Morgunblaðið - 10.06.1984, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. JÚNl 1984
Dauðir segja
eldgosasögu
VESUVIUS FYRIR 2000 ARUM
íslenzkur jarðfræðingur við uppgröftinn á Ítalíu
Hún hefur verið um 45 ára gömul, þegar eldgosið batt enda á líf hennar. Og
þarna hefur hún legið í 2000 ár með dýru skartgripina sína, tvö falleg
slönguarmbönd úr skíra gulli og tvo stóra gullhringa með steinum.
Maíhefti hins vandaða tímarits
National Geographic er að
stórum hluta lagt undir upp-
gröft og fornleifarannsóknir á
bænum Herculaneum, sem
grófst í ösku í eldgosinu í
Vesúvíusi 79 f. Kr., því hinu
sama sem lagði Pompeii í eyði.
En þessi bær fannst árið 1975
og hefur verið unnið að rann-
sóknum þar síðan, aðallega tvö
síðustu árin, og bæði fundist
leifar íbúanna, sem fórust svo
skyndilega þar sem þeir voru
komnir og hýbýli þeirra. Þessi
uppgröftur hefur líka veitt
miklar upplýsingar um eldgos-
ið sjálft. En um það ber vitni
greinin í Geographic undir
fyrirsögninni: Eftir 2.000 ára
þögn segja hinir dauðu söguna
um gosið í Vesúvíusi.
Jarðfræðingurinn sem haft hef-
ur á hendi eldfjallarannsóknirnar
á þessu 2.000 ára gosi í Vesúvíusi
er fslendingur, Haraldur Sigurðs-
son, og eru miklar upplýsingar
eftir honum hafðar í greininni og
mynd af honum á staðnum. Hefur
hann getað tímasett alla atburði
gossins og fengið nákvæma mynd
af atburðinum, miklu nákvæmari
en áður var fengin með uppgreft-
inum á Pompeii. Náði fréttamaður
símtali við Harald, sem birtist
annars staðar hér á síðunni.
Allir fórust á andartaki
Út úr tímalausri, rykfallinni
dimmunni, starir fornrómverskt
fórnarlamb Vesúvíusarfjalls út í
20. öldina og gnístir enn tönnum í
skelfingu. í námunda liggja
brunnar, samfléttaðar leifar
nokkurra annarra, sem grafist
höfðu í votan eldfjallajarðveg.
Þannig hefst fyrrnefnd grein í
Geographic Magazine. Gefur strax
hugmynd um hvað blasti við eftir
að ítalskir verkamenn tóku fyrir
tveimur árum að grafa upp
skemmur á hafnarbakkanum í
Herculaneum. Síðan hafa mörg
önnur vitni um manntjón komið
fram í dagsljósiö þarna á strönd-
inni: hefðarkona með skartgripina
sína, rómverskur hermaður með
sverð í hendi og ýmiskonar áhöld,
ljósker, peningar og jafnvel
óskemmdur rómverskur bátur.
Þetta lyftir ekki aðeins hulunni af
hinum átakaniegu, síðustu mínút-
um þessara skefldu íbúa. Það
dregur fram í dagsljósið mergð af
nýjum upplýsingum sem nú þegar
segja okkur miklu meira en vitað
var áður um það hvernig fólkið
lifði, og dó, í borgunum undir
Vesúvíusarfjalli.
Sviðið hefur verið í myrkri í
2.000 ár. Líka leiksviðið sem þarna
lá grafið 30 metrum undir gosefn-
unum. Þar hafa komist í sæti
2.500—3.000 manns og klukku-
hljóðfæri á gólfinu sýnir að gam-
anleikur hefur verið fluttur í
þessu leikhúsi, stolti hins forna
strandbæjar Herculaneum á 1. öld
f. Kr. Öll ummerki um bæina
Pompeii og Herculaneum voru
þurrkuð út þartil þeir urðu af til-
viljun á vegi verkamanns að grafa
brunn árið 1709. Þá tók hefðarfólk
frá Napólí að grafa niður holur til
að ræna ieikhúsið. Hirtu m.a.
marglitar marmaraflögurnar af
framhliðinni til að setja á húsin
sín og brons og marmarastytturn-
ar til að prýða heimili sín.
Flóinn er í hálfs km fjarlægð
frá leikhúsinu. Gjóskan úr sama
gosi hefur grafið ströndina undir
20 metra þykku lagi. Nú er búið að
grafa upp hluta af þessari strönd.
Óg þar hafa einmitt komið í ljós
þessar skemmur, sem líklega hafa
verið notaðar til að geyma í báta. í
*þeim hafa fundist dýrmætustu
fornleifar seinni tíma. Fornleifa-
fræðingar höfðu fram að því talið
að næstum öllum íbúum í Hercul-
aneum hefði tekist að flýja undan
gosinu í Vesúvíusarfjalli. Eftir að
íbúamir voru flúnir, hefði Hercul-
aneum svo grafist undir loftþéttri
leirskriðu. I Pompeii hefði nokk-
urra klukkustunda öskufall grafið
þá sem þar hafa fundist. En fyrri
tíma vísindamenn þekktu ekki
helskýin svokölluðu, sem ekki upp-
götvuðust fyrr en á þessari öld.
Þessi flóð ofsaheitrar eiturgufu og
gosefna, sem koma æðandi niður
Fólkið hefur flúið niður á ströndina og þjappað sér saman í skelfingu sinni.
Er þarna enn, þar sem það leitaði skjóls í faðmi hvers annars. Þessir hafa
komist í bátinn, sem dugði þó skammt.
Gas- og öskuflóðið sem skall á borginni og deyddi íbúana svo fljótt hefur
geymt ýmsa húsmuni vel. Hér er 2000 ára gamalt baðker úr bronsi og
marmaravaskur.
íburðarmikið mosaíkgólf hefur brotnað undan þunganum af öskulögunum
ofan á, en kemur nú undan farginu í allri sinni fegurð. Um dyrnar er útsýni
úr þessum híbýlum til hafsins.