðir-
inn er tengdur einhverju dular-
fullu myrkri en móðirin menntun
og menningu. Talsvert menning-
arlíf var á staðnum, sem byggðist
á kirkjunni, bókasafninu og
straumi fyrirlesara, en verkamenn
voru einmitt um þetta leyti byrj-
aðir að gera kröfur um að fá hlut-
deild í aðfenginni og heimatilbú-
inni menningarstarfsemi.
Við höfðum það af
Eftir að D.H. Lawrence sendi frá
sér bókina Synir og elskhugar tók
líf hans nýja stefnu. Hann hélt
fyrst til Þýskalands 1912, og
Frieda kom á eftir honum. Þau
gengu yfir Alpana saman og sett-
ust um tíma að á Ítalíu. Að frá-
talinni stuttri dvöl í Þýskalandi og
nokkurra mánaða viðdvöl í Eng-
landi, þar sem Frieda reyndi að fá
skilnað frá manni sínum, voru þau
á Ítalíu fram að fyrri heimsstyrj-
öldinni. Þar sem hann var kvæntur
þýskri konu voru bresk stjórnvöld
tortryggin í hans garð, svo styrj-
aldarárin urðu þeim hrein martröð
heima í Englandi. Og til að bæta
gráu ofan á svart tók hann að eiga
í erfiðleikum, ekki aðeins með
bækur sínar, heldur líka teikn-
ingar og ljóð, sem þóttu djörf og
lentu í banni. Hann átti i erfiðleik-
um með að fá bækur útgefnar í
Bretlandi. Viktoríutíminn er tal-
inn hafa endað með fyrri heims-
styrjöldinni. Þótt frjálslegt tal
hans um kynlíf hafi ekki þótt eins
tiltakanlegt eftir 1920 eða 1930
eins og fyrir stríðið, þá var djarf-
asta saga hans Lady Chatterley’s
Lover, sem hann skrifaði 1926-
1930, í banni i Bretlandi og Amer-
íku fram til 1960. Og þætti hún
sannarlega ekki tiltökumál nú.
Þannig má kannski segja að Law-
rence hafi verið brautryðjandi nú-
tímaskáldsögunnar með skrif-
um um bannaðar lendur.
Eftir stríð héldu þau hjónin til
Ítalíu, dvöldu á Sikiley og héldu
1922 í langa ferð kringum hnöttinn
með langdvölum á Ceylon, Ástr-
alíu, Mexíkó og Bandaríkjunum.
Og stöðugt vann D.H. Lawrence og
sendi frá sér ferðabækur, ljóð,
smásögur og að sjálfsögðu skáld-
sögur. Hann var orðinn hugsjóna-
maður, sem trúði á möguleikana á
að skapa nýjan og betri heim og er
þetta eirðarlausa ferðaflakk hans
stundum skýrt með þrá hans eftir
að finna eitthvert annað menning-
arform, sem stæði framar og gæti
komið í staðinn fyrir menningu
hinnar gömlu stríðshrjáðu Evrópu.
Samt eyddi hann síðustu árum ævi
sinnar í Evrópu, dvaldi frá
1925—1937 á Ítalíu, Sviss, Austur-
ríki, Þýzkalandi og Frakklandi, oft
á berklahælum, og dó í Suður-
Frakklandi 1930, aðeins 45 ára að
aldri, og vann af kappi fram í and-
látið.
Margar bækur hans fjölluðu ein-
mitt um hans aðalþema, sem strax
gætir í Sonum og elskhugum, þ.e.
ást í hjónabandi, ástríður í kynlífi,
myrkrið sem sest i sálina, tóm-
leikann í sálinni og iðnaðar-
skrímslið sem spillingarafl í
samfélaginu. En í lok erfiðasta
tímabils þeirra hjónanna á styrj-
aldarárunum, gaf hann út ljóðabók
að mestu með ástarljóðum til konu
sinnar, sem hann nefndi stoltur
„Look, We Have Come Through"
eða „Sjáðu, við höfðum það af“.
Samantekt: Elín Pálmadóttir
Sjónvarpsþættirnir eftir sögunni Synir og elskhugar,
sem verið er að sýna á íslandi,
hefjast á því er móðirin, Gertrude
er á markaðinum með eldri börn sín tvö,
soninn William, sem er uppáhaldið hennar,
og Anne. Yngri sonurinn, og
aðalsöguhetjan síðar í mvndinni,
Paul, er þá ófæddur.
Gardínuhúsið
NÝKOMIÐ:
Ódýr dralonefni og stórisar, ítölsk efni, damask, velour,
eldhúskappaefni, bómullarefni, felligluggatjöld og fl. og
fl.
PÁSKATILBOÐ:
Allir dúkar með 10% afslætti. Allt straufríir úrvalsdúkar.
Vönduð vara — Góð þjónusta.
fíuftlÍK* wl*
Iðnaðarhúsinu,
Hallveigarstíg 1,
ÁVÖXTUNsf^y
VERÐBRÉFAMARKAÐUR
Kynnið ykkur nýjungar í
ávöxtun sparifjár
Verðtryggð spariskírteini ríkissjóðs
Gengi 09.04.’84
Ár Fl. Sg./100 kr. Ár Fl. Sg./100 kr.
1971 1 15.134 1977 2 1.693
1972 1972 1 2 13.812 11.237 1978 1978 1 2 1.348 1.082 Óverðtryggð
1973 1973 1 2 8.528 8.196 1979 1979 1 2 918 701 ♦^eðskuldabréf
1974 1 5.344 1980 1 629 Ár 20% 21%
1975 1 4.086 1980 2 476 1 86,3 87,0
1975 2 3.029 1981 1 407 2 80,3 81,3
1976 1 2.753 1981 2 301 3 74,9 76,1
1976 2 2.267 1982 1 285 4 70,2 71,5
1977 1 1.988 1982 2 211 5 66,0 67,4
1983 1 163 6 62,2 63,7
1983 2 104
Verðtryggð
veðskuldabréf
Ár Solug. 2 afb/ári.
1 95,2 6 81,6
2 91,9 7 78,8
3 89,4 8 76,1
4 86,4 9 73,4
5 84,5 10 70,8
Óskum eftir spariskírteinum ríkissjóðs til
sölu. Verðtryggð veðskuldabréf óskast í sölu.
Óverðtryggð veðskuldabréf óskast í sölu.
*
Avöxtun ávaxtar fé þitt betur
jraptf
LAUGAVEGUR 97 - 101 REYKJAVÍK
OPIÐ FRÁ10 — 17 -SÍMI 28815