Morgunblaðið - 10.06.1984, Blaðsíða 28

76
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ 1984
Breytið ekki okkar
heimi íykkar mynd
Viðíal við Elínu Bruusgaard
Hugsum okkur stríð þar sem 40 þúsund
menn féllu á degi hverjum, allt árið um
kring. Myndum við ekki segja að þetta
væri tortímingarstríð? Myndum við ekki
mótmæla með fánum og kröfuspjöldum,
með verkföllum og öllum meðulum sem
við gætum beitt? En 40 þúsundir barna
deyja á hverjum degi — hver vill and-
mæla fyrir þeirra hönd? Og vegna tára
40 þúsunda kvenna sem falla á degi
hverjum, í gær, í dag og á morgun?
annig lauk máli sínu á
landsfundi Friðarhreyf-
ingar íslenzkra kvenna
Elín Bruusgaar, sem
fengin hafði verið frá Noregi til að
flytja þar erindi. En Elírv hefur
áratugum saman starfað af mik-
illi óeigingirni að þróunarhjálp og
margvíslegum málum kvenna og
fátækra þjóða, bæði heima í Nor-
egi og á alþjóðavettvangi. Hún var
m.a. fulltrúi Noregs í fram-
kvæmdanefnd Alþjóðasambands
húsmæðra, sem ásamt öðrum
norskum kvennasamtökum hefur
unnið þrekvirki í þróunarhjálp í
Afríku og Asíulöndum og er nú
fulltrúi Noregs í kvennanefnd
Sameinuðu þjóðanna, sem hefur
aðsetur í Vínarborg og er m.a. að
undirbúa kvennaráðstefnu SÞ í
Nairobi á næsta ári til að ljúka og
taka út árangurinn af kvennaára-
tugnum. Fyrir utan það er hún al-
veg sérlega elskuleg og heillandi
kona, sem hefur frá mörgu að
segja. Sumt af því segir hún í bók-
inni Augliti til auglitis, sem kom
út í íslenskri þýðingu Sigríðar
Thorlacius í vetur.
Þegar Elín Bruusgaard mælti
ofangreind orð, var hún að tala
um offjölgunarvanda heimsins, að
mannkyninu fjölgar um 16 millj-
ónir á ári: Það er stórt vandamál,
en eitt hefur valdið mér undrun,
sagði hún. Hvers vegna hafa engin
kvennasamtök tekið hinn geig-
vænlega barnadauða á stefnuskrá
sína? Þar er viðfangsefni sem kon-
ur um allan heim geta sameinast
um. Þegar um börnin okkar er að
ræða hafa allar konur eina sál.
Gegnum börnin er hægt að fá aðr-
ar konur til viðtals. Á hverjum
degi deyja 40 þúsund börn í fá-
tæku löndunum úr sulti og van-
næringu? Og Elín segir okkur frá
honum Josúa í þorpi einu inni í
Afríku, þar sem hún var á ferð
vegna hjálparstarfs. Þegar hún
kom að litlu heilsugæslustöðinni
sat þar fyrir utan drengur með
uppbólginn maga og starandi
augnaráð, augsýnilega langt leidd-
ur. Hún fór inn og sagði felmtri
slegin: Það er hér lítill veikur
drengur fyrir utan, getið þið ekki
gert eitthvað fyrir hann fljótt?
Það hlýtur að vera hann Josúa
litli, var svarið, nei, fyrir hann
getum við ekkert gert. Hann er að
deyja og við höfum ekkert rúm
fyrir hann. Við erum að reyna að
bjarga honum yngri bróður hans,
sem ekki er eins lagt leiddur af
hungri. Tveimur dögum seinna,
þegar Elín kom þar aftur, var
Josúa horfinn af staðnum sínum,
dáinn. Móðirin sem komið hafði
berandi drengina farin heim með
yngri soninn. En starfsfólkið
sagði, að eftir 2 mánuði mætti bú-
ast við að sjá hana aftur með þann
yngri, síðasta barnið sitt, og þá
jafn langt leiddan og Josúa.
Okkur, sumum áheyrenda a.m.k.,
fannst liggja í orðum Elínar
Bruusgaard að kannski væri enn
nærtækara að reyna að koma ein-
hverju af þessum 40 þúsund Jos-
úum, sem eru að deyja úr hungri
og bjargarleysi í veröldinni dag
hvern nú, til bjargar en beina allri
athyglinni að ókomnum, hugsan-
legum hættum, sem börnum okkar
eru búin.
Breytið ekki okkar
heimi í ykkar
í fyrrnefndri bók Elínar
Bruusgaard segir hún á skemmti-
legan og oft gamansaman hátt frá
þáttum úr ferðum sínum og
tengslum við konur á stöðum eins
og Zambíu, Kenýu, Shri Lanka,
Pakistan, Kampútseu, Póllandi
o.s.frv. vegna hjálparstarfs af
ýmsu tagi. í viðtali við hana hefi
ég orð á því að þar skíni í gegn
annað viðhorf en maður eigi að
venjast, þegar við Norðurlandabú-
ar komum vaðandi inn í þessi fjar-
lægu lönd og ætlum náðarsamleg-
ast — án þess þó að segja það —
að hjálpa þessu vesalings fólki til
að lifa eins og við hér. Okkar
lífsmáti sé sá eftirsóknarverðasti.
Hún kannast við það og segir: í
Zambíu sagði ágætur maður svo
réttilega af hreinskilni, sem mað-
ur fær sjaldan að heyra: Komið
ekki hingað til að reyna að breyta
okkar heimi í ykkar mynd. Þá
fáum við bara fyrirmyndir og
verðum kopíur af ykkur. Og okkur
líkar ekki það sem við sjáum til
ykkur og það sem þið gerið. Þetta
sama viðhorf má greina víðar. Að-
stæður eru svo ólíkar.
— En það skrýtna er, segir Elín
ennfremur. að rétt áður en ég kom
hingað til íslands var ég í Calcutta
á Indlandi og sat með konum í
stofu, þar alveg eins og hér. Og við
töluðum um alveg það sama sem
við konurnar erum nú að tala um
á íslandi. Okkur er það sama í
huga, ef við náum saman.
— Og hvað er það sem konur
tala um alls staðar, þrátt fyrir
ólíkar aðstæður og ólík viðhorf?
Börnin, svarar Elín um hæl. Það
er það sem við eigum sameigin-
legt. Ég held kannski að við höfum
haft ranga aðferð t þessu átaki til
að bæta stöðu konunnar. Við byrj-
uðum ofan frá. Allar þær konur
sem nálægt koma eru forréttinda-
konur. Konumar á hverjum stað,
sem hafa fengið menntun og tæki-
færi og vilja bæta hag kynsystra
sinna. En það nær ekki til kvenn-
anna, sem ganga út úr kofunum
sínum, vinna eins og þrælar bara
til að lifa, sækja vatn langar leiðir
og eru einfaldlega of þreyttar til
að hugsa eða hlusta. Við eigum að
byrja neðan frá, hjá þessum kon-
um og hlusta á þær, vinna okkur
upp eftir stiganum. Þetta hefur
kvennahreyfingin látið undir höf-
uð leggjast. Það er þarna niðri
sem skórinn kreppir. Og þá er
fyrsta sambandið að setjast með
þessum konum undir bao-bao-tré
og tala um börnin. Fyrst þeirra
börn og svo önnur. Það opnar leið
að hjarta þeirra, allra kvenna.
Konan í þriðja
heiminum
Þetta leiðir talið að átaki Sam-
einuðu þjóðanna til að bæta hag
kvenna í heiminum. En níu ár eru
liðin frá kvennaárinu og eitt ár
eftir af kvennaáratugnum, sem nú
er verið að líta yfir. Unnið er að
því að undirbúa ráðstefnu til út-
tektar á árangrinum og móta
framtíðarverkefnin í Nairobi 15.
til 27. júlí næsta sumar. Elín vill
helst ekki svara beint spurning-
unni um það hvort mikill árangur
hafi orðið. Á vissum sviðum vissu-
lega, en fyrir konur í heiminum í
heild er vafasamara með árangur-
inn. — Þeim mun meira sem mað-
ur sér, því fleiri og stærri verða
götin og gallarnir, segir hún. Hún
telur að það hafi verið til skaða að
skutla kvennamálunum úr innsta
hring atburðanna hjá Sameinuðu
þjóðunum í New York og í miðstöð
þróunar og mannréttinda í Vín-
arborg. Og til Kvennanefndarinn-
ar var svo vísað alls konar málum
án þess að fylgdi fé og stjórnmála-
leg völd. En ekki megi láta deigan
síga. Unnið er að því fyrir Nair-
obi-ráðstefnuna að leggja upp
framhaldsáætlun FLS (Forward
Looking Strategy), sem á að ná
fram til ársins 2000. Og í Nairobi á
að safna hugmyndum um hvernig
og hvað beri að leggja mesta
áherslu á. Það megi ekki verða
eins undirbúið og upphaflega
kvennaráðstefnan í Mexíkó fyrir 9
árum, sem byggðist á svörum frá
20 þjóðum um hvað gera þyrfti.
Aðeins þessar 20 þjóðir af yfir 150
gáfu svör við því, og vitanlega
voru það þær þjóðir sem lengst
eru komnar. Nú verði að vinna
þetta miklu raunsærra og mark-
vissara. Umræðunum um kjörorð
kvennaáratugarins hafa forrétt-
indakonur stýrt og leitt þær inn á
þær brautir sem þær vilja. Þessar
forréttindakonur búa í iðnríkjun-
um og sumar tilheyra efsta lagi
þjóðfélagsins í 3. heiminum, segir
Elín.