Morgunblaðið - 10.06.1984, Blaðsíða 18
66
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ 1984
SVIPMYND Á SUNNUDEGI/P.W. BOTHA
P.W. BOTHA, forsætisráðherra Suður-Afrfku, sem
hefur verið á ferðalagi í Evrópu, þótti svo herskár
leiðtogi þegar hann kom til valda fyrir sex árum að
margir bjuggust við að harðari stefna yrði tekin
upp. En á valdaárum sfnum hefur hann gert
nokkrar breytingar á stefnunni í kynþáttamáium
og undirritað friðarsamninga við tvö blökku-
mannarfki til að draga úr viðsjám í sunnanverðri
Afríku.
Þessar breytingar hafa valdið klofningi í Þjóð-
ernisflokki Botha og í röðum hollenzkumælandi
Afríkana eins og Búar eru nú kallaðir, en þeir eru
60% hvítra fbúa Suður-Afrfku og afkomendur hol-
lenzkra, franskra og þýzkra landnema. Leiðtogar
Afríkana óttast fátt eins mikið og slfkan klofning,
sem kallast Volkskeuríng. En Botha hefur reynzt
fús til að fórna einingu Afríkana til að tryggja
breytingarnar, sem hann hefur talið nauðsynlegar,
og jafnvel frjálslyndustu andstæðingar hans virða
hann fyrir það.
H
aukurinn
Botha: Harður stjórnmálamaður, en sveigjanlegur stjórnandi.
sem vill friðmælast
við blökkumenn
Til að koma á þessum breyting-
um þurfti mikið hugrekki, þótt
þær virðist ekki róttækar á vest-
rænan mælikvarða, og Botha hef-
ur alltaf verið þekktur fyrir póli-
tíska dirfsku og festu. Hann sætt-
ir sig illa við alla andstöðu og lip-
urð er ekki einn af kostum hans.
Þegar hann hefur einu sinni tekið
ákvörðun stefnir hann ótrauður að
settu marki, ekkert fær haggað
honum og hann kærir sig kollótt-
an um afleiðingarnar.
Skapmikill
Þótt hann hafi mildazt nokkuð
síðan hann varð forsætisráðherra
er hann enn mjög herskár og
stjórnlyndur. Hann heldur þrum-
andi ræður á fundum og minnir þá
um margt á reiðan skólakennara.
Hann er geysilega skapmikill og
getur stokkið upp á nef sér þegar
honum er andmælt eða þegar orð
hans eru dregin í efa.
Fyrrverandi ráðherra segir að
eitt sinn þegar þeir rifust í forsæt-
isráðuneytinu hafi ritari Botha af-
stýrt handalögmálum.
Botha þykir um margt minna á
ísraelska stjórnmálamanninn Ari-
el Sharon, „ísraelsku jarðýtuna".
Sjálfur hlaut Botha viðurnefnið
„Piet Wapen“ (Pétur vopn) þegar
hann var landvarnaráðherra, þótt
því væri breytt í „Piet Waterpist-
ool“ (vatnsbyssa) þegar aðgerðir í
Angólu fóru út um þúfur. Hann
hefur einnig verið kallaður „sköll-
ótti örninn", enda er hann „hauk-
ur“ og þykir minna á ránfugl.
Þrátt fyrir hörkuna segir vinur
Botha að hann sé sveigjanlegur í
stjórnsýslustörfum, kunni þá list
að velja rétta menn til starfa og
hlusti vel á öll ráð. Skipulagshæfi-
leikar hans eru frábærir.
Hclen Suzman, sem hefur setið í
rúm 30 ár á þingi fyrir frjáls-
lynda, hefur viðurkennt að henni
sé í nöp við hann. Hún segir að
hann sé eini ráðherrann, sem hún
hafi aldrei getað talað við á löng-
um stjórnmálaferli.
Þegar dr. Hendrik Verwoerd
forsætisráðherra var ráðinn af
dögum í þinghúsinu í Höfðaborg 6.
september 1966, skálmaði Botha
öskureiður yfir þingsalinn, hróp-
aði ókvæðisorð að frú Suzman og
sakaði hana og hennar líka um að
bera ábyrgð á morðinu.
Pieter Willem Botha, sem bæði
vinir og óvinir kalla „P. W.“, er
fæddur 12. janúar 1916 á býli
skammt frá þorpinu Paul Roux í
Fríríkinu óraníu, þar sem alltaf
hefur gætt mikillar íhaldssemi.
Botha telur, eins og margir aðrir
leiðtogar Afríkana, að hann hafi
fengið mikla innsýn í hugarheim
svartra Afríkumanna vegna upp-
runa síns og segir að það sama
verði ekki sagt um enskumælandi,
frjálslynt og veraldarvant fólk í
borgum Suður-Afríku.
„Ég ólst upp á sveitabæ, þar
sem við stóðum í beinum tengslum
við Sotho-fólkið; það vann á býlinu
og bjó þar. Við lékum okkur sam-
an þegar við vorum börn og lærð-
um tungu hvorir annarra...
