Morgunblaðið - 09.05.1984, Blaðsíða 32

í£eí ÍAM .e JIUOAflTTXTVGTW flWí mvmnflOM
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MAÍ 1984

32
spurt og svarad
Lesendaþjonusta MORGUNBLAÐSINS
BYGGINGARMÁL
Hér birtast spurn-
ingar lesenda um
byggingarmál og svör
Hákons Ólafssonar
yfirverkfræðings og
Péturs H. Blöndals
framkvæmdastjóra.
PÉTIIR H. HÁKON
BLÖNDAL ÓLAFSSON
Þórður Júlíusson spyr:
1) Er ástæða til að ætla, að
íbúðarverð hækki umfram láns-
kjaravísitölu og raunvexti á næstu
árum?
Svar:
Þetta er mjög erfið spurning og
get ég ekki gert betur en að koma
með mína skoðun á spurningunni.
Samkvæmt upplýsingum Fast-
eignamats ríkisins féll fasteigna-
verð miðað við fast verðlag um
20% til 30% frá ágúst 1982 til ág-
úst 1983. Á móti kemur, að verðið
hafði hækkað mikið frá ársbyrjun
1979. Því er það ekki víst að verðið
sé núna komið í lágmark.
Þá ber að hafa í huga, að Fast-
eignamatið tekur ekki tillit til
verðrýrnunar útborgunarinnar,
sem dreifist oft á eitt ár. Hún er
um 75% af verðinu og verðbólgan
rýrir hana ekki lengur eins og hún
gerði. Því má reikna með að verðið
hafi hækkað mikið síðasta hálfa
árið eingöngu vegna hjöðnunar
verðbólgu.
Nokkur atriði koma einnig til
greina þegar meta skal hvort
íbúðaverð muni hækka meira en
lánskjaravísitala á næstu árum.
Þar koma til hækkaðir skattar
(fasteignagjöld, eignaskattar)
vegna minni verðbólgu, stórhækk-
un raunvaxta sem gera aðra fjár-
festingu miklu mun betri en íbúð-
arhúsnæði. Hvort tveggja mun
beina fjármagni frá íbúðarhús-
næði og halda verðinu niðri. Því er
það skoðun mín að þrátt fyrir
óvenjustóra aldurshópa ungs
fólks, sem núna leitar sér að hús-
næði, muni verðið ekki hækka um-
fram verðlag, þ.e. lánskjaravísi-
tölu á næstu árum.
Af ásettu ráði svaraði ég spurn-
ingunni án þess að taka raunvexti
með í dæmið. Ef þeir eru teknir
með, er svarið mjög eindregið nei
að mínu mati. Raunvextir eru
nefnilega það háir (10% til 12%)
um þessar mundir að með ólíkind-
um er að íbúðarhúsnæði geti
hækkað svo mikið í mörg ár.
2. Er mjög óhagstætt að selja
nýtt einbýlishús til að létta á
skuldum og kaupa t.d. hæð eða
blokkaríbúð. Ef svo er, er ástæða
til að ætla, að það breytist á næst-
unni? Þá er ég með í huga að ódýr-
ara húsnæði hefur hækkað mun
meira að undanförnu.
Svar:
Kostnaður við íbúðarhúsnæði
hefur aukist mjög mikið að undan-
förnu eins og drepið var á hér að
framan. Reikna má með 10% vöxt-
um af fjármagninu, 2,5% í viðhald
og afskriftir, 1,5% í skatta eða alls
um 14% af því fjármagni, sem
bundið er í fasteigninni. Ef maður
býr í milljón króna ódýrara hús-
næði, sparar hann sér því 140 þús-
und á ári eða um 12 þúsund á
mánuði. Það er verðið, sem greitt
er fyrir að búa í þetta stærra hús-
næði.
PB.
Helga Þorkelsdóttir spyr:
Verða byggingameistarar, eða
þeir sem taka að sér umsjón með
húsbyggingum að vera í meistara-
félagi til að geta skrifað upp á
teikningar? Samkvæmt lögum
hefur hingað til ekki verið skil-
yrði, að verktaki við húsbyggingar
sé í meistarafélaginu, en mig lang-
ar til að vita hvort því hafi verið
breytt nýlega, þannig að allir sem
taka að sér slík verk, verði að vera
í félaginu?

Svar:
Nei. Til þess að iðnmeistari geti
skrifað upp á teikningar hjá
Reykjavíkurborg þarf hann lög-
gildingu. Hana fær hann að loknu
meistaraprófi og fengnu meistara-
bréfi. Hann þarf ekki að vera í
meistarafélaginu. Flestir meistar-
ar eru þó í sínum fagfélögum.
Fyrrverandi húsbyggjandi spyr:
1) Átti fólk kost á að velja um
steypiefni á því tímabili, þegar al-
kalískemmdir komu fram við hús-
byggingar? Ástæðan fyrir þessari
fyrirspurn er auglýsing í Morgun-
biaðinu nú nýverið, frá Steypu-
stöðinni, en í henni segir m.a.:
„Steypustöðin hefur ávallt notað
og haft á boðstólum óvirk stein-
efni“. Mér finnst þessi fullyrðing
orka tvímælis gagnvart þeim sem
urðu fyrir barðinu á alkalí-
skemmdum og því spyr ég: Átti
fólk einhverja valkosti á þessu
tímabili. Getur verið að þeir hjá
steypustöðvunum hafi vitað um
þessa hættu, en ekki látið fólk
vita?
2) Hver ber ábyrgð á of mikilli
vatnsnotkun við steypu, bygg-
ingameistarinn eða eigandinn, eða
kannski báðir?
3) Hafa yfirvöld gert einhverjar
ráðstafanir til að mynda styrkt-
arsjóð fyrir þá húsbyggjendur,
sem urðu fyrir barðinu á alkali-
skemmdum? Mér hefur dottið í
hug að fjármagna mætti slíkan
sjóð að hluta með því að leggja
einhvern skatt á steypustöðvarn-
ar.
Svar:
1) Alkaliskemmdir í Reykjavík
og nágrenni eru nánast eingöngu
bundnar við notkun Hvalfjarðar-
efnis. Þessu steypuefni er dælt úr
Hvalfirði og kom fyrst á markað
1962. Önnur steypuefni voru
Rauðamelsefni, sem tekið var ná-
lægt Stapafelli á Reykjanesi og
Esjubergsefni, sem tekið var í
Esju. Þessi efni eru ekki alkalí-
virk.
Hlutdeild Hvalfjarðarefnis
jókst stöðugt til 1974 en á tímabil-
inu 1974—1978 var það nær ein-
göngu notað.
Steypustöðin hf. rekur Esju-
bergsnámu og mun, strax eftir að

Einn milljarður
— engin kvittun
— eftir Gísla
Blöndal
í grein, sem ég birti í Morgun-
blaðinu 16. mars sl. og nefndi
„Með milljarð í forgjöf" benti ég
á að fullsannað þætti að sam-
vinnufélögin (þ.m.t. Sláturfélag
Suðurlands) hafi á sl. 4 árum
haft af skattgreiðendum þessa
lands um 1000 milljónir króna,
reiknað á gengi í febr. ’84. Benti
ég á að gjafir þessar hefðu feng-
ist í formi niðurgreiðslna á
vaxtakostnaði, kostnaði sem
reyndar aldrei var til staðar.
Andköf kaupfélagsstjóra
í því sem telja verður víst
svargrein Samvinnuhreyfingar-
innar eftir Ólaf Sverrisson,
kaupfélagsstjóra og stjórnar-
menn SIS, í Morugnblaðinu 4.
apríl, er þó alls engin tilraun
gerð til að hnekkja þessari stað-
hæfingu, heldur snýst grein hans
mikið til um starfsheiti mitt.
Það að ekki er gerð hin
minnsta tilraun til að svara svo
stóru máli með öðru en útúr-
snúningi segir sína sögu, og er
auðvitað svar útaf fyrir sig. Ég,
sem einn af þeim þúsundum
skattgreiðenda, sem borgaði
milljarðinn umtalaða átti frekar
von á kvittun án nokkurs útúr-
snúnings.
Til frekari glöggvunar má ætla
að Kaupfélag Borgfirðinga hafi
fengið í sinn hlut á síðasta ári
20—30 milljónir króna af gjöf-
inni umræddu. Það ættu því að
vera hæg heimatökin fyrir kaup-
félagsstjórann að sannfærast hjá
gjaldkera sínum.
Svolítið merkilegt
„Það eru alveg órökstuddar
dylgjur að kaupfélagið færi fjár-
muni milli starfsgreina," segir
Ólafur Sverrisson í grein sinni.
Rétt væri fyrir Ólaf að byrja að
sannfæra þá í Ólafsvík og Stykk-
ishólmi áður en hann snýr sér að
mér. Reyndar virðist kaupfélags-
stjórinn vera einn uin þessa
skoðun. Ekki skal fjólyrt frekar
að þessu sinni um staðhæfingu
kaupfélagsstjórans, en ef hún er
skoðuð verður að ætla að versl-
unarrekstur kaupfélaganna hafi
skilað umtalsverðum hagnaði á
síðastliðnum árum, raunar svo
miklum að nægt hefur til að
byggja mjög myndarlegar versl-
unarhallir vítt og breitt um land-
ið á sama tíma og þau eru tekju-
skattlaus. Það þótti ætíð svolítið
merkilegt í minni sveit er þeir
sem skattlausir voru byggðu sér
á sama tíma íbúðarvillur og bár-
ust mikið á.
Tortryggni má eyða
Ef Samvinnuhreyfingin vill
losna undan umræðu sem þessari
og eyða tortryggni almennings
verður hún líka að sýna það í
verki. Síðastliðin 80 ár hefur
ekkert það gerst sem bendir til
að svo sé, allavega hefur það þá
farið framhjá mér.
Er SfS tilbúið að taka undir þá
skoðun að nauðsynlegt sé að
setja einokunarlöggjöf (Anti-
Trust), þar sem kveðið yrði á um
að aðskilja skuli rekstur slátur-
húsa og mjólkursamlaga frá
Gísli Blöndal
„Er SÍS tilbúið að taka
undir þá skoðun að
nauðsynlegt sé að selja
einokunarlöggjöf (Anti-
Trust), þar sem kveðið
yrði á um að aðskilja
skuli rekstur sláturhúsa
og mjólkursamlaga frá
kaupfélögum, bæði
rekstrar- og bókhalds-
lega?“
kaupfélögum, bæði rekstrar- og
bókhaldslega?
Ef SÍS svarar þessari spurn-
ingu játandi er ég viss um að það
er líka tilbúið að bjóóa út rekstur
sláturhúsanna og þannig ná niður
þeim gífurlega sláturkostnaði
sem neytendur og bændur hafa
orðið að greiða. Verði svarið hins
vegar neitandi verður að álykta
sem svo að forystumenn Sam-
bandsins láti sér í léttu rúmi
liggja þó fram í dagsljósið séu
dregnar jafn ógnvekjandi stað-
reyndir og birtust í grein Þor-
valdar Búasonar, sem áður hefur
verið vitnað til.
Forréttindi afnumin
Látið hefur verið að því liggja
að öll skrif um sérleyfi Sam-
bandsins á vinnslu og verslun
með landbúnaðarvörur sé sprott-
in af óvild og öfund í þeirra garð
og jafnvel bænda.
Þetta er gamalkunn lumma og
oft notuð í stað raka. Venjulegt
fólk brosir í kampinn við slíku og
er hinn „sjálfskipaði fulltrúi
reykviskra verslunarmanna" þar
ekki undanskilinn. Mín skoðun
er, að í þessu máli fari algjörlega
saman hagsmunir bænda og
neytenda, og hvorugan hópinn
má hlunnfara af einokunaraðila.
Það er því hagsmunamál bænda
jafnt sem neytenda í þessu landi
að forréttindaaðstaða samvinnu-
félaga verði afnumin með öllu og
það fyrr en síðar. Það ætti því
ekki að koma Ólafi Sverrissyni á
óvart að almenningur vílji frekar
standa með bændum en Sam-
bandinu.
Gísli Hlöndal er rerslunarmaður í
Reykjavík.