Sotho-fólkið gerði mér fært að
skilja það og líta á það sem
mannlegar verur.“
Móðir hans tók mikinn þátt í
trúboðsstarfi og að hans sögn
kenndi hún honum að „hata ekki
annað fólk eða aðra kynþætti".
Hann stundaði nám i gagn-
fræðaskóla í bænum Betlehem í
grenndinni og síðan í háskólanum
í fylkishöfuðborginni Bloemfont-
ein, en hætti námi þegar hann
hafði lagt stund á lögfræði í eitt
ár. Hann er fyrsti forsætisráð-
herra Suður-Afríku af níu, sem
hefur ekki háskólapróf, og ýmsir
telja það skýra ofstopa hans að
nokkru.
Hörö barátta
Botha vakti snemma athygli dr.
Daniel D.F. Malans, fyrsta forsæt-
isráðherra þjóðernissinna. Hann
gerðist starfsmaður Þjóðernis-
flokksins um leið og hann hætti
námi, tvítugur að aldri, og fékk
það verkefni að stjórna starfi
flokksins í Höfðafylki.
Flokkurinn var í stjórnarand-
stöðu og Botha féll vel mikil
harka, sem var í stjórnmálabar-
áttunni á þessum árum, þegar
Afríkanar börðust fyrir því að ná
pólitískum yfirráðum. Ein af að-
ferðum hans var að grípa fram í
fyrir ræðumönnum andstæð-
inganna á fundum með því að
hrópa í gjallarhorn.
Jafnaldrar hans segja að hann
hafi skipulagt hópa unglinga, sem
hleyptu upp fundum stjórnar-
flokks Jan Smuts hershöfðingja,
Sameinaða flokksins. Hann neitar
því ekki að hann hafi tekið þátt í
ofbeldi, en segir að það hafi aðeins
gerzt þegar honum og vinum hans
hafi verið meinað að bera fram
fyrirspurnir.
Hann var um tíma félagi í
Ossewabrandwag, félagi hægri-
öfgamanna, sem voru hlynntir
nazistum og börðust gegn þátt-
töku Suður-Afríkumanna í síðari
heimsstyrjöldinni — „stríði Eng-
lendinga“ eins og þeir kölluðu það.
Á þetta er ekki minnzt í opinberri
ævisögu hans.
Árið 1943 kvæntist hann Önnu
Elizabeth Rossouw, dóttur mót-
mælendaklerks í Swellendam. Þau
eiga fimm börn, tvo syni, Pieter og
Rossoum, og þrjár dætur, Elanza,
Amelia og Rozanne.
Botha var kjörinn á þing þegar
þjóðernissinnaðir Afríkanar kom-
ust til valda 1948 og hefur síðan
verið þingmaður kjördæmisins
George, sem er vinsæll ferða-
mannastaður á suðurströnd
Höfðafylkis. Hann hefur verið
leiðtogi Þjóðernisflokksins í
Höfðafylki síðan 1966 og engin
deild flokksins hefur verið eins vel
skipulögð.
Hann hefur setið lengur á þingi
en nokkur annar þjóðernissinni.
Hann öðlaðist mikla reynslu í
stjórnsýslustörfum og gegndi
fimm eða sex ráðherrambættum
áður en hann tók við starfi land-
varnaráðherra í apríl 1966, starfi
sem hann gegndi til 1980, þegar
hann hafði verið forsætisráðherra
í tvö ár.
FRÁ HÉRAÐSSKÓLANUKIÁ REYKJANESI
Héraðsskólinn í Reykjanesi starfrækir skólaárið 1984—85:
1. Menntadeild: Almenna bóknámsbraut — Grunnnám. Þar
er nemendum engin nauösyn aö sinni aö velja
sér endanlega námsbraut til frambúöar.
2. Fornám: Þar gefst nemendum sem eigi náöu tilskildu
lágmarki í einstökum greinum á grunnskóla-
prófi kostur á aö ávinna sér framhaldsrétt-
indi samhliöa framhaldsnámi í öörum grein-
um innan menntadeildar.
3. 7.—9. bekk grunnskóla.
H E I M A V I S T
1 hluti af 7 í flugvélinni TF Exp er til sölu. Flugvélin er
Cessna Hawk XP 11, árg. 1977 meö : 195 Hp-mótor,
skiptiskrúfu, fullkomnum blindflugstækjum, Glide
slope Cessna 300 Autopilot, Dual King NAV/com,
King ADF, King X-power og long range-tönkum.
Einnig 1 hluti af 7 í flugvélinni TF SJM er til sölu.
flugvélin er Cessna Skyhawk árg. 1972, long range
tankar + gott mótorlíf.
Upplýsingar veittar í síma 24359 (Siguröur)
og 93-2223 (Pálmi).
Upplýsingar gefur skólastjóri. Sími um ísafjörð. Umsóknir sendist skól-
anum (401 ísafjörður) fyrir 30. júní nk